Wikipedia

Siegfried Jacobsohn

Siegfried Jacobsohn (ur. 28 stycznia 1881 w Berlinie, zm. 3 grudnia 1926 tamże) – niemiecki dziennikarz, krytyk teatralny, założyciel i długoletni wydawca tygodnika polityczno-kulturalnego Die Weltbühne.

Siegfried Jacobsohn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1881
Berlin

Data i miejsce śmierci

3 grudnia 1926
Berlin

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Jacobsohn urodził się w rodzinie żydowskiej[1]. Jego ojciec był hurtownikiem w Berlinie o liberalnych poglądach religijnych i politycznych[2]. Jacobsohn zakończył edukację szkolną (Friedrich-Werdersche Gymnasium w Berlinie) w wieku 15 lat i zaczął uczęszczać jako wolny słuchacz na wykłady uniwersyteckie z germanistyki, by zostać krytykiem teatralnym[1]. Pomiędzy 13. a 20. rokiem życia należał do kulturowo-politycznej organizacji robotniczej Freie Volksbühne[1], której celem było przybliżenie kultury i sztuki uboższym grupom społeczeństwa, m.in. poprzez subsydiowanie biletów teatralnych. Jego pierwsza krytyka teatralna ukazała się w 1901 w gazecie w Hamburgu[3]. W tym samym roku[3] Jacobsohn otrzymał za wstawiennictwem Hellmuta von Gerlacha posadę krytyka teatralnego w berlińskiej gazecie Welt am Montag[1].

Die Schaubühne i Die Weltbühne edytuj

 
Okładka Die Weltbühne, 12 marca 1929
 
Tablica pamiątkowa w Berlinie-Charlottenburgu

12 listopada 1904 gazeta Berliner Tageblatt zwróciła uwagę na podobieństwa w opublikowanych wcześniej tekstach Jacobsohna i Alfreda Golda[4]. Gazeta Die Welt am Montag zwolniła go z redakcji[5]. Jacobsohn udał się w wielomiesięczną podróż po Europie przez Austrię i Włochy do Francji, a po powrocie do Berlina w 1905 podjął decyzję o założeniu własnego pisma o tematyce teatralnej[1]. Zawiązał spółkę Schaubühne GmbH z Siegbertem Cohnem jako kierownikiem[1]. Pierwszy numer nowego pisma w czerwonych okładkach, których kolor nawiązywał do zaschniętej krwi (niem. geronnenes Herzblut), ukazał się 7 września 1905[1].

Okres pomiędzy aferą plagiatową a założeniem Die Schaubühne Jacobsohn opisał w wydanym w 1913 tekście pt.: Der Fall Jacobsohn. Wydarzenia z 1904 opisał jako:

Sztukę sensacji pierwszej klasy, dla której opłaciło się tygodniami obklejać berlińskie kolumny ogłoszeniowe ogromnymi plakatami głoszącymi: "zdemaskowanie Jacobsohna", "Jacobsohn plagiator" czy "Śmierć Siegfrieda"[6][7].

Tekst Jacobsohna zawierał również ustęp z zarysem jego przyszłej roli jako wydawcy i redaktora:

Miło sobie myślę, budować co tydzień dom podług mojego gustu, który za każdym razem będzie mieć inną, a jednak tę samą fizjonomię, pracować w stale nowym, ciągle wartościowym materiale ludzkim – reżyser sceny drukowanej[8][9].

Pomiędzy 1905 a 1933 pismo przeszło metamorfozę od tygodnika teatralnego do polityczno-kulturalnego. Do 1913 skupiało się wyłącznie na tematyce teatralnej. Do najważniejszych współpracowników tygodnika w pierwszej fazie jego działalności należeli krytycy teatralni Julius Bab, Willi Handl i Alfred Polgar, do których dołączyli pisarze Lion Feuchtwanger i Harry Kahn oraz krytyk teatralny Herbert Ihering. W 1913 spektrum tematyczne poszerzono o zagadnienia gospodarcze i polityczne, a 4 kwietnia 1918 pismo zostało przemianowane na Die Weltbühne. Wydawane w czerwonych okładkach Die Weltbühne uchodziło w okresie Republiki Weimarskiej za forum demokratycznej lewicy mieszczańskiej. Pomiędzy 1905 a 1933, obok Siegfrieda Jacobsohna, Kurta Tucholsky’ego i Carla von Ossietzky’ego, teksty dla Die Weltbühne pisało około 2500 autorów, prominentnych dziennikarzy i pisarzy, m.in. Erich Dombrowski, Axel Eggebrecht, Lion Feuchtwanger, Moritz Heimann, Kurt Hiller, Richard Lewinsohn, Walter Mehring, Erich Mühsam, Else Lasker-Schüler, Erich Kästner, Alfred Polgar, Carl Zuckmayer, Hans Reimann, Friedrich Sieburg i Arnold Zweig. Do grona ścisłych współpracowników tygodnika należeli ponadto krytyk filmowy Rudolf Arnheim, historyk sztuki Adolf Behne, ekonomista Alfons Goldschmidt, publicysta Hellmut von Gerlach, ekonomista Fritz Sternberg i socjaldemokrata Heinrich Ströbel.

