Səkinə Axundzadə
Sakina Mirza Heybat qizi Akhundzadeh, azer. Səkinə Axundzadə (ur. 1865 w Qubie, zm. 1927 tamże) – pierwsza znana azerska dramatopisarka[1], jedna z pierwszych azerskich nauczycielek[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Życiorys edytuj
Uczyła się w domu pod okiem ojca Mirzy Heybata Axundzadəa[3], poety tworzącego pod pseudonimem Fada[4], członka stowarzyszenia literackiego „Gulustan”[5].
Podejmowała próby zorganizowania świeckiej edukacji w Qubie, jednak fanatycy religijni w odwecie za te działania zabili jej męża[4]. Około 1900 uciekła więc do Baku, gdzie się kształciła[5]. Została jedną z pierwszych nauczycielek w otwartej w 1901 muzułmańskiej szkole z internatem dla dziewcząt, powstałej z inicjatywy rosyjskiej cesarzowej Aleksandry. Była to pierwsza w Imperium Rosyjskim świecka szkoła dla muzułmanek. Jej otwarcie ufundował azerski magnat naftowy Zeynalabdin Tağı oğlu Tağıyev[6]. Sakina uczyła języka azerskiego, literatury i religii, regularnie udzielała uczennicom pomocy finansowej[2].
Sakina założyła w szkole klub teatralny. Karierę dramatopisarki zaczęła, dostosowując napisane wcześniej przez siebie sztuki do warunków szkolnych. Pierwsza sztuka Elmin manfaati (Korzyść nauki) została po raz pierwszy wystawiona w 1904. Zachęcona pozytywnymi recenzjami, napisała więcej utworów, m.in. Hagg soz aji olar (Prawda boli) i Galin va gayinana (Córka i teściowa)[4]. Sakina została uznana za pierwszą feministyczną dramatopisarkę azerską, ponieważ wiele jej sztuk dotyczyło sytuacji kobiet w Azerbejdżanie[6].
W 1911 dyrektor teatru w Baku Hüseyn Ərəblinski wystawił sztukę Namıka Kemala Zavallı çocuk (Nieszczęsny dzieciak). Reżyserką była Sakina. Niebawem jej sztuki zaczęto wystawiać w amatorskich teatrach nawet poza Kaukazem. Współpracę z Arablińskim Sakina kontynuowała do jego śmierci w 1919. W latach 1917–1922 współpracowała z aktorem i reżyserem Abbasem Mirzą Szarifzadehem. W 1914 w Tbilisi, a następnie w 1917 w teatrze Taghiyeva w Baku (obecnie Azerbejdżański Państwowy Teatr Komedii Muzycznej) wystawiono sztukę Zulmun natijasi (Konsekwencje zła), którą Sakina napisała na podstawie opery Lakmé Léo Delibesa[7]. Przedstawienie okazało się wielkim sukcesem i przyniosło jej sławę[6][8].
Tłumaczyła na azerski utwory z literatury tureckiej, pomagała w ich inscenizacji. Biegle posługiwała się językiem arabskim i perskim[3].
Była jedną ze współautorek Nowego alfabetu tureckiego (Yeni türk əlifbası) wydanego w latach 1922–1923[3].
Pisała beletrystykę. W 1918 opublikowała powieść Shahzadeh Abulfaz va Rana khanim. Można w niej znaleźć poezję złożoną z 260 hemistychów[4].
Z powodu wieloletniej astmy[7] zdecydowała się wrócić do rodzinnej miejscowości, gdzie zmarła[3].
Prace Sakiny, w obawie przed komunistycznymi represjami, spaliła jej bratanica, Reyhan Topçubaşova[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Ilham Rəhimli, ÜÇ ƏSRİN YÜZ OTUZ İLİ. (Akademik Milli Dram Teatrı bu gün), Bakı 2003.
- ↑ a b Səkinə Axundzadə (1865-1927) [online], azteatr.musigi-dunya.az [dostęp 2022-01-19].
- ↑ a b c d Flora Xəlilzadə, Zülmətdə parlayan işıq [online], anl.az [dostęp 2022-01-19].
- ↑ a b c d AKHUNDZADEH SAKINA (1865–1927), [w:] Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan. P R E S I D E N T I A L L I B R A R Y.
- ↑ a b Səkinə Axundzadə [online], Kəpəz Müstəqil Teleradio Şirkəti, 13 listopada 2014 [dostęp 2022-01-19] (azer.).
- ↑ a b c Farideh Heyat, Nfa, Farideh Heyat Nfa, Azeri Women in Transition: Women in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan, Psychology Press, 2002, ISBN 978-0-7007-1662-3 [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ a b c İradə SARIYEVA, Bir səmanın üç ulduzu - Ulduz Əliyeva, Səkinə Axundzadə və Göyərçin xanım... [online], www.anl.az [dostęp 2022-01-19].
- ↑ Sabir Ganjali, Women, Beauty and Sanctity, Azerbaijan Publishing House, 2001.