Sandala
Sandala (hebr. סנדלה; arab. صندلة) – arabska wieś położona w Samorządzie Regionu Ha-Gilboa, w Dystrykcie Północnym, w Izraelu.
 Widok na wieś Sandala | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dystrykt | |
| Poddystrykt | |
| Samorząd Regionu | |
| Wysokość |
111 m n.p.m. |
| Populacja (2013) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Dystryktu Północnego  | |
Położenie na mapie Izraela  | |
 32°31′22″N 35°19′26″E/32,522778 35,323889
| |
Położenie edytuj
Sandala jest położona na wysokości od 100 do 128 m n.p.m. na zachodnich zboczach Wzgórz Gilboa, na północy Izraela. Po stronie wschodniej wioski teren wznosi się ku szczytowi Har Giborim (400 m n.p.m.). Ze wzgórz Gilboa spływa strumień Gilboa, który przepływa na wschód od wsi i po stronie południowej łączy się ze strumieniem Hohit. Okoliczny teren opada łagodnie w kierunku północno-zachodnim do intensywnie użytkowanej rolniczo Doliny Jezreel. W otoczeniu wsi Sandala znajdują się moszawy Magen Sza’ul, Metaw i Perazon, wieś komunalna Gan Ner, oraz arabska wieś Mukajbila. W odległości niecałego 1 km na południe od wsi przebiega mur bezpieczeństwa oddzielający terytorium Izraela od Autonomii Palestyńskiej[1]. Po stronie palestyńskiej są wioski Arabbuna, Dajr Ghazala, Arrana i Dżalama.
Sandala jest położona w Samorządzie Regionu Ha-Gilboa, w Poddystrykcie Jezreel, w Dystrykcie Północnym Izraela.
Historia edytuj
Według lokalnej tradycji, wieś została założona w XVIII wieku przez dwóch braci z sąsiedniej wsi Arabbuna (obecnie w Autonomii Palestyńskiej)[2]. Pod koniec XIX wieku Sandala została opisana jako mała wieś położona na skraju równiny, zbudowana z kamieni i błota pozyskiwanego z cysterny. W jej otoczeniu znajdowały się pola uprawne[3]. Po I wojnie światowej w 1918 roku cała Palestyna przeszła pod panowanie Brytyjczyków, który w 1921 roku utworzyli Brytyjski Mandat Palestyny. W owym czasie Sandala była małą wsią, w której znajdowało się zaledwie 36 domów i 189 mieszkańców[4].
W poszukiwaniu skutecznego rozwiązania narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego w dniu 29 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. Zakładała ona między innymi, że wieś Sandala miała znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa arabskiego, tuż przy granicy państwa żydowskiego[5]. Arabowie odrzucili tę rezolucję i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. Od samego początku wojny okoliczne wioski były wykorzystywane przez arabskie milicje, które sparaliżowały żydowską komunikację w całym regionie. W samej wiosce Sandala stacjonowały siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej, a na samym początku I wojny izraelsko-arabskiej w maju 1948 roku zajęły ją wojska irackie. W dniu 30 maja 1948 roku izraelska armia rozpoczęła operację „Erez”, w trakcie której 30 maja zajęto wieś Sandala. W przeciwieństwie do wielu innych arabskich wiosek, Sandala nie została wysiedlona. Po wojnie wieś pozostała na terytorium Izraela i zachowała swój arabski charakter[6]. We wrześniu 1957 roku izraelski pocisk artyleryjski przypadkowo spadł na wieś, zabijając 15 uczniów tutejszej szkoły. Okoliczności tego wypadku do tej pory nie zostały wyjaśnione[7].
Demografia edytuj
Mieszkańcy wsi są Arabami, pod względem wyznaniowym są to muzułmanie[8][9][10]:
Gospodarka i infrastruktura edytuj
Gospodarka wsi opiera się na rolnictwie, sadownictwie i hodowlach w szklarniach. Część mieszkańców pracuje poza wsią. We wsi jest przychodnia zdrowia i sklep wielobranżowy[11].
Transport edytuj
Ze wsi wyjeżdża się w kierunku zachodnim na drogę nr 60, którą jadąc na północ dojeżdża się do skrzyżowania z drogą nr 675 przy kibucu Jizre’el i dalej do miasta Afula. Natomiast jadąc na południowy zachód dojeżdża się do moszawu Magen Sza’ul, wioski Mukajbila i przejścia kontrolnego Dżalama, umożliwiającego wjazd do Autonomii Palestyńskiej i dojechanie do miasta Dżanin.
Edukacja i kultura edytuj
We wsi jest szkoła podstawowa. Starsze dzieci są dowożone do gimnazjum w arabskiej wiosce Na’ura. Wieś posiada własny meczet, ośrodek kultury z biblioteką, oraz boisko sportowe[12].
Przypisy edytuj
- ↑ The Separation Barrier Map. [w:] B´Tselem [on-line]. 2008. [dostęp 2012-05-29]. (ang.).
- ↑ Alexandre Jardenna: Sandala. Final Report. [w:] Israel Antiquities Authority [on-line]. 2009-09-29. [dostęp 2011-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-18)]. (ang.).
- ↑ Conder 1881 ↓, s. 87.
- ↑ Mills 1932 ↓, s. 70.
- ↑ Oficjalna mapa podziału Palestyny opracowana przez UNSCOP. [w:] United Nations [on-line]. 1948. [dostęp 2015-06-02]. (ang.).
- ↑ Sandala. [w:] Bet Alon [on-line]. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
- ↑ 51 lat później: Ofiary Sandala wymagają śledztwa. [w:] Ma’ariw [on-line]. 2008-09-18. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
- ↑ Dane statystyczne z lat 1948–1995. [w:] Israel Central Bureau of Statistics [on-line]. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
- ↑ Dane statystyczne z lat 2001–2009. [w:] Israel Central Bureau of Statistics [on-line]. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
- ↑ Welcome To Sandala. [w:] Palestine Remembered [on-line]. [dostęp 2011-06-15]. (ang.).
- ↑ Sandala. [w:] Galil Net [on-line]. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
- ↑ Sandala. [w:] Rom Galil [on-line]. [dostęp 2012-05-29]. (hebr.).
Bibliografia edytuj
- Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: memoirs of the topography, orography, hydrography, and archaeology. T. 2. London: Committee of the Palestine Exploration Fund, 1881. [dostęp 2011-06-15]. (ang.).
- E. Mills: Census of Palestine 1931. Population of Villages, Towns and Administrative Areas. Jerusalem: Government of Palestine, 1932.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcie satelitarne Sandali. [w:] Google Maps [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (ang.).
- Mapa Sandali. [w:] Amudanan [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (hebr.).