Siwiec (roślina)
Siwiec (Glaucium Mill.) – rodzaj roślin z rodziny makowatych. Obejmuje 25 gatunków[4]. Rośliny te występują głównie w rejonie śródziemnomorskim, poza tym w zachodniej Europie, w południowo-zachodniej i centralnej Azji[5][4]. W Polsce dwa gatunki rejestrowane są w stanie dzikim jako przejściowo dziczejące (efemerofity) – siwiec pomarańczowy G. corniculatum i siwiec żółty G. flavum[6]. Te same dwa gatunki rosną jako introdukowane także w Ameryce Północnej[7].
 Siwiec żółty | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
siwiec | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Glaucium P. Miller Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Bywają uprawiane jako ozdobne, dawniej wykorzystywane były jako lecznicze, mają zastosowanie jako olejodajne i kosmetyczne[8].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Byliny, rośliny dwuletnie, rzadko rośliny jednoroczne, zawierające sok mleczny. Korzeń palowy, cienki. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się, zaokrąglona na przekroju, naga lub owłosiona[5]
- Liście
- Skupione w rozetę przyziemną i skrętolegle rozmieszczone wzdłuż łodygi. Liście siedzące, nasadą zwykle obejmujące łodygę. Blaszka pierzasto wcinana, silniej u liści dolnych, w górnych zwykle falista, brzeg piłkowany lub karbowany[5].
- Kwiaty
- Duże, pojedyncze, zwykle długoszypułkowe, rozwijające się na szczycie pędu lub wyrastające w kątach liści. Działki kielicha dwie, szybko odpadające, nagie lub owłosione[5]. Płatki cztery[5], białe, żółte, pomarańczowe lub czerwone, przeważnie z ciemniejszą plamą u nasady płatków[9]. Pręciki liczne. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków, walcowato wydłużona, na szczycie z niemal siedzącym i dwudzielnym znamieniem[5].
- Owoce
- Wąskie i długie do 30 cm torebki, szybko i znacznie wydłużające się po przekwitnięciu kwiatów[9]. Zawierają liczne, nerkowato-jajowate nasiona[5].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Chelidonieae, podrodziny: Papaveroideae z rodziny makowatych Papaveraceae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Glaucium acutidentatum Hausskn. & Bornm.
- Glaucium afghanicum Kitam.
- Glaucium alakirensis Aykurt, K.Yıldız & Özçandır
- Glaucium aleppicum Boiss. & Hausskn.
- Glaucium arabicum Fresen.
- Glaucium calycinum Boiss.
- Glaucium cappadocicum Boiss.
- Glaucium contortuplicatum Boiss.
- Glaucium corniculatum (L.) Curtis – siwiec pomarańczowy
- Glaucium cuneatum Cullen
- Glaucium elbursium Mory
- Glaucium elegans Fisch. & C.A.Mey.
- Glaucium fimbrilligerum Boiss.
- Glaucium flavum Crantz – siwiec żółty
- Glaucium grandiflorum Boiss. & A.Huet
- Glaucium insigne Popov
- Glaucium leiocarpum Boiss.
- Glaucium mathiolifolium Mobayen
- Glaucium oxylobum Boiss. & Buhse
- Glaucium quadratifolium Fedde
- Glaucium refractocarpum Gilli
- Glaucium secmenii Yıld.
- Glaucium squamigerum Kar. & Kir.
- Glaucium vitellinum Boiss. & Buhse
- Glaucium yazdianum Tavakkoli & Assadi
Zastosowanie edytuj
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Z nasion siwca żółtego pozyskuje się olej wykorzystywany do oświetlania i wyroby mydeł. Roślina dawniej wykorzystywana była także jako lecznicza[8]. Glaucyna z niej pozyskiwana znajduje zastosowanie przy produkcji kosmetyków[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-04] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
- ↑ a b c d Glaucium Mill.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ a b c d e f g Mingli Zhang, Christopher Grey-Wilson: Glaucium Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Robert W. Kiger: Glaucium Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 390, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Genus Glaucium Mill.. [w:] GRIN-Global, U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA, United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ Drogeria internetowa. [dostęp 2010-01-30].