Skakuszka australijska
Skakuszka australijska[6] (Notomys alexis) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w środkowej i zachodniej części Australii[5][7].
| Notomys alexis[1] | |||
| O. Thomas, 1922[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
skakuszka australijska | ||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1922 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Notomys alexis[2]. Holotyp pochodził z obszaru 35 mi (56 km) na południowy zachód od Alroy (19°30′00″S 135°40′00″E/-19,500000 135,666667), na wysokości 800 ft (244 m), na Terytorium Północnym, w Australii[7].
Podgatunki wykazują niewielkie różnice morfologiczne, a ich granice geograficzne nie są dobrze zdefiniowane[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunków[8].
Etymologia edytuj
- Notomys: gr. νοτος notos „południe”; μυς mus, μυός muos „mysz”[9].
- alexis: Alexandria, Terytorium Północne, Australia[10].
- everardensis: Everard Ranges, Australia Południowa, Australia[3].
- reginae: łac. regina „królowa”, od rex, regis „król”, od regere „rządzić”; w aluzji do występowania w stanie Queensland (ang. queen „królowa”)[4][11].
Nazewnictwo zwyczajowe edytuj
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę skakuszka australijska[6]. W Australii zwierzę nosi angielską nazwę spinifex hopping mouse oraz aborygeńską nazwę tarkawara[12].
Zasięg występowania edytuj
Skakuszka australijska występuje endemicznie w Australii, należy do grupy „starych endemitów”[13]. Jest szeroko rozprzestrzeniona na pustynnych i półpustynnych obszarach wnętrza i zachodniej części kontynentu[5]. Występuje na Wielkiej Pustyni Wiktorii w Australii Zachodniej, w Australii Południowej, Terytorium Północnym i na zachodzie Queenslandu[5][14].
Zasięg występowania w zależności od podgatunku[8]:
- N. a. alexis – śródlądowa Australia Zachodnia i Terytorium Północne.
- N. a. everardensis – śródlądowa Australia Południowa.
- N. a. reginae – południowo-zachodni Queensland.
Morfologia edytuj
Długość ciała (bez ogona) 90–115 mm, długość ogona 115–150 mm, długość ucha 21–26 mm, długość tylnej stopy 32–36 mm; masa ciała 27–50 g[15]. Jest to niewielki gryzoń, choć dość duży jak na mysz[14]. Jej futro jest z wierzchu jasnobrązowe do kasztanowego, a na spodzie ciała szare do białego[14]. Umaszczenie jest bledsze niż u skakuszki południowe, a ciemniejsze niż u skakuszki płowej[2]. Ogon jest różowy, zakończony pędzelkiem, choć mniejszym niż u pokrewnych gatunków[14][16]. Obie płci wyglądają podobnie. Mają długie, wąskie uszy i duże, migdałowe oczy[16]. Przednie kończyny są małe, a tylne wyraźnie wydłużone[16].
Tryb życia edytuj
Skakuszka australijska prowadzi naziemny, nocny tryb życia. Jest spotykana na piaszczystych równinach porośniętych przez trawy spinifex i na wydmach[5]. Spotykano ją także w lasach eukaliptusowych, zaroślach akacji i terenach porośniętych przez trawiastą formację tussock[14].
Jest bardzo aktywna; porusza się na siedem opisanych sposobów, w tym skacząc na czterech lub dwóch nogach[14]. Skakanie jest wydajnym sposobem poruszania i oszczędza energię[12]. Szybkie przemieszczanie i zmiany kierunku ruchu zwierzęcia pomagają mu unikać drapieżników[14]. Większość małych i średniej wielkości mięsożerców dzielących środowisko ze skakuszkami prawdopodobnie żywi się nimi; do znanych drapieżników należą zdziczałe koty, dingo, sowy i węże[14].
Skakuszka australijska kopie głębokie (ok. 1 m[16]), proste nory, w których kryje się w ciągu dnia[5][14]. Nora kończy się komorą gniazdową wyłożoną liśćmi, łodygami itp. Ma kilka pionowych szybów łączących ją z powierzchnią[16], służących do szybkiej ucieczki[12]. Skakuszki australijskie to zwierzęta społeczne, żyją w grupach liczących do 10 osobników. Taka grupa zamieszkuje pojedynczą norę, ale nory mogą tworzyć system łączący wiele rodzin. Nadmierne zagęszczenie sprawia, że zwierzęta przestają współpracować ze sobą, a w niewoli dochodzi do zabijania młodych[14]. Wahania temperatury wewnątrz nory są niewielkie, a skakuszki śpią przytulone, aby ograniczać straty wody z organizmu związane z parowaniem[14]. W gorącym okresie mogą podnosić temperaturę ciała[16]. Także długie uszy gryzonia są przystosowaniem do życia na pustyni, oprócz zbierania dźwięku pomagają w chłodzeniu organizmu[14].
