Setibhor
Setibhor – małżonka władcy starożytnego Egiptu Dżedkare Isesi z V dynastii.
| królowa Egiptu | |
| Jako żona | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Miejsce spoczynku | |
Od dziesięcioleci znany był jej kompleks grobowy, lecz do 2019 r. imię jej pozostawało nieznane. Nosiła kilka tytułów, m.in.: Ta, która widzi Horusa i Seta, wielka berłem „hetes”, wielka chwałą, żona króla, jego umiłowana[1].
Pierwsze wykopaliska na terenie kompleksu piramidy Setibhor prowadził Ahmed Fakhry w 1952 r.[2], wyników tych badań jednak nie opublikowano[3]. Do królowej należał ogromny kompleks grobowy położony na północny wschód od piramidy Dżedkare, największy małżonki królewskiej z okresu Starego Państwa[1]. Wskazuje to na niezwykle wysoki status Setibhor.
Niektórzy badacze uważają, że była ona matką następcy Dżedkare – Unisa[4]. Inni przyjmują, że najpewniej odegrała jakaś rolę w dojściu samego Dżedkare do władzy[5], który być może zawdzięczał jej tron.
Oprócz niezwykłych rozmiarów jej grób wyróżnia się licznymi wyjątkowymi cechami. Ma elementy architektoniczne i pomieszczenia zastrzeżone dla królów: jej piramida ma własną piramidę satelitarną, drogę procesyjną prowadzącą od dolnej świątyni do świątyni grobowej, hol wejściowy pr-wrw, otwarty dziedziniec oraz kwadratowy przedsionek[6]. Nietypowe są także granitowe kolumny z palmowymi głowicami[7]. Ponadto w trakcie badań świątyni odnaleziono reliefy noszące ślady przeróbek: zamiast usuniętych tradycyjnych tekstów powyżej postaci królowej umieszczono przedstawienia sępów oraz insygnia królewskie[3]. Świątynia została zaatakowana wkrótce po śmierci królowej – faraon Unis wykorzystał jej elementy architektoniczne we własnym kompleksie grobowym[8]. Badania na terenie kompleksu prowadzą badacze z Czeskiego Instytutu Egiptologicznego, którzy w 2019 r. zidentyfikowali imię królowej na jednej z kolumn.
Insygnia królewskie i przemoc, jaka spotkała świątynię, mogą świadczyć o tym, że Setibhor przejęła rządy w kraju jako samodzielny władca[3]. Zdaniem Klausa Baera królowa krótkotrwale sprawowała władzę po śmierci Dżedkare[9]. Inni badacze widzą w niej regentkę, sprawującą władzę w czasach małoletniości jednego z ostatnich władców V dynastii[10]. Hipotezom tym sprzeciwiają się inni egiptolodzy, jak Michel Baud, wskazując na brak dowodów na regencję lub interregnum pomiędzy rządami Dżedkare i Unisa[11].
Tytulatura edytuj
| Królewski Protokół | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nomen lub imię rodowe: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| trl.: |
Przypisy edytuj
- ↑ a b Fifth Dynasty tomb and name of a new queen discovered at Saqqara
- ↑ K. Baer, dz. cyt. w bibliografii, s. 298-299.
- ↑ a b c A.M. Roth, dz. cyt., s. 12.
- ↑ H. Altenmuller, dz. cyt., s. 600.
- ↑ Czech archaeologists reveal identity of ancien Egyptian queen.
- ↑ M. Verner, V. Callender i E. Strouhal, dz. cyt., s. 110; P. Jánosi, dz. cyt., s. 187–202.
- ↑ Fifth Dynasty tomb and name of a new queen discovered at Saqqara.
- ↑ K. Baer, dz. cyt. , s. 299.
- ↑ K. Baer, dz. cyt., s. 99..
- ↑ F. Taterka, dz. cyt., s. 51.
- ↑ M. Baud (1999), s. 624.
Bibliografia edytuj
- K. Baer: Rank and Title in the Old Kingdom: The Structure of the Egyptian Administration in the Fifth and Sixth Dynasties. Chicago 1960
- A.M. Roth: Models of Authority: Hatshepsut’s Predecessors in Power. W: C.H. Roehrig i in. (red.): Hatshepsut: From Queen to Pharaoh. New York-New Haven-London 2005, s. 9-14
- H. Altenmüller: Old Kingdom: Fifth Dynasty. W: D.B. Redford (red.): The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. T. 2. Oxford 2001, s. 597–601
- M. Verner, V. Callender, E. Strouhal: Abusir VI: Djedkare's family cemetery. Excavations of the Czech Institute of Egyptology, Prague 2002
- P. Jánosi: Die Pyramidenanlage der "anonymen Königin" des Djedkare-Isesi. W: „Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo”, 1989
- F. Taterka: Czy kobieta mogła być królem w starożytnym Egipcie? W: „Medżat - Studia Egiptologiczne”, t. V, Warszawa 2017, s. 48-65
- Fifth Dynasty tomb and name of a new queen discovered at Saqqara
- Czech archaeologists reveal identity of ancient Egyptian queen