Skierniewice

miasto w województwie łódzkim

Skierniewicemiasto na prawach powiatu, położone na Równinie Łowicko-Błońskiej, w połowie drogi między Warszawą a Łodzią, w województwie łódzkim. Miasto było stolicą województwa skierniewickiego w latach 1975–1998.

Skierniewice
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Budynek dworca kolejowego, Plac Dworcowy, fontanna w rynku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Data założenia

XIV wiek

Prawa miejskie

19 lutego 1457[1]

Prezydent

Krzysztof Jażdżyk[2]

Powierzchnia

35[3] km²

Wysokość

112–138 m n.p.m.

Populacja (30.09.2021)
• liczba ludności
• gęstość


45 933[4]
1312 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 46

Kod pocztowy
Lista kodów
96-100, 96-101, 96-102, 96-103, 96-104, 96-106[5], 96-116[6].
Tablice rejestracyjne

ES

Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Skierniewice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Skierniewice”
Ziemia51°57′10″N 20°08′30″E/51,952778 20,141667
TERC (TERYT)

1063011

SIMC

0976942

Hasło promocyjne: Stolica Nauk Ogrodniczych
Urząd miejski
Rynek 1, 96-100 Skierniewice
Strona internetowa
BIP

Miasto położone jest w dorzeczu Wisły, na Nizinie Środkowomazowieckiej, w południowej części Równiny Łowicko-Błońskiej. Skierniewice były miastem duchownym[7] arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w ziemi rawskiej województwa rawskiego w 1792 roku[8].

Miasto należy do Związku Miast Polskich.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2021 roku w Skierniewicach mieszkały 45 933 osoby[9].

Nazwa miasta edytuj

Istnieją dwie wersje pochodzenia nazwy miasta, jednak najbardziej prawdopodobne jest pochodzenie od nazwy „skwierczącego” kwiczoła – łownego ptaka z rodziny drozdów[10].

Położenie edytuj

Położenie Skierniewic
Współrzędne geograficzne
na północ 51°57′010″N
na wschód 20°08′030″E

Skierniewice są otoczone od północy przez Puszczę Bolimowską, która stanowi fragment Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Fragment zachodniej granicy miasta wyznacza Las Zwierzyniecki. Na południowy wschód od miasta znajduje się las w Strobowie i Pamiętnej. Przez miasto przepływa rzeka Skierniewka oraz rzeka Rawka, która styka się w północno-wschodniej części Skierniewic.

Wysokości bezwzględne zmieniają się niewiele na obszarze miasta i wynoszą od 112 m n.p.m. na krawędzi Puszczy Bolimowskiej do 138 m n.p.m. w południowo-wschodnim rejonie miasta.

Skierniewice leżą na historycznym Mazowszu, w dawnej ziemi rawskiej, w ramach której od XV wieku należały do powiatu rawskiego, stanowiącego część utworzonego w 1462 województwa rawskiego[11].

W latach 1975–1998 Skierniewice należały do województwa skierniewickiego. W tamtych latach Skierniewice były najmniej zaludnionym miastem wojewódzkim w Polsce.

Skierniewice leżą w centralnej Polsce na północnym wschodzie województwa łódzkiego na Nizinie Środkowo Mazowieckiej między dwoma największymi aglomeracjami: łódzką i warszawską.

Odległość w linii prostej między Skierniewicami i Warszawą wynosi 66 km[12] natomiast między Skierniewicami i Łodzią 53 km[13].

Od geometrycznego środka Polski, czyli Piątka odległość w linii prostej wynosi 48 km[14].

Sąsiednie gminy: Bolimów, Głuchów, Godzianów, Łyszkowice, Maków, Nieborów, Nowy Kawęczyn, Puszcza Mariańska, Rawa Mazowiecka.

Rozwój terytorialny miasta edytuj

  • 1 stycznia 2012 roku do Skierniewic dołączono część poligonu o powierzchni 150 ha, wcześniej należącego do gminy Maków.
  • W roku 2014 przyłączono do terytorium miasta obszar o powierzchni 18,82 ha należącego wcześniej do gminy Skierniewice – obr. Miedniewice.