Krytyk teatralny edytuj

 
Nagrobek Siegfrieda Jacobsohna na cmentarzu Südwestkirchhof w Stahnsdorfie

Jacobsohn walczył o teatr artystyczny – nie akceptując teatrów komercyjnych[1]. Postulował teatr całościowy (niem. Volltheater), który miał być syntezą "osiągnięć Adolpha L'Arronge i Otto Brahma, którzy oboje prowadzili pół-teatr – pierwszy głównie teatr klasyczny a drugi głównie nowoczesny"[10][1]. Jacobsohn przez wiele lat uważał, że syntezy tej próbował dokonać Max Reinhardt poprzez różnorodność i liczbę reżyserowanych spektakli[1]. W 1910 Jacobsohn opublikował pracę „Max Reinhardt"[1].

Sam Jacobsohn uważał się za ucznia filozofa Fritza Mauthnera i krytyka teatralnego Paula Schlenthera[1]. Wysoko cenił twórczość Williama Szekspira; za największego niemieckiego dramatopisarza uważał Heinricha von Kleista, za największego niemieckiego poetę Johanna Wolfganga Goethego a za najlepszego krytyka literackiego Gottholda Ephraima Lessinga[1]. Pisał pozytywne teksty o pracach jemu współczesnych: Henrika Ibsena, Gerharta Hauptmanna, Augusta Strindberga i Franka Wedekinda[1].

Po I wojnie światowej Jacobsohn podjął krytykę życia politycznego i gospodarczego, walcząc o sprawiedliwość społeczną i prawa człowieka[1].

Jacobsohn zmarł niespodziewanie 3 grudnia 1926 i został pochowany na cmentarzu Südwestkirchhof w Stahnsdorfie pod Berlinem. Po jego śmierci redaktorem naczelnym tygodnika został Kurt Tucholsky, który w maju 1927 przekazał prowadzenie pisma Carlowi von Ossietzky’emu[1]. Po pożarze Reichstagu naziści wprowadzili zakaz wydawania Die Weltbühne – tygodnik ukazał się po raz ostatni 7 marca 1933[11]. Pismo ukazywało się zagranicą jako Die neue Weltbühne do 1939[12]. Po zakończeniu II wojny światowej tygodnik był wydawany w Berlinie Wschodnim do 1993 pod oryginalną nazwą Die Weltbühne.

