Sierpiec
Sierpiec[5], gągoł północny[6] (Bucephala islandica) – gatunek ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje Amerykę Północną i Islandię. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Bucephala islandica[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sierpiec | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 lęgowiska występuje przez cały rok zimowiska | |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1789 roku niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Anas islandica, a jako miejsce typowe wskazał Islandię[3][7]. Obecnie sierpiec zaliczany jest do rodzaju Bucephala[5][8]. Nie wyróżnia się podgatunków[8].
Występowanie edytuj
Alaska przez zachodnią Kanadę na południe do północno-zachodnich USA i dalej na południowy wschód do stanów Oregon i Kolorado, wschodnia Kanada (południowy Quebec i północno-wschodnia część półwyspu Labrador) oraz Islandia[4][8].
Wyjątkowo zalatuje do Polski, ze względu jednak na to, że nie ma pewności, czy były to pojawy naturalne, gatunkowi temu nadano kategorię D w klasyfikacji AERC i nie jest on zaliczany do krajowej awifauny[9].
Morfologia edytuj
Długość ciała 41–51 cm[10][11], długość skrzydła 21–25 cm[11], rozpiętość skrzydeł 67–85 cm[12], masa ciała około 1100 g[10]. Samiec większy od samicy. Głowa czarna z odcieniem koloru purpury. Między czarnym dziobem i żółtym okiem biała plama w kształcie półksiężyca. Na potylicy widać czubek z dłuższych piór. Brzuch, szyja, boki, pierś, ogon czarne, z białymi plamami. Głowa samicy i młodych brązowa; plecy, boki oraz ogon ciemne; dziób żółty do pomarańczowego. W locie widoczne skrzydła z czarnym rysunkiem, lot świszczący.
Ekologia edytuj
Ptaki monogamiczne. Preferuje otwarte jeziora i oczka wodne, jeziora śródlądowe i rzeki[10]. W głębi lądu, latem i jesienią, żywi się owadami wodnymi, skorupiakami i roślinami wodnymi. Na zimowiskach odżywia się głównie skorupiakami, mięczakami, małymi rybami i różnym materiałem roślinnym; pożywienie zdobywa nurkując z powierzchni wody[10]. Gniazda pokryte puchem i trawą buduje w szczelinach skał, urwistych brzegach rzek lub na drzewach nawet do wysokości 50 m[10][11]. Samica znosi 5–15 bladoniebieskich, oliwkowych lub zielonych jaj, które wysiaduje przez okres 28–34 dni[10].
Status i ochrona edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody jest zaliczany do kategorii LC (najmniejszej troski) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się na około 175–200 tysięcy dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[4].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Bucephala islandica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 623.
- ↑ a b c Denis Lepage: Sierpiec (Bucephala islandica) (Gmelin, 1789). Avibase. [dostęp 2013-11-25].
- ↑ a b c Bucephala islandica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Busse i in. 1991a ↓, s. 171.
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 541 (łac.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-25]. (ang.).
- ↑ Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 31.12.2021, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-01-25].
- ↑ a b c d e f Barrow's Goldeneye Bucephala islandica. WhatBird. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-21)]. (ang.).
- ↑ a b c Busse i in. 1991b ↓, s. 184.
- ↑ Sterry i in. 2002 ↓, s. 88.
Bibliografia edytuj
- Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).