Rzeźba terenu edytuj

 
Położenie Wzniesień Łódzkich na mapie Polski

Pod względem fizycznogeograficznym obszar Skierniewic położony jest w obrębie makroregionu Wzniesień Południowomazowieckich i na granicy dwóch mezoregionów:

Strefę przejściową pomiędzy Równiną a Wzniesieniami Łódzkimi stanowi krawędź geomorfologiczna, słabo zaznaczona w terenie. Jej partie szczytowe rozciągają się na linii Dąbrowice-Balcerów-Strobów i wznoszą się na wysokość 134–135 m n.p.m. W związku z tym część północna miasta położona jest w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej, w strefie krawędziowej Wzniesień zlokalizowane są pobliskie miejscowości takie jak Mokra Lewa, Miedniewice, Samice i Pamiętna. Jest to obszar staroglacjalny, znajdujący się na skłonie wysoczyzny polodowcowej, która powstała w okresie zlodowacenia Warty.

Hydrografia edytuj

 
Rzeka w Parku Miejskim
 
Zalew w dzielnicy Zadębie

Skierniewice położone są w dorzeczu Wisły w zlewisku Morza Bałtyckiego. Największą powierzchnię zlewiska rzecznego na terenie miasta stanowi rzeka Rawka, Skierniewka (Łupia). Przez miasto przepływa ciek wodny nazwany Pisią lub Zwierzynką oraz struga wpływająca od wschodniej strony miasta, przepływająca przez centrum wpływająca do rzeki Skierniewka w Parku Miejskim nazywana potocznie „Smródką”. W mieście znajdują się dwa zbiorniki wodne:

Gleby edytuj

W 2001 roku w mieście i w nadleśnictwie Skierniewice zostały przeprowadzone badania, prace glebowo-siedliskowe przez Zespół Urządzania Lasu RDLP w Łodzi dla obrębu Skierniewice i w roku 2009 przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej O. Warszawa. W wyniku tych prac wyodrębniono ok. 13 typów i ponad 40 podtypów gleb.

Na gruntach Skierniewic największy udział mają najczęściej spotykane w polskich lasach gleby rdzawe, łącznie 69,5%. Znaczący udział mają również gleby płowe oraz w mniejszym stopniu gleby bielicowe, brunatne, gruntowo glejowe i czarne ziemie.

Topografia i podział administracyjny edytuj

 
Zabudowa miasta w 1883 r.

Najstarszą częścią miasta jest centrum. Znajdują się tam kamienice z przełomu XIX i XX wieku oraz inne budynki z tego okresu. Dookoła rozciągają się nowsze osiedla, budowane głównie w okresie PRL, na północy jedna z największych dzielnic mieszkaniowych – Widok powstałe w latach 70 i 80 XX wieku. Najdalej wysunięta dzielnica mieszkaniowa Skierniewic znajduje się na północny wschód od centrum – ok. 5 km. Najnowsze osiedla tego stulecia powstają głównie w południowym centrum Skierniewic.

Przemysł skupia się głównie w północno-wschodniej (Rawka, Widok) części miasta.

Osiedla domków jednorodzinnych mieszczą się na osiedlu Zadębie (największym osiedlu domków jednorodzinnych), osiedlu Makowska, osiedlu Feliksów, osiedlu Grabina, osiedlu Halinów, osiedlu Balcerów, osiedlu Ruda, osiedlu Sadowiczów, osiedlu Serwituty, osiedlu Starbacicha, oraz po części w dzielnicy Rawka.

Dzielnice edytuj

Osiedla edytuj

 
Osiedle fotografia z lat 90 XX w.
 
Osiedle Widok rankiem (maj 2016)
 
Bloki przy ul. Pomologicznej
 
Skierniewice, widok w głąb miasta
 
Widok na szkołę i basen z 11 piętra.

Demografia edytuj

 
Poczta Główna w Skierniewicach
 
Państwowa Szkoła Muzyczna I i II Stopnia
 
Bloki przy ul. Mszczonowskiej, Jagiellońskiej
 
Siedziba Państwowej Straży Pożarnej w Skierniewicach
 
Komenda Miejska Policji w Skierniewicach
 
„Biały Dom” w Skierniewicach
 
Dawny budynek Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach
Zobacz też: Ludność Skierniewic.