Publikacje edytuj

  • Das Theater der Reichshauptstadt. München: Albert Langen, 1904.
  • Max Reinhardt. Berlin: Erich Reiß, 1910.
  • Der Fall Jacobsohn. Berlin: Verlag der Schaubühne, 1913.
  • Die ersten Tage. Konstanz: Reuß & Itta Verlagsanstalt, 1916.
  • Das Jahr der Bühne. 10 Bände. Oesterheld & Co., Berlin 1912–1920. Verlag der Weltbühne, 1921.
  • Max Reinhardt. Berlin: Erich Reiß, 1921.
  • Briefe an Kurt Tucholsky 1915–1926. München und Hamburg: Richard von Soldenhoff, 1989.
  • Gesammelte Schriften. Wallstein, Göttingen: Gunther Nickel und Alexander Weigel, 2005.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Badenhausen, Rolf: Jacobsohn, Siegfried. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 10. 1974, s. 245–246. (niem.).
  2. ↑ Istvan Deak: Weimar Germany's Left-Wing Intellectuals. University of California Press, 1968, s. 30–31. [dostęp 2010-06-30]. (ang.).
  3. ↑ a b Istvan Deak: Weimar Germany's Left-Wing Intellectuals. University of California Press, 1968, s. 31. [dostęp 2010-06-30]. (ang.).
  4. ↑ Friedhelm Greis: Aus Teutschland Deutschland machen: ein politisches Lesebuch zur "Weltbühne". Lukas Verlag, 2008, s. 335. ISBN 3-86732-026-8. [dostęp 2010-06-28]. (niem.).
  5. ↑ Rolf Badenhausen: Jacobsohn, Siegfried. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 10. 1974, s. 245–246. (niem.).
  6. ↑ Wolne tłum. z jęz. niem. Sensationsstück ersten Ranges, für das es sich lohnte, die Berliner Litfaßsäulen mit Riesenplakaten – Jacobsohns Entlarvung; Plagiator Jacobsohn; Siegfrieds Tod – wochenlang vollzukleben.
  7. ↑ Siegfried Jacobsohn: Der Fall Jacobsohn. s. 50. (niem.).
  8. ↑ Wolne tłum. z jęz. niem.: Herrlich denk’ ichs mir, nach meinem Geschmack jede Woche gewissermaßen ein Haus zu bauen, das immer eine andre und doch immer dieselbe Physiognomie haben wird, in immer neuem, immer wertvollem Menschenmaterial zu arbeiten – Regisseur einer gedruckten Bühne.
  9. ↑ Siegfried Jacobsohn: Der Fall Jacobsohn. s. 47. (niem.).
  10. ↑ Wolne tłum. z jez. niem.: Leistung von L'Arronge und Brahm bilden, die beide ein Halbtheater – jener ein vorwiegend klassisches – dieser ein vorwiegend modernes Theater geführt haben.
  11. ↑ Friedhelm Greis: Aus Teuschland Deutschland machen. Chronologie 1905–1933. www.weltbuehne-lesen.de. [dostęp 2010-06-16]. (niem.).
  12. ↑ Friedhelm Greis: Aus Teutschland Deutschland machen: ein politisches Lesebuch zur "Weltbühne". Lukas Verlag, 2008, s. 503. ISBN 3-86732-026-8. [dostęp 2010-06-28]. (niem.).

Literatura dodatkowa edytuj

  • Joachim Bergmann: Die Schaubühne – Die Weltbühne 1905–1933, Bibliographie und Register mit Annotationen. München: Saur, 1991. ISBN 3-598-10831-1.
  • Axel Eggebrecht: Über Siegfried Jacobsohn. W: Hans Jürgen Schulz: Journalisten über Journalisten. München: 1980.
  • Alf Enseling: Die Weltbühne, Organ der intellektuellen Linken. Münster: Fahle, 1962. (niem.).
  • Hans Mayer: Siegfried Jacobsohn vor der Schaubühne und Weltbühne. W: Zur deutschen Literatur der Zeit. Zusammenhänge, Schriftsteller, Bücher. Reinbek: Rowohlt, 1967.
  • Rolf Michaelis: Von der Bühnenwelt zur Weltbühne. Siegfried Jacobsohn und die Schaubühne. Königstein/Taunus, 1980.
  • Gunther Nickel: Die Schaubühne – Die Weltbühne, Siegfried Jacobsohns Wochenschrift und ihr ästhetisches Programm. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1996. ISBN 3-531-12810-8. (niem.).
  • Stefanie Oswalt (wyd.): Die Weltbühne, zur Tradition und Kontinuität demokratischer Publizistik. St. Ingbert: Röhrig, 2003. ISBN 3-86110-336-2. (niem.).
  • Alfred Polgar. S. J. und ›Die Weltbühne‹. „Die Weltbühne”, s. 830–832, 29 listopada 1927. 
  • Marcel Reich-Ranicki: Der solide Schwärmer. W: Die Anwälte der Literatur. Stuttgart: DVA, 1994, s. 203–216.
  • Rolf Schulze: Der Theaterkritiker Siegfried Jacobsohn. Leipzig o.J..
  • Wolfgang Steinke: Der Publizist Siegfried Jacobsohn als Theaterkritiker. Berlin: 1960.
  • Kurt Tucholsky. Gedenken an Siegfried Jacobsohn. „Die Weltbühne”, s. 810–812, 29 listopada 1927. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siegfried_Jacobsohn&oldid=71768724”