Wikipedia

SBB-CFF-FFS

narodowy przewoźnik kolejowy w Szwajcarii

SBB-CFF-FFS (niem. SBB, Schweizerische Bundesbahnen; fr. CFF, Chemins de fer fédéraux suisses; wł. FFS, Ferrovie Federali Svizzere) – narodowy i największy przewoźnik kolejowy w Szwajcarii. Jako spółka państwowa istnieje od 1902 roku[3]. Słynie z niezawodności i punktualności – w 2021 roku 91,9% pociągów pasażerskich SBB nie miało opóźnień[4].

Schweizerische Bundesbahnen (niem.)
Chemins de fer fédéraux suisses (fr.)
Ferrovie Federali Svizzere (wł.)
Ilustracja
Państwo

Szwajcaria

Siedziba

Berno

Data założenia

1902 (od 1999 jako AG)

Forma prawna

Aktiengesellschaft (AG)

Prezes

Vincent Ducrot

Przewodniczący rady nadzorczej

Monika Ribar

Zatrudnienie

33 943 (2021)[1]

Dane finansowe
Wynik netto

-325 mln CHF (2021)[2]

Położenie na mapie Berna
Mapa konturowa Berna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Siedziba spółki”
Położenie na mapie Szwajcarii
Mapa konturowa Szwajcarii, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Siedziba spółki”
Ziemia46°58′04,4″N 7°27′48,2″E/46,967889 7,463389
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nowa siedziba spółki w Bernie

Ze względu na różnice językowe pomiędzy poszczególnymi regionami Szwajcarii w pociągach regionalnych oraz w nazewnictwie stacji stosuje się język odpowiedni dla danego regionu (np. Basel SBB, Lausanne CFF, Bellinzona FFS). W pociągach dalekobieżnych używane są wszystkie języki regionów na trasie pociągu. Ponadto na najbardziej obleganych przez turystów trasach obsługa posługuje się językiem angielskim. Składy oznaczone są potrójną nazwą SBB-CFF-FFS[5].

Historia edytuj

Osobny artykuł: Historia kolei w Szwajcarii.
 
Widok na Zürich Hauptbahnhof w 1900 r.
 
Prace przy budowie tunelu Hauenstein (1872 r.)
 
Pociąg RAe TEE II na stacji Airolo
 
SBB RABe 501 na stacji w Zurychu

Szwajcaria jest trudnym terenem z punktu widzenia rozwoju kolejnictwa ze względu na warunki geograficzne. Pomimo to w pierwszej połowie XIX w. podjęto decyzję o budowie pierwszej linii kolejowej. Głównym argumentem były względy ekonomiczne. W efekcie 15 czerwca 1844 r. otwarto pierwszy odcinek linii kolejowej z St. Louis do Bazylei. W dalszych latach kolej w Szwajcarii podzielono na dwie prywatne spółki: Schweizerische Centralbahn (w skrócie SCB, St. Louis – Bazylea) oraz nowo otwartą Schweizerische Nordbahn (Kolej Północną) na trasie Zürich – Baden. Przeważał tu ruch turystyczny wyjeżdżających mieszkańców Zurychu na wypoczynek w Alpach. W późniejszych latach przedłużono ją do Aarau (połączenie z Centralbahn), jednocześnie przekształcając ją w Nordostbahn (w skrócie NOB – Kolej Północnowschodnią)[6].

W 1850 roku podjęto ustawę o budowie narodowej sieci kolei państwowych w Szwajcarii wraz z koncepcją przebiegu linii Roberta Stephensona. Jednocześnie w 1861 roku SCB połączyła ze sobą kantony: Bazylea, Lucerna, Argowia, Solura oraz Berno. W tym samym roku kanton Berno przejął budowę linii kolejowej Berno – Zurych, tworząc Bernische Staatsbahnen – pierwszą państwową spółkę kolejową na terenie Szwajcarii. W 1870 roku NOB łączyło siecią kolejową Zurych z najważniejszymi centrami Argowii, Szafuzy, Turgowii i Lucerny[7].

Późniejsze lata przyniosły szybki rozwój górskich linii kolejowych za sprawą pierwszej na świecie kolei zębatej otwartej w 1871 r. Rigibahn. Krótko później zostały oddane do użytku Bürgenstock-Bahn, Pilatusbahn oraz Brünigbahn. 1882 rok to data uruchomienia prywatnej Gottardbahn. W 1888 roku uruchomiony został tramwaj elektryczny na trasie Vevey – Montreux – Chillon, który stał się pierwszą zelektryfikowaną linią w kraju. Rok później otwarto słynne Koleje Retyckie (Rhätische Bahn – RhB). Jednocześnie wiele miast zainaugurowało linie tramwajowe parowe lub elektryczne (m.in. Berno, Zurych, Genewa, Bazylea)[7].

