Sea Cat
Sea Cat – brytyjski morski przeciwlotniczy pocisk rakietowy (klasy woda-powietrze), krótkiego zasięgu, z możliwością wykorzystania go do zwalczania celów nawodnych w zasięgu widzialności. Istniała również wersja lądowa zestawu nazwana Tigercat.
| |
| Informacje podstawowe | |
| Inne nazwy |
GWS-20, 21, 24 |
|---|---|
| Rodzaj systemu |
przeciwlotniczy morski |
| Zwalczane cele |
statki powietrzne, |
| Państwo | |
| Wejście do służby |
1962 |
| Status systemu |
wycofany |
| Pociski | |
| Naprowadzanie |
radiokomendowe |
| Rodzaje głowic |
odłamkowa |
| Zasięg |
0,5 – 5,3 km |
| Pułap plot. |
30 – 915 m |
| System | |
| Liczba pocisków |
4 lub 3 |
| Radary | |
| Śledzone cele |
1 |
| Użytkownicy | |
| Wielka Brytania, Argentyna, Australia, Brazylia, Chile, Holandia, Indie, Iran, Libia, Malezja, Nowa Zelandia, Nigeria, RFN, Szwecja, Tajlandia, Wenezuela | |
Zestaw Sea Cat był pierwszym wprowadzonym do służby morskim zestawem przeciwlotniczym krótkiego zasięgu – obrony bezpośredniej okrętów.
Historia edytuj
System powstał w celu zastąpienia na okrętach działek przeciwlotniczych kalibru 40 mm Boforsa, przy minimalnych zmianach w konstrukcji okrętów[1]. Został zaprojektowany pod koniec lat 50. przez firmę Short Brothers z Belfastu na bazie australijskiego kierowanego pocisku przeciwpancernego Malkara. Pierwszym rozwinięciem Malkary był prototypowy pocisk Green Light. Pierwsze odpalenia kierowane miały miejsce w 1960 roku, a próby na niszczycielu HMS „Decoy” typu Daring prowadzono w 1961 roku[1]. Sea Cat w pierwszej wersji GWS-20 (Guided Weapon System Mk 20) został przyjęty na uzbrojenie Royal Navy w 1962 roku[1].
Główną częścią systemu jest poddźwiękowy pocisk rakietowy, niewielkich rozmiarów, napędzany dwustopniowym silnikiem rakietowym na paliwo stałe. Pocisk posiada cztery skośne skrzydła w układzie krzyżowym i cztery prostokątne stateczniki na końcu. Kierowany jest zdalnie komendami radiowymi przez operatora[1]. Głowica posiada zapalnik kontaktowy i zbliżeniowy, składała się z połączonych prętów[1]. Pocisk wystrzeliwany jest z czteroprowadnicowej obrotowej wyrzutni przeładowywanej ręcznie[1]. Pomiędzy parami prowadnic znajduje się antena kierowania, w wydłużonej osłonie (prowadnice i antena umieszczone są na wspólnym łożu, ruchomym w zakresie podniesienia). Dzięki małej ilości miejsca zajmowanej przez system i prostocie instalacji, był on montowany na wielu okrętach podczas modernizacji. System Sea Cat używany był z kilkoma wariantami systemu kierowania ogniem; oprócz wersji dla marynarki brytyjskiej, opisanych poniżej, istniały inne warianty eksportowe. Na eksport stosowano także lżejsze wyrzutnie trzyprowadnicowe[1].
Wersje brytyjskie edytuj
GWS-20 edytuj
Pierwsza wersja systemu, z wykrywaniem celów i naprowadzaniem wizualnym. Wyposażona była w prosty celownik tachometryczny STD (Simple Tachymetric Director). Pocisk kierowany był przez operatora posługującego się joystickiem, który obserwował przez lornetkę celownika cel i pocisk, wyposażony w flary na skrzydłach w celu lepszej jego widoczności.
Próby GWS-20 prowadzono na niszczycielu typu Daring. System następnie montowano m.in. na okrętach desantowych typu Fearless, fregatach typu Tribal (Type 81), niszczycielach rakietowych typu County, modernizowanych fregatach typu Whitby (Type 12) i Rothesay. Początkowo zamierzano uzbroić w nie modernizowane niszczyciele typu C, ostatecznie otrzymały je w 1966 tylko HMS "Cavalier" i "Caprice".
GWS-21 edytuj
System GWS-21 wyposażony był w aparaturę naprowadzania CRBF (Close Range Blind Fire) z radarem Type 262 do automatycznego śledzenia celu. Dawał on możliwość ręcznego naprowadzania pocisku wspomaganego wskazaniami radaru, naprowadzania wizualnego lub przy użyciu kamery telewizyjnej.
W system GWS-21 wyposażone były fregaty typu Leander i Tribal oraz zmodernizowane krążowniki śmigłowcowe typu Tiger: HMS "Tiger" i "Blake".
GWS-22 edytuj
System GWS-22 wyposażony był w pełny system kierowania ogniem MRS-3 (Medium Range System) z radarem Type 904, bazujący na amerykańskim systemie Mk.56. Umożliwiał on automatyczne naprowadzanie pocisku (ACLOS - Automatic, Command Line-Of-Sight). Poza tym, mógł operować w trybie ręcznego naprowadzania wspieranego radarem lub kamerą TV, ewentualnie wizualnego.
Instalowano go od 1972 w zamian za dotychczasowe systemy na większości fregat typów Leander i Rothesay i niszczycieli typu County w ramach modernizacji w latach 70., a także na lotniskowcu HMS „Hermes”.
GWS-24 edytuj
Ostatnia brytyjska wersja systemu, używała systemu kierowania ogniem WSA-4 z radarem Type 912.
System ten przenosiły tylko fregaty Typu 21 (Amazon).
Tigercat edytuj
Tigercat był lądową adaptacją systemu Sea Cat, zbudowaną w oparciu o trzypociskową wyrzutnię na przyczepie, holowaną przez samochód Land Rover. Druga przyczepa przewoziła urządzenia kierowania.
Tigercat używany był w Wielkiej Brytanii jedynie przez 48. Dywizjon osłony lotnisk RAF w latach 1967–1978. Ponadto, system był eksportowany do Argentyny, Indii, Iranu, Jordanii i Kataru.
Służba edytuj
System Sea Cat był montowany na wymienionych typach okrętów brytyjskich, a ponadto eksportowany do kilkunastu krajów. Szybko jednak stał się przestarzały z powodu rosnących prędkości samolotów i wprowadzenia ponaddźwiękowych pocisków przeciwokrętowych, latających na małej wysokości. Modernizacje systemu kierowania ogniem jedynie częściowo poprawiły sytuację.
Pomimo przestarzałości, Sea Cat był nadal szeroko używany na okrętach brytyjskich podczas wojny o Falklandy/Malwiny w 1982, będąc jedynym uzbrojeniem przeciwlotniczym części użytych okrętów. Podczas tej wojny został po raz pierwszy zastosowany bojowo[1]. Będąc prostszy, cechował się jednak większą sprawnością operacyjną od nowszych systemów Sea Dart i Sea Wolf oraz zdolny był do większej gęstości ognia. Używany był głównie system w wersjach GWS-22 i GWS-24 (na fregatach typu 21), a także starszej GWS-20 na okrętach desantowych typu Fearless. Na ok. 80 wystrzeleń prawdopodobnie zestrzelono za jego pomocą jeden samolot argentyński IAI Dagger (21 maja 1982, z fregaty „Argonaut” lub „Plymouth”)[2][a]. Wystrzeliwane pociski jednak zmniejszały efektywność lotnictwa[2]. Wkrótce po wojnie Sea Cat został wycofany ze służby brytyjskiej i zastąpiony przez zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej Phalanx i Goalkeeper.
Oprócz okrętów brytyjskich, Sea Cat był montowany m.in. na szwedzkich niszczycielach typu Östergötland w miejsce działek 40 mm, australijskich niszczycielach eskortowych typu River (GWS-21) i argentyńskim krążowniku "General Belgrano". Ogółem używało go 17 państw: Wielka Brytania, Argentyna, Australia, Brazylia, Chile, Holandia, Indie, Indonezja, Iran, Libia, Malezja, Nowa Zelandia, Nigeria, RFN, Szwecja, Tajlandia, Wenezuela[b].
Dane taktyczno-techniczne edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Zestrzelenie 21 maja przypisywane jest jednak w części źródeł pociskowi Sea Wolf fregaty „Broadsword” (Christopher Chant: Air War in the Falklands 1982. Osprey Publishing, 2001, s. 62, 91, seria: Osprey Combat Aircraft. 28. ISBN 1-84176-293-8. (ang.).)
- ↑ Lista 16 państw według A fully illustrated guide to Naval Surface-to-Air Missiles. „War Machine”. vol. 6 (64), s. 1265, 1984., ponadto Indonezja na zakupionych później fregatach typu Tribal (Jane’s Fighting Ships 1996-97. Richard Sharpe (red.). Londyn: 1986, s. 310.)
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Jacek Krzewiński: "Royal Navy 1950-1994", Warszawa 1995, ISBN 83-902554-8-0
- Serwis NavWeaps
- A fully illustrated guide to Naval Surface-to-Air Missiles. „War Machine”. vol. 6 (64), s. 1265, 1984. Londyn: Orbis Publishing. (ang.).