Rozwój demograficzny edytuj

Rozwój demograficzny Skierniewic związany był i jest ze wcielaniem pogranicznych terenów i tym samym z rozwojem terytorialnym miasta – ale nie tylko, do rozwoju demograficznego przyczyniło się także wybudowanie dzielnicy Widok w latach 70. XX w. Od 1921 roku ludność miasta wzrosła o ponad 32 tys., tj. o ponad sto procent.

Dane demograficzne edytuj

Stan ludności na dzień 31.12.2018.

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 47 375 100 24 355 50,3 22 023 49,7
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
1325
  • Pobyt czasowy – 996
  • Pobyt stały – 46 379

Źródło[16]:

Liczba ludności w poszczególnych miesiącach i latach edytuj

Stan na dzień 31 grudnia każdego roku (2003–2007), zameldowani na pobyt stały i czasowy łącznie.[17]

Największą populację Skierniewice zanotowały w 2007 roku – 49 344.

Piramida wieku[18] edytuj

 

Statystyka miasta edytuj

Według danych GUS na dzień 31.12.2012 Skierniewice były 90. miastem w Polsce pod względem liczby ludności[19].

Klimat edytuj

Klimat Skierniewic zbliżony jest do klimatu panującego na całym obszarze nizinnym Polski. Temperatury kształtują się pod wpływem zarówno powietrza kontynentalnego, jak i również oceanicznego. Skierniewice leżą w strefie najniższych opadów w Polsce. Przeciętna ich suma roczna kształtuje się na poziomie 538 mm, jednak w poszczególnych latach może być ona znacznie niższa. Średnia pokrywa śnieżna wynosi 50–60 dni, a średnia temperatura w Skierniewicach to 8,6 °C.

  • Najwyższe temperatury dzienne wynoszą:
    • styczeń +12,2
    • luty +5,1
    • marzec +12,7
    • kwiecień +21,1
    • maj +25,3
    • czerwiec +28,9
    • lipiec +32,1
    • sierpień +30,8
    • wrzesień +23,8
    • październik +23,0
    • listopad +10,6
    • grudzień +7,9
  • Najniższe temperatury dzienne wynoszą:
    • styczeń -32,2
    • luty -13,2
    • marzec -6,4
    • kwiecień -3,9
    • maj +1,8
    • czerwiec +1,8
    • lipiec +8,0
    • sierpień +5,6
    • wrzesień +2,1
    • październik -3,2
    • listopad -2,9
    • grudzień -10,0

Źródło[20]:

Przyroda edytuj

 
Park Miejski w Skierniewicach
 
Scena Kameralna w Parku Miejskim

Miasto położone między kompleksem czterech lasów. Od północy Skierniewice graniczy z Bolimowskim Parkiem Krajobrazowym, od wschodu z Lasem Zwierzynieckim. Na południu i południowym wschodzie znajdują się dwa kompleksy lasów w granicach administracyjnych miasta i poza nim. W środkowej części miasta znajduje się Park Miejski o powierzchni 42 ha założony w XIV wieku.

Ochrona przyrody edytuj

Nowoczesna ochrona przyrody zaczęła się kształtować wraz z rozwojem nauk przyrodniczych w XIX w.

W okresie I wojny światowej lasy skierniewickie były rabunkowo eksploatowane przez administrację niemiecką. Zniszczenia powojenne i wieloletnia gospodarka podporządkowana wyłącznie łowiectwu i hodowli zwierzyny spowodowały duże szkody w drzewostanach. Dopiero w roku 1918 lasy objęła administracja polska. W roku 1919 Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych przekazało lasy skierniewickie SGGW w Warszawie. Prowadzona była tu gospodarka w oparciu sporządzone plany urządzeniowe.

W okresie II wojny światowej okupanci w ciągu 6 lat wycięli tyle drzewostanów, ile zaplanowane było na 27 lat. Dopiero po II wojnie światowej zaczęto zajmować się ochroną przyrody.