W 1902 roku Vereinigte Schweizerbahnen (VSB – linia kolejowa nad Jeziorem Bodeńskim), Nordostbahn oraz Centralbahn zostały upaństwowione, powołano do życia specjalną spółkę Schweizerische Bundesbahnen (SBB) / Chemins de fer fédéraux suisses (CFF) / Ferrovie Federali Svizzere (FFS). W kolejnych latach przejmowane były następne prywatne spółki kolejowe (1903 SBB Jura-Simplon-Bahn (z Brünigbahn), 1909 Gotthardbahn, 1913 CF Jura-Neuchâtelois, 1918 Tösstalbahn (z Wald-Rüti-Bahn), 1922 Seetalbahn, 1948 Uerikon-Bauma-Bahn). W 1905 roku rozpoczęto elektryfikację linii kolejowych od odcinka Seebach – Wittingen (kanton Zurych). Postęp elektryfikacji był szybki, w 1928 roku połowa linii była zelektryfikowana, a w 1967 roku zrezygnowano całkowicie z trakcji spalinowej i parowej[3].

W 1980 roku otwarto linię kolejową łączącą Zurych z lotniskiem Zürich Kloten. W 1982 roku wprowadzono charakterystyczny dla Szwajcarii godzinny takt na wszystkich liniach kolejowych. W 1990 roku rozpoczęła się gruntowna przebudowa Dworca Głównego w Zurychu. Rozbudowę zakończono 7 lat później. W 1999 roku po pozytywnym głosie w referendum rozpoczęto budowę 57-kilometrowego Tunelu bazowego pod Przełęczą św. Gotarda. Po 17 latach budowy kosztujący niespełna 12,2 mld CHF tunel otwarto w 2016 roku. Pozwoliło to na skrócenie czasu podróży z Zurychu do Mediolanu z 4 do 2,5 godziny[8].

Szwajcarzy stale inwestują w tabor kolejowy, już w latach 60. XX w. na trasach międzynarodowych kursowały tu elektryczne zespoły trakcyjne typu SBB RAe TEE II. W 1999 roku zakupiono pierwsze pociągi z pudłem wychylnym typu ICN. W 2009 roku zakupiono składy typu ETR 610 Pendolino, jednocześnie po rozpadzie spółki Cisalpino SBB-CFF-FFS przejęły ezt-y serii ETR470. Ponadto na 2019 r. zaplanowano oddanie do eksploatacji pociągów Stadler SMILE na potrzeby przewozów przez Tunel św. Gotarda[9].

Szwajcarski zegar kolejowy zaprojektowany przez Hansa Hilfikera w 1944 roku stał się obiektem sporu sądowego z koncernem Apple. W systemie operacyjnym iOS 6 został on skopiowany bez wiedzy SBB. W wyniku procesu sądowego Apple musiał zapłacić kolejom szwajcarskim 20 mln franków odszkodowania[10].

Struktura organizacyjna edytuj

Struktura organizacyjna SBB-CFF-FFS przedstawia się następująco[11]:

  • Zarząd (Konzernleitung) – Prezes Andreas Meyer
  • Rada nadzorcza (Verwaltungsrat) – Przewodniczący Monika Ribar
    • SBB Konzernbereiche (centrala z siedzibą w Bernie)
      • Finanzen (dział finansów)
      • Informatik (dział informatyczny)
      • SBB Consulting (dział rozwoju i inwestycji, opracowywanie strategii długofalowych)
      • Human Resources (dział kadr)
    • SBB Personenverkehr (przewozy pasażerskie)
    • SBB Cargo (przewozy towarowe)
    • SBB Immobilien (zarządca nieruchomości)
    • SBB Infrastruktur (zarządca infrastruktury kolejowej)
      • SBB Energie (dostawca energii, zarządca sieci trakcyjnej)
        • Kraftwerke (elektrownie)
        • Übertragungsnetz (przesył)

Linie kolejowe edytuj

 
Mapa sieci kolejowej SBB-CFF-FFS
 
Wlot północny do Lötschberg-Basistunnel

Przedsiębiorstwo zarządza 4839 km linii kolejowych, z czego 100% jest zelektryfikowanych. SBB-CFF-FFS zarządza 804 stacjami i przystankami kolejowymi[12], stacja znajduje się średnio co 4,06 km. Ponadto posiada 8 elektrowni wodnych w całym kraju[13].

W Szwajcarii obowiązuje normalny, europejski rozstaw szyn (1435 mm), napięcie elektryczne wynosi 15 kV przy 16,7 Hz (prąd zmienny)[14].

Tunele edytuj

W Szwajcarii znajduje się wiele tuneli kolejowych. Do najważniejszych z nich należą[15]:

Tabor kolejowy edytuj

Lokomotywy elektryczne edytuj

Zestawienie zostało sporządzone na podstawie źródła[16][17]:

Oznaczenie Producent Zdjęcie Początek produkcji Liczba sztuk Prędkość maks. Moc maks. Zastosowanie
Re 420 SLM Winterthur,

BBC, MFO, SAAS

  1964 228 140 km/h 4700 kW Pociągi pasażerskie i towarowe
Re 421 SLM, BBC, MFO, SAAS   1984 26 140 km/h 4700 kW Pociągi towarowe
Re 430 SLM, BBC, MFO, SAAS   1968 20 125 km/h 4700 kW
Re 450 SLM Winterthur, 

ABB, SIG Neuhausen,

Schindler Waggon Pratteln

  1989 113 130 km/h 3200 kW S-Bahn Zurych
Re 460 SLM, BBC, MFO, SAAS   1991 119 230 km/h 6100 kW Pociągi dalekobieżne
Re 465 SLM, ABB   1994 10 230 km/h 7000 kW Pociągi dalekobieżne
Re 474 Siemens   2004 12 140 km/h 6400 kW Pociągi towarowe
Re 482

Traxx

Bombardier   2002, 2006 50 140 km/h 5600 kW Pociągi towarowe
Re 484

Traxx

Bombardier   2004 21 140 km/h 5600 kW Pociągi towarowe
Re 620 SLM, BBC, SAAS   1972 86 140 km/h 7900 kW Pociągi towarowe
HGe 101 SLM, BBC, ABB   1989 8 100 km/h

40 km/h

Lokomotywy spalinowe edytuj

Zestawienie zostało sporządzone na podstawie źródła[16][17]:

Oznaczenie Producent Zdjęcie Początek produkcji Liczba sztuk Prędkość maks. Moc maks.
Am 841 SLM, SAAS   1996 40 80 km/h 1618 kW

920 kW

Am 842 Vossloh, SLM, SAAS 1992, 2003 4 100 km/h

80 km/h

1120 kW
Am 843 Vossloh   2003 63 100 km/h 1500 kW
Am 861 Thyssen Henschel, BBC   1976 5 85 km/h 1839 kW
Bm 840 SLM, SAAS   1976 40 75 km/h 883 kW
Bm 860 SLM, BBC, SAAS, Sulzer   1954 4 75 km/h 1250 kW

Elektryczne zespoły trakcyjne edytuj

Zestawienie zostało sporządzone na podstawie źródła[18]:

Oznaczenie Typ Zdjęcie Początek produkcji Liczba sztuk Prędkość maks. Zastosowanie
RABe 501 Stadler EC250

(Giruno)

  2017 29 250 km/h EuroCity
RABe 502

RABDe 503

Bombardier Twindexx

IR 100 / IR 200 / IC 200

  2012 62 200 km/h InterCity

InterRegio

RABe 503 Alstom ETR610

Pendolino

  2007 19 250 km/h EuroCity
RABDe 500 AdTranz-FIAT

/Bombardier-Alstom

ICN

  1999 44 200 km/h InterCity

InterRegio

RABe 511 Stadler Dosto   2010 93 160 km/h RegioExpress

Regio

S-Bahn

RABe 523

RABe 521

Stadler FLIRT   2004 148 160 km/h Regioexpress

Regio

S-Bahn

RBDe 560

RBDe 561

RBDe 562

RBDe 566

RBDe 568

RBDe 4/4   1994 98 140 km/h Regioexpress

Regio

S-Bahn

RABe 514 Siemens Desiro

Double Deck

  2005 61 140 km/h S-Bahn Zurych
RABe 520

RABe 526

Stadler GTW   2002 30 115 km/h RegioExpress

Regio

TGV POS TGV POS   2007 1 320 km/h TGV Lyria

Wagony osobowe edytuj

Zestawienie zostało sporządzone na podstawie źródła[18]:

Oznaczenie Typ Zdjęcie Początek produkcji Liczba sztuk Prędkość maks. Zastosowanie
IC2000 Schindler Waggon

IC2000

  1997 341 200 km/h InterCity

InterRegio

Einheitswagen

IV

Eurofima IV   1982 508 160 km/h

200 km/h

EuroCity

InterCity

InterRegio

Przewozy pasażerskie edytuj

SBB-CFF-FFS uruchamia pociągi pasażerskie następujących kategorii[19]:

  • Regio (Regionalzug, R) – pociągi regionalne, zatrzymują się na wszystkich stacjach, najczęściej obsługiwane elektrycznymi zespołami trakcyjnymi,
  • S-Bahn (S) – pociągi szybkiej kolei miejskiej w 8 największych aglomeracjach (m.in. Zurych, Berno, Genewa), obsługiwane elektrycznymi zespołami trakcyjnymi,
  • RegioExpress (RE) – lokalne, przyspieszone pociągi,
  • InterRegio (IR) – przyspieszone pociągi na dalszych trasach, pomiędzy dwoma lub trzema kantonami,
  • InterCity (IC) – dalekobieżne pociągi zatrzymujące się w największych miastach,
  • InterCity N (ICN) – pociągi o standardzie InterCity obsługiwane elektrycznymi zespołami trakcyjnymi z wychylnym nadwoziem,
  • EuroCity (EC) – pociągi międzynarodowe uruchamiane w porozumieniu z innymi przewoźnikami kolejowymi, m.in. Deutsche Bahn, SNCF, ÖBB,
  • ICE / TGV – pociągi międzynarodowe we współpracy z DB oraz pod marką TGV Lyria (24% udziałów w spółce ma SBB-CFF-FFS, a 76% SNCF) do Niemiec i Francji.
 
Zegar kolejowy projektu Hansa Hilfikera
 
Północny wlot tunelu Gotarda
 
Potrójne oznaczenie przewoźnika na pociągu SBB-CFF-FFS

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Facts and Figures - Personnel | SBB [online], reporting.sbb.ch [dostęp 2022-11-02] (ang.).
  2. ↑ Facts and Figures - Finances | SBB [online], reporting.sbb.ch [dostęp 2022-11-02] (ang.).
  3. ↑ a b Geschichte | SBB [online], company.sbb.ch [dostęp 2017-11-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-04] (niem.).
  4. ↑ Facts and Figures - Punctuality | SBB [online], reporting.sbb.ch [dostęp 2022-11-02] (ang.).
  5. ↑ Regionalverkehr | SBB [online] [dostęp 2017-12-01] (niem.).
  6. ↑ Hans Peter Bärtschi, Eisenbahnen, 1 – Die Anfänge, Historisches Lexikon der Schweiz (niem.).
  7. ↑ a b Hans Peter Bärtschi, Die Alpenbahnen (Alpine railway), Historisches Lexikon der Schweiz (niem.).
  8. ↑ Najdłuższy i najgłębszy. Wszystko o Tunelu Gotarda [online] [dostęp 2017-11-06] (pol.).
  9. ↑ Premiera Stadler Giruno [online] [dostęp 2017-11-06] (pol.).
  10. ↑ Hintergrund: Der Streit mit Apple schwemmt Millionen in die SBB-Kasse – News Wirtschaft: Unternehmen – tagesanzeiger.ch [online], www.tagesanzeiger.ch [dostęp 2017-11-26].
  11. ↑ Organisationsstruktur | SBB [online], company.sbb.ch [dostęp 2017-11-05] (niem.).
  12. ↑ Facts and Figures - Stations | SBB [online], reporting.sbb.ch [dostęp 2022-11-02] (ang.).
  13. ↑ Facts and Figures - Infrastructure | SBB [online], reporting.sbb.ch [dostęp 2022-11-02] (ang.).
  14. ↑ Cezary Kowanda, Slalom po napięciach i rozstawach, „Poradnik Historyczny POLITYKA”, 6/2017 O kolei po kolei, ISSN 2391-7717.
  15. ↑ Swissmulti.net, Szwajcaria.net – Tunele kolejowe [online], www.sportosporto.pl [dostęp 2017-11-05].
  16. ↑ a b Fotogaleria Transportowa - Schweizerische Bundesbahnen (SBB CFF FFS) [online], rail.phototrans.eu [dostęp 2017-12-01] (ang.).
  17. ↑ a b Fotogaleria Transportowa - SBB Cargo AG [online], rail.phototrans.eu [dostęp 2017-12-01] (ang.).
  18. ↑ a b Unsere Züge | SBB [online], www.sbb.ch [dostęp 2017-11-01] (niem.).
  19. ↑ Serviceleistungen im Zug – alles für Ihren Komfort | SBB [online], www.sbb.ch [dostęp 2017-11-04] (niem.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=SBB-CFF-FFS&oldid=70920511”