Sieroty
Sieroty (niem. Schieroth, Schönrode[3]) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Wielowieś[4][5].
| wieś | |
_ID_640144.jpg) Kościół Wszystkich Świętych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
451 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
44-187[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SGL |
| SIMC |
0223527 |
Położenie na mapie gminy Wielowieś  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gliwickiego  | |
 50°28′30″N 18°36′14″E/50,475000 18,603889[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Nazwa edytuj
Nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy określającą dom osieroconych dzieci[6]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia ją w obecnej polskiej formie Sieroty podając jej znaczenie "Waisenhaus" czyli w języku polskim "Sierociniec"[6]. Nazwa została początkowo fonetycznie zgermanizowana przez Niemców na Schierot[6], a później Schieroth w wyniku czego straciła swoje pierwotne znaczenie.
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Syrot[7][8].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod zniemczoną nazwą – Schieroth[9]. Wymienia on również dwa folwarki leżące w pobliżu Gwozdz oraz Koźarnia[9]. W 1936 roku ze względu na polskie pochodzenie nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła zgermanizowaną nazwę na nową, całkowicie niemiecką – Schönrode[10]
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0223533 | Chwoszcz | część wsi |
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1299 roku[11]. Od 1712 roku osada była w posiadaniu rodziny von Wrochem. Wraz z ręką Barbary von Wrochem (zm. w 1805 roku) zostały przejęte przez Gustawa Maurycego von Stockmann.
Po II wojnie światowej wysiedlono większość mieszkańców pochodzenia niemieckiego.
Zabytki edytuj
- Kościół Wszystkich Świętych – kościół parafialny. Parafia powstała z początkiem XIII wieku. W dokumentach jest wzmiankowana w roku 1299. Z kroniki parafialnej wynika, że Sieroty zawsze stanowiły samodzielną parafię, do której należały Chwoszcz i Zacharzowice. Pod koniec XVI wieku, kościół został przejęty przez protestantów. W 1629 roku został zwrócony katolikom. Obecny kościół zbudowano w 1479 roku, jednakże był on wykonany z kamienia. W roku 1700 znaczna część kościoła uległa spaleniu. Wypalona nawa została zastąpiona w 1707 roku nową drewnianą. Należy zwrócić jeszcze uwagę na dzwonnicę, która do roku 1770 stała na uboczu, po czym wymieniona została na wieżę drewnianą przylegającą do kościoła. Wnętrze nawy ozdabiają, mocno już starte, jednak jeszcze widoczne malowidła ścienne. Pochodzą one z 1470 roku. W późniejszych latach zostały zamalowane po czym w 1935 roku ponownie je odsłonięto. W 2007 roku zostały odrestaurowane.
Kościół leży na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
- Zabytkowy krzyż – znajduje się przy trasie poznańskiej przy ulicy Słonecznej. Historycy odkryli, że krzyż ten został zbudowany na cześć Krzywoustego.
Turystyka edytuj
Przez wieś przebiega szlak turystyczny:
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 122485
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1151 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Józef Pilch, Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2008
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 86, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ a b Knie 1830 ↓, s. 674.
- ↑ Sieroty na liście śląskich wsi – portal genealogienetz.de
- ↑ Bożena Kubit, Sieroty – kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, ulotka wydana z okazji X Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego, Gliwice 2012
Bibliografia edytuj
Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).