Więcej o przyrodzie w Skierniewicach i koło miasta:

Historia miasta edytuj

 
Pomnik – ławeczka Prof. Szczepana Pieniążka
 
Pomnik Jana Pawła II w Skierniewicach
 
Pomnik Niepodległości
 
Pomnik – czołg T-34 z II wojny światowej

Kalendarium edytuj

  • 1359 – pierwsze wzmianki o Skierniewicach
  • 1457 – Skierniewice otrzymały prawa miejskie
  • 1463 – zatwierdzona erekcja miasta
  • 1617 – powstanie pałacu prymasowskiego
  • 1655 – miasto zniszczone przez Szwedów
  • 1782 – powstanie kościoła pw. św. Jakuba
  • 1786 – pierwsza w mieście manufaktura sukiennicza
  • 1795 – w skierniewickim pałacu rezydował ostatni prymas – Ignacy Krasicki
  • 1807 – wojska francuskie pod marszałkiem Ludwikiem Davout zajmują miasto
  • 1829 – przekaz przez cesarza Mikołaja I dóbr skierniewickich oraz pałacu następcy – księciu Konstantemu
  • 1845 – zostaje otworzona linia kolejowa WarszawaWiedeń
  • 1867 – Skierniewice stały się miastem powiatowym
  • 1870 – przekaz dóbr skierniewickich księciu bariatyńskiemu przez cesarza Aleksandra II
  • 1875 – powstanie dworca kolejowego istniejącego do dziś
  • 1885 – zjazd „Trzech Czarnych Orłów” – cesarzy: Aleksandra III, Wilhelma I i Franciszka Józefa I w Skierniewicach
  • 1915 – w okolicach Skierniewic fosgen został użyty jako gaz bojowy przez niemieckich żołnierzy
  • 1915–1918 – rządy niemieckie
  • 1918 – odzyskanie niepodległości
  • 1919 – w celu utworzenia placówki naukowej następuje przekaz folwarku skierniewickiego oraz pałacu na potrzeby SGGW
  • 1927 – Dom Sejmikowy – otwarcie z udziałem prezydenta Mościckiego
  • 1939 – zabicie przez okupanta niemieckiego ok. 4 tys. Żydów
  • 1940 – pierwsze getto w mieście
  • 1945 – zdobycie miasta i zakończenie II wojny światowej
  • 1951 – w mieście powstał Instytut Sadownictwa
  • 1964 – w mieście powstawał Instytut Warzywnictwa
  • 1975–1998 – w tych latach Skierniewice były miastem wojewódzkim
  • 1977 – zorganizowano pierwsze SŚKOiW
  • 1990 – po raz pierwszy odbyły się wolne wybory do władz lokalnych, w tym do samorządu skierniewickiego
  • 1996 – otwarcie w mieście pierwszej Wyższej Szkoły Ekonomiczno Humanistycznej
  • 1999 – Skierniewice stają się miastem na prawach powiatu grodzkiego należącym do województwa łódzkiego
  • 1997 – otwarcie rozgłośni radiowej Radio RSC
  • 2002 – 25. jubileusz SŚKOiW
  • 2005 – powstała pierwsza Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
  • 2007 – w tym roku uroczyście obchodzono 550-lecie nadania praw miejskich Skierniewicom
  • 2009 – odsłonięcie pomnika Szczepana Aleksandra Pieniążka
  • 2010 – odsłonięcie pomnika Wokulskiego na dworcu kolejowym
  • 2011 – połączenie dwóch instytutów w wyniku czego powstaje Instytut Ogrodnictwa
  • 2018 – Otwarcie Muzeum Historycznego Skierniewic Muzeum Historyczne Skierniewic im. Jana Olszewskiego[21]
  • 2022 – Jubileusz 565-lecia nadania praw miejskich[22]

Źródło[23]:

Pierwsze pisemne świadectwa edytuj

Pierwsza pisemna wzmianka o Skierniewicach pochodzi z roku 1359. Wtedy właśnie arcybiskup Jarosław z Bogorii i Skotnik przyjął w Skierniewicach księcia mazowieckiego Siemowita III. Książę, którego państwo obejmowało swym zasięgiem Skierniewice, potwierdził w nim arcybiskupią własność tych terenów, a mieszkańców wsi obdarzył nowymi przywilejami.