Pożywienie edytuj
Jest wszystkożerna. Jada nasiona, zielone części roślin i owady; bezkręgowce stanowią około połowy diety[14]. Zwierzęta te nie tylko zjadają nasiona, ale też rozsiewają je, pełniąc ważną rolę w środowisku[14][12]. Osobniki potrafią pokonywać do 15 km w sezonie oferującym wybór pożywienia[16].
Potrafi przeżyć bez picia wody, zaspokajając swoje potrzeby dzięki jedzeniu i wydajnie gospodarując wodą w organizmie[14]. Mocz skakuszek australijskich jest najbardziej stężony wśród ssaków, dzięki wydajnemu odzyskiwaniu wody także w nerkach[14][12].
Rozmnażanie edytuj
Gryzonie te są oportunistami rozrodczymi i, choć mogą rozmnażać się w niesprzyjających warunkach, to zwiększona dostępność pokarmu po opadach intensyfikuje ich rozród. Duże zagęszczenie populacji obniża tempo rozrodu skakuszek. Mogą osiągnąć dojrzałość płciową już po 85 dniach. Ruja trwa 7–8 dni, a w przypadku zapłodnienia ciąża trwa 32–34 dni (do 40 przy laktacji)[14]. W miocie rodzą się typowo trzy–cztery młode[5]. Są różowe i rzadko owłosione, otwierają uszy po 15, a oczy po 20 dniach życia. Matka karmi młode przez około 28 dni. Zwierzęta te mogą żyć do trzech lat w niewoli, choć istnieją doniesienia o osobnikach żyjących 5 lat, ale prawdopodobnie znacznie mniej na wolności; większość może nie dożywać drugiego roku[14][16].
Populacja i zagrożenia edytuj
Populacja skakuszki australijskiej jest stabilna, jest to gatunek pospolity[5], najpospolitszy ze wszystkich skakuszek[14]. Przez większość czasu występuje w małym zagęszczeniu, w niektórych latach dochodzi do skokowego przyrostu liczebności[5], szczególnie duży miał miejsce w 1975 roku[14]. Nie są znane duże zagrożenia dla przetrwania tego gatunku. Lokalnie niebezpieczne jest drapieżnictwo ze strony zdziczałych kotów, liczebność skakuszek w obszarze chronionym Arid Recovery Reserve jest 5–6 razy wyższa niż poza nim[5].
W Nowej Południowej Walii dozwolone jest trzymanie skakuszek australijskich i pseudomyszy wschodnich w niewoli, pod warunkiem uzyskania odpowiedniej licencji. Dotyczy to tylko zwierząt urodzonych w niewoli, zabronione jest chwytanie dzikich osobników[17][16]. Są też wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne[14].
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody obecnie uznaje skakuszkę australijską za gatunek najmniejszej troski[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Notomys alexis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c O. Thomas. Two new jerboa-rats (Notomys). „The Annals of Magazine of Natural History”. Ninth Series. 8, s. 316, 1922. DOI: 10.1080/00222932208632680. (ang.).
- ↑ a b H.H. Finlayson. On Central Australian mammals. Part 1. The Muridae. „Transactions of the Royal Society of South Australia, Incorporated”. 64, s. 133, 1940. (ang.).
- ↑ a b E.L.G. Troughton. Descriptions of new rats and mice from Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 11 (1), s. 20, 1936. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k K. Moseby, Notomys alexis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T14867A22401181.en [dostęp 2022-03-08] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 276. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Notomys alexis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-08].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 463, 1904. (ang.).
- ↑ alexis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-03-08] (ang.).
- ↑ J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2022-02-08]. (niderl.).
- ↑ a b c d e Heathcote, Angela: This hopping mouse produces solid urine to cope in the harsh Aussie desert. Australian Geographic, 2018-01-18. [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ Bill Breed, Fred Ford, Native Mice and Rats, CSIRO Publishing, 2007, s. 8, ISBN 978-0-643-09166-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Barbara Lundrigan, Kim Pfotenhauer, ''Notomys alexis'', spinifex hopping mouse [online], Animal Diversity Web, 2003 [dostęp 2021-01-26] (ang.).
- ↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 724–725. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Linda Dennis, Anne Fowler, A guide to the care of spinifex hopping mice, Fauna First Aid.
- ↑ Mammal keeper licence. NSW Department of Planning, Industry and Environment, 2019-09-06. [dostęp 2021-01-26]. (ang.).