Saki (miasto)
Saki (ukr. Саки, ros. Саки, krymskotat. Saq) – uzdrowisko mineralno-borowinowe, miasto położone na zachodnim brzegu Krymu, nad Jeziorem Sakskim.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Republika | |||||
| Powierzchnia |
29 km² | ||||
| Wysokość |
10 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-6563 | ||||
| Kod pocztowy |
96500–96509 | ||||
Położenie na mapie Krymu  | |||||
 45°08′01″N 33°34′38″E/45,133611 33,577222
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Uzdrowisko edytuj
Saki znajdują się 4 km od wybrzeża Morza Czarnego[2]. Położenie miejscowości, na granicy klimatów: stepowego (suchego) i morskiego (umiarkowanie łagodnego), sprzyja klimatoterapii. Liczba dni słonecznych w roku jest duża, a jonizacja powietrza – wysoka.
W mieście znajduje się uzdrowisko i rozlewnia wody mineralnej, m.in. wody „Krymskiej mineralnej” (ukr. Кримська мінеральна)[2][3].
W 1807 r. francuski chemik F.A. Desser dokonał analizy błota Jeziora Sakskiego, co przyczyniło się w 1827 r. do zastosowania w Sakach pierwszej kąpieli borowinowej w Rosji[4].
W 1827 r. do Saków przybył dr Nikołaj Auger. Latem obserwował leczenie pacjentów, opisując je w książce Praktyczne obserwacje i badania właściwości leczniczych błota, pokazujące zasady, którymi powinni kierować się pacjenci[5][6]. Spotykana jest opinia, że borowina siarczkowa z Jeziora Sakskiego przewyższa pod względem zawartości aminokwasów, lipidów i witamin i właściwości leczniczych czarne błoto Morza Martwego[2].
W 1828 r. leczono w Sakach 29 osób, a w 1850 r. 330 chorych[5]. W 1837 r. otwarto w Sakach oddział szpitala wojskowego w Symferopolu, aby leczniczym błotem Jeziora Sakskiego leczyć personel wojskowy[7]. Promotorem lecznictwa w Sakach był gen. piechoty hr. Michaił Woroncow, który w latach 1836–1846 przyczynił się do powstania budynków uzdrowiskowych[5][7].
W 1835 r. Nikołaj Gogol zażywał kąpieli błotnych, które poprawą nastroju pomogły w twórczości: w 1836 r. napisał komedię Rewizor i opowiadanie Nos[6]. Leczył się tu Francuz Nicolas Sébastien Frosté, malujący w Rosji. W 1913 r. miejscowa solanka i borowina były drogą morską specjalnie dostarczane do pałacu carskiego w Liwadii, leżącej w pobliżu Jałty, aby leczyć przebywającego tam, chorego na hemofilię dziewięcioletniego carewicza Aleksieja. Zabiegi poprawiły stan jego zdrowia[5][2].
Rosyjski chirurg Nikołaj Pirogow włączył terapię borowinową do rehabilitacji rannych[7].
Historia edytuj
W czasach Chanatu Krymskiego Saki były wioską należącą do krymskiej rodziny szlacheckiej Mansur. Pochodzenie nazwy wywodzi się od dawnej perskiej nazwy plemion scytyjskich Saków, które żyły w tych miejscach w czasach starożytnych[5][6].
W połowie XIX w., podczas wojny krymskiej niedaleko Saków, między jeziorami Sakskim i Kyzył-Jar, wylądowały oddziały wojsk koalicyjnych (brytyjskich, francuskich i tureckich) pod dowództwem marsz. Armanda Jacques’a Leroy de Saint-Arnaud liczące 62 000 żołnierzy. Alianci przez wiele miesięcy oblegali Sewastopol. Na początku lutego 1855 r. skoncentrowano tu wojska rosyjskie gen. Chrulowa przed szturmem na fortyfikacje w Eupatorii[8]. Podczas ostrzału wieś uzdrowiskowa została zniszczona[5].
Po podpisaniu traktatu pokojowego w Paryżu w 1856 r. do Saków zaczęli napływać chłopi z rosyjskich guberni Woroneż i Połtawa. Według danych z 1864 r. we wsi mieszkało 403 osoby. Po zakończeniu działań wojennych ludzie chcący się leczyć, ponownie napłynęli do Saków. Władze zaczęły przywracać placówki medyczne. W 1912 r. otwarto Instytut Diagnostyki i Fizycznych Metod Leczenia[5].
W 1921 r. miasto weszło w skład Krymskiej ASRR. Pod koniec lat 1930. Saki stały się dużą miejscowością wypoczynkową. Populacja wzrosła do 8 tysięcy osób. W czasie II wojny światowej, 29 października 1941 r. miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie; wojska sowieckie weszły na powrót 13 kwietnia 1944 r.[5]
W lutym 1945 r. w sanatorium wojskowym, na lotnisku Saki i w samej wsi zakwaterowano pilotów i personel techniczny Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, którzy brali udział w obsłudze i zabezpieczeniu konferencji jałtańskiej[5].
10 czerwca 1952 r. Saki otrzymały prawa miejskie[5]. W 1954 r. jako część obwodu krymskiego, Saki zostały przeniesione do Ukraińskiej SRR. Od 1991 r. wchodzą w skład Autonomicznej Republiki Krymu, będącej częścią Ukrainy. W marcu 2014 r. w wyniku aneksji Krymu miasto znalazło się pod kontrolą Rosji.