Arcybiskup Jarosław z Bogorii i Skotnik był prawdopodobnie pierwszym z arcybiskupów gnieźnieńskich, który na stałe przebywał w swoich siedzibach w Łowiczu i Skierniewicach. Za jego panowania Skierniewice i całe dobra arcybiskupie zaczęły odnotowywać rozwój ekonomiczny i szybko rozrosły się do całkiem dużej osady, którą można było przekształcić w miasto.

Lokacja miasta edytuj

 
Jan Olbracht, król polski, poleca urzędnikom nie pobierać ceł, targowego i innych opłat od mieszczan skierniewickich (1499 r.).

Przywilej lokacyjny Skierniewic podpisał arcybiskup Jan Odrowąż ze Sprowy. Stało się to 19 lutego 1457 roku w Uniejowie. Do miasta wcielono nie tylko osadę Skierniewice, ale także pobliską wieś Dęba.

Prawa miejskie nadane przez Odrowąża wraz z przywilejami potwierdził w 1463 roku król Kazimierz Jagiellończyk.

Prymas Jan Przerębski (1559-1562) szczególnie przyczynił się do sławy miasta w całej Polsce. Założył on w Skierniewicach szkołę, której absolwenci z dobrymi skutkami studiowali później na Akademii Krakowskiej. Kierownictwo szkoły powierzył Benedyktowi Herbestowi, który jednak po śmierci swego protektora opuścił miasto, a szkoła zaczęła chylić się ku upadkowi.

W 1610 roku rozpoczęła się budowa pałacu arcybiskupiego. Jego budowę ukończył prymas Wawrzyniec Gembicki. W pałacu tym przyjmowani byli przez prymasów królowie Polski, a także miała miejsce siedziba sądów arcybiskupich.

Rozwój i świetność miasta (XVIII wiek) edytuj

 
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła ufundowany w 1781 roku przez prymasa Antoniego Kazimierza Ostrowskiego

Pałac arcybiskupi oraz gotycki kościół prymasów spłonęły w pożarze na początku XVIII wieku. Pałac szybko odnowiono w 1721 roku. Jednocześnie abp Stanisław Szembek wybudował nowy barokowy kościół pw. św. Stanisława.

W latach 80. XVIII w. prymas Antoni Ostrowski podjął decyzję o przebudowie swego pałacu oraz wybudowaniu nowego kościoła prymasowskiego pw. św. Jakuba na miejscu dawnego gotyckiego. Projektu podjął się nadworny architekt królewski Efraim Schroeger.

Ostatnim z prymasów, który swój urząd sprawował ze Skierniewic był Ignacy Krasicki. To właśnie w Skierniewicach powstawały jego fraszki i bajki. Wydawał też tu redagowaną przez siebie gazetę „Co tydzień”. Rozwój miasta w XVIII wieku wiązał się z powstawaniem manufaktur sukienniczych.

Rozbiory Polski edytuj

 
Dworzec kolejowy, rok 1872

W czasie rozbiorów Skierniewice trafiły do zaboru pruskiego. Prymasi stracili swoje posiadłości na rzecz króla Prus.

Po klęsce Królestwa Prus w wojnie Napoleona I z IV koalicją antyfrancuską (1806-1807), Skierniewice znalazły się w granicach francuskiego Księstwa Warszawskiego. Po upadku cesarza Napoleona miasto trafiło we władanie cesarzy rosyjskich w ramach kongresowego Królestwa Polskiego.

W roku 1867 Skierniewice otrzymały rangę miasta powiatowego i wraz z pobliskimi gminami zostały wyłączone z powiatu rawskiego.

W 1875 roku ukończona zostaje budowa dworca kolejowego Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Miasto po okresie stagnacji ponownie ożywa. Rodzina cesarska co kilka lat przyjeżdżała do Skierniewic, które były jej miejscem odpoczynku, a okoliczne lasy były areną cesarskich polowań.

Skierniewice były także miejscem spotkania trzech cesarzy. W pałacu należącym wtedy do cesarza Rosji spotkali się w 1884 roku cesarze Aleksander III, cesarz Austrii Franciszek Józef i cesarz Niemiec Wilhelm I. Prowadzili tam rozmowy dotyczące wzajemnych stosunków i polityki wobec polskich dążeń niepodległościowych.

W czasie przynależności Skierniewic do Imperium Rosyjskiego w mieście znajdowały się koszary wojskowe. Stacjonowały w nich dwa pułki Cesarskiej Armii Rosyjskiej. Dla nich przede wszystkim wybudowano w pobliżu koszar cerkiew Narodzenia Pańskiego. Obecnie kościół garnizonowy pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

I wojna światowa edytuj

Wybuch I wojny światowej wprowadził sporo zamieszania w mieście. W rejonie miasta toczyły się kilkutygodniowe zawzięte walki, a Skierniewice zajęli Niemcy (wkroczyli do miasta bez walki). 24 października 1914 roku Rosjanie odbili miasto, by ostatecznie wycofać się z niego w grudniu. Wtedy front ustabilizował się na linii pobliskiej rzeki Rawki, a walki przybrały charakter wojny pozycyjnej, front utrzymał się do lipca 1915. W czasie tych walk wojska niemieckie po raz pierwszy użyły gazów bojowych.

II Rzeczpospolita edytuj

 
Skierniewice – przystań na rzece Łupii, ok. 1917 rok
 
Ulica Sienkiewicza. Lata międzywojenne, na pierwszym planie budynek dawnego teatru
 
Wieża ciśnień przy Dworcu PKP w Skierniewicach
 
Budynek dawnego domu służby pałacu prymasowskiego

Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku Skierniewice ponownie zaczęły rozkwitać. Pierwszym starostą skierniewickim w niepodległej Polsce był Wacław Maurycy Gajewski. Miasto należało do województwa warszawskiego. W 1916 roku (jeszcze w czasie wojny) przy placu św. Floriana wybudowano elektrownię.

W Skierniewicach zaczęły powstawać także inne zakłady produkcyjne. Wybudowano m.in. hutę szkła, fabrykę sklejki. W Skierniewicach umieściła swoje wydziały Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego oraz doświadczalne gospodarstwo ogrodnicze.

W roku 1927 Skierniewice gościły prezydenta Mościckiego. Przyjechał on do miasta na otwarcie Domu Sejmikowego (znajdującego się między ulicami Jagiellońską i Konstytucji 3 Maja).

II wojna światowa edytuj

Skierniewice zostały zajęte przez wojska niemieckie 10 września 1939 roku i weszły pod zarząd okupacyjny. 1 kwietnia 1941 roku straciły miano miasta powiatowego i włączone zostały do powiatu łowickiego.

W końcu 1940 Niemcy utworzyli w mieście getto, w którym umieścili całą żydowską ludność Skierniewic oraz grupy Żydów z innych miast centralnej Polski (łącznie niemal 7000 osób). Getto uległo likwidacji na przełomie marca i kwietnia 1941, a jego mieszkańców zmuszono do pieszego marszu do Warszawy, w trakcie którego zmarło kilkaset osób. Ogromna większość skierniewickich Żydów nie przeżyła wojny, wymordowana w obozach zagłady bądź wyniszczona ciężkimi warunkami bytowymi.

W 1942 roku w odwecie za wykolejenie przez grupę dywersyjną Gwardii Ludowej pociągu wojskowego pod Lipcami Niemcy rozstrzeliwują 20 więzionych w ratuszu miejskim. W tym samym roku w mieście utworzono obóz dla jeńców radzieckich[24].

17 stycznia 1945 roku Skierniewice wyzwalają wojska radzieckie I Frontu Białoruskiego, m.in. 220 brygada pancerna współdziałająca z 11 korpusem pancernym. Do zaciętych walk doszło w szczególności w rejonie dworca kolejowego (w okresie Polski Ludowej walki te były upamiętnione przez pomnik-czołg stojący u zbiegu ul. Dworcowej i Sienkiewicza; w 1950 roku wzniesiono również przed gmachem ówczesnego Urzędu Wojewódzkiego pomnik Wdzięczności ku czci wyzwolicieli miasta)[25].

Polska Ludowa edytuj

Władze ludowe przywróciły Skierniewicom rangę miasta powiatowego, a w 1975 r. nadały im status miasta wojewódzkiego.

Bezpośrednio po 1945 roku wielu mieszkańców miasta wyjechało na tzw. Ziemie Odzyskane.

Skierniewice stały się ważnym ośrodkiem rozwojowym rolnