Siedlec (powiat krakowski)
Siedlec – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice. Powierzchnia wsi wynosi 464,15 ha.
| wieś | |
 Widok na Siedlec z południowo-wschodniej strony | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022[2]) |
754 |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-065 Krzeszowice[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0324731 |
Położenie na mapie gminy Krzeszowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°08′40″N 19°40′47″E/50,144444 19,679722[1]
| |
Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4]. W czasie II Rzeczypospolitej wieś należała do powiatu chrzanowskiego w województwie krakowskim. Od 26 października 1939 do 18 stycznia 1945 r. wieś należała do gminy Kressendorf w Landkreis Krakau, dystryktu krakowskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Do 1954 r. wieś należała do ówczesnej gminy Krzeszowice. W latach 1954–1960 wieś była siedzibą gromady Siedlec w ówczesnym powiecie chrzanowskim w woj. krakowskim. W lipcu 1960 r. gromadę Siedlec zniesiono włączając jej obszar do nowo utworzonej gromady Krzeszowice[5]. Od 1 stycznia 1973 r. wieś znajduje się w reaktywowanej gminie Krzeszowice.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Położenie edytuj
Wieś położona na południowym krańcu Wyżyny Olkuskiej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Południowa część wsi opada do Rowu Krzeszowickiego. Siedlec leży ok. 5 km na północny wschód od centrum Krzeszowic i 21 km od Krakowa. Na północy wsi rozciągają się Marmurowe Wzgórza z wzgórzami: Murowaniec, Piaskowa Góra, Łysa Góra. Graniczy od północy z Dębnikiem (przez las), od północnego wschodu z Dubiem, od wschodu z Pisarami, od południa z Nawojową Górą i od zachodu z krzeszowickim osiedlem Żbik.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0324748 | Błonia | część wsi |
| 0324754 | Kolonia | część wsi |
Historia edytuj
Pierwotna nazwa wsi brzmiała Osiedlec, od 'osiedlania się' osadników na wykarczowanych gruntach w 1394 r., z którego pochodzi pierwsza wzmianka o wsi, właścicielem jej był Pietrasz z Siedlca. Na przełomie XV i XVI w. istniała opuszczona później wieś Wszęcin, po której pozostała tylko nazwa pól w południowo-wschodniej części wsi.
W 1528 r. na południowym zboczu Łysej Góry (od strony Dubia rozpoczęto budowę fundamentów pod klasztor karmelitów bosych, ale szybko ją przerwano z powodu rzekomego braku wody, klasztor postanowiono wybudować w pobliskiej Czernej. W 1529 r. wieś weszła w skład dóbr Tęczyńskich z Krzeszowic.
Około 1578 r. ówczesny właściciel Paczółtowic Feliks Czerski na gruntach Siedlca wystawił dla siebie okazały dwór. W 1635 r. Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa poprosiła o pomoc swego brata Jana Magnusa Tęczyńskiego, aby za pomocą podwojewodziego Wojciecha Miroszewskiego wykupił na jego nazwisko Siedlec od Tęczyńskich.
W czasie potopu szwedzkiego u miejscowego pisarza Wawrzyńca Peruna, stała załoga szwedzka. Podczas powstania styczniowego tędy prowadziła droga przerzutów powstańców i broni do Królestwa. Tędy przeprawiał się oddział, zorganizowany w Krakowie przez Aleksandra Krukowieckiego, a dowodzony przez braci Gustawa Habicha i Edwarda Habicha. W poł. XVI w. dzierżawcą Siedlca był pochodzący z Austrii rajca stołeczny Erazm Aichler.
Na początku XIX w. przeniesieni na czynsz poddani karmelitów z Czernej mieszkańcy wsi mieli poważne trudności ze znalezieniem środków na zapłacenie wysokiego czynszu, którego wysokość przekraczała możliwości gospodarstwa domowego. Stąd też dochodziło do czynnych wystąpień chłopskim przeciwko karmelitom z Czernej. W czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej na mocy umowy między plebanem z Rudawy ustalono dziesięcinę w wysokości 252 zł.
W I poł. XIX w. na terenie wsi odkryto złoża glinki i kamienia gipsowego. Kopalnia Maria dostarczała glinki do zakładów ceramicznych. W latach 1935–1939 dzierżawił ją od karmelitów z Czernej hrabia Adam Potocki dla swych zakładów ceramicznych.
Zabytki edytuj
- Zespół dworski w Siedlcu wybudowany przez karmelitów bosych z Czernej w 1766 roku[8].
30 października 1947 r. miejscowy dwór wydzierżawiło, a następnie kupiło Zgromadzenie Sióstr Najświętszej Duszy Chrystusa Pana z Krakowa[9].
Współczesność edytuj
Kilka lat temu zlikwidowano szkołę podstawową, w tym miejscu powstała biblioteka. Istnieje Ochotnicza Straż Pożarna. Oprócz katolików, żyją tu także Świadkowie Jehowy (ok. 1%).
Znani ludzie edytuj
- Andrzej Stopka ps. Duszek – polski malarz, scenograf i karykaturzysta, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
- Jan Siek – artysta rzeźbiarz, prof. krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, autor między innymi: figury św. Barbary, znajdującej się na gmachu głównym Akademii Górniczo-Hutniczej oraz popiersia ks. kardynała Adama Stefana księcia Sapiehy, znajdującego się w parku im. dr. H. Jordana.
- Zofia Tajber – założycielka Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Duszy Chrystusa Pana[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121823
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1143 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Uchwała Nr 12/III/60 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 maja 1960 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 25 czerwca 1960 r., Nr. 10, Poz. 55)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Historia domu rekolekcyjnego w Siedlcu. [dostęp 2014-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-20)].
- ↑ Zofia Tajber. [dostęp 2014-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-03)].
Bibliografia edytuj
- Julian Zinkow Krzeszowice i okolice, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa-Kraków 1988, ISBN 83-7005-100-6.
- Marian Kornecki Sztuka Sakralna ZZJPK, Kraków 1993, ss. 46, 47, 56, 60, 88
- Osadnictwo i krajobraz pod red. Zdzisława Nogi, ZZJPK, Kraków 1997 ISBN 83-901471-7-3 ss. 16, 21, 31-36, 52-55, 60-63