Transport kolejowy edytuj
Aby ułatwić dojazd na leczenie, do Saków zamierzano wydłużyć linię kolejową z Symferopola do Eupatorii[5]. Wykorzystując podleczenie cesarzewicza Aleksieja w 1913 r., zabiegano o poparcie projektu u cara Mikołaja II. Prace przyspieszyły w 1915 r., już po rozpoczęciu I wojny światowej, dzięki wykazaniu strategicznych korzyści dostaw przez Krym dla Armii Imperium Rosyjskiego w centralnych prowincjach Rosji w sytuacji zagrożenia militarnego[5][9][2]. Pociąg dotarł do Saków 21 października 1915 r. – pierwszy skład składał się z 7 wagonów pasażerskich i 1 wagonu serwisowego, a jego pasażerami byli budowniczowie kolei, członkowie komisji odbierającej linię i gubernator taurydzki Nikołaj Antoninowicz Kniażewicz. Regularne kursowanie pociągów pasażerskich i towarowych na linii Eupatoria–Symferopol ruszyło 21 grudnia 1915 r., a od 1 maja 1916 r. ustanowiono bezpośrednią komunikację do Moskwy i Petersburga[9].
Atak na lotnisko Saki w Nowofedoriwce w 2022 r. edytuj
W XXI wieku, podczas inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r., 9 sierpnia w pobliżu Nowofedoriwki (7 km od miasta Saki), na lotnisko Saki zajmowane przez główną siłę uderzeniową Floty Czarnomorskiej – 43. pułk lotnictwa szturmowego, nastąpił atak o nieustalonej genezie. W wyniku ataku na lotnisko w Nowofedoriwce zniszczone zostały rosyjskie magazyny pocisków manewrujących, Rosjanie stracili m.in. wielozadaniowe samoloty bojowe Su-30M i Su-24 oraz ciężki samolot transportowy Ił-76. Oceniono, że były to największe straty rosyjskiego lotnictwa wojskowego w ciągu jednego dnia od czasów II wojny światowej. Zniszczony sprzęt wojskowy był wart 650–850 mln dolarów, połowa samolotów gotowych do walki została zniszczona. Z tego lotniska atakowano wcześniej południe Ukrainy[10][11][12][13][14]. Wybuch na lotnisku Saki miał być dla Rosji większym ciosem, niż zatopienie krążownika „Moskwa”. W następstwie dowódca rosyjskiej Floty Czarnomorskiej został zdymisjonowany[15][14].
Przypisy edytuj
- ↑ Оценка численности постоянного населения по городским округам и муниципальным районам Республики Крым по состоянию на 01.01.2018 года. crimea.gks.ru. [dostęp 2019-02-11].
- ↑ a b c d e Курорт Саки. dorogovkaz.com. [dostęp 2022-08-16]. (ukr.).
- ↑ Г. Горчакова: Мінеральні і термальні води Криму. Лікувальні грязі. W: Хрестоматія з географії України. Petro Ołeksijowycz Maslak (red.). Kijów: Geneza, 1994. [dostęp 2022-08-16].
- ↑ Саки (город). Кримологія. [dostęp 2022-08-13]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l История города Саки. rada miejska Saki. [dostęp 2022-08-13]. (ros.).
- ↑ a b c В. П. Викулова: Н. В. Гоголь на Сакском курорте. Dom Gogola – Muzeum Pamięci i Biblioteka Naukowa. [dostęp 2022-08-15]. (ros.).
- ↑ a b c Сакский военный клинический санаторий им. Н. И. Пирогова. Wojskowe sanatorium kliniczne Saki im N.I. Pirogowa. [dostęp 2022-08-13]. (ros.).
- ↑ César de Bazancourt: L’Expédition de Crimée jusqu'à la prise de Sébastopol. T. 2. Paris: Librairie d’Amyot, 1857, s. 179, seria: Chroniques de la Guerre d’Orient. OCLC 919574335.
- ↑ a b Алексей Петрович Сенин. Евпатория и железнодорожные проекты начала xx в.. „Ученые записки Таврического национального университета им. В.И. Вернадского”. 2011 (Том 24 (63), № 1 : спецвыпуск «История Украины»), s. 153–162. Tawrijski Uniwersytet Narodowy im. Władimira Wiernadskiego. OCLC УДК 94(477.75). (ros.).
- ↑ Катерина Шварц: На аеродромі „Саки” у Криму згоріли величезні склади крилатих ракет РФ. УНІАН, 2022-08-11. [dostęp 2022-08-14]. (ukr.).
- ↑ Mariusz Kowalczyk: W ataku na rosyjską bazę na Krymie zniszczone zostało coś więcej niż tylko samoloty wojskowe. Tam zawalił się Rosjanom świat. onet.pl/informacje/newsweek, 2022-08-13. [dostęp 2022-08-14]. (pol.).
- ↑ Polska Agencja Prasowa: Ukraina: rosyjskie wojska straciły w ciągu minionej doby dziewięć samolotów. wnp.pl, 2022-08-10. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
- ↑ Wiemy ile wart był utracony rosyjski sprzęt. wGospodarce.pl, 2022-08-12. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
- ↑ a b Rosyjskie media: Putin zmienił dowódcę Floty Czarnomorskiej. wGospodarce.pl, 2022-08-17. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
- ↑ Dowódca Floty Czarnomorskiej zdymisjonowany. nczas.com, 2022-08-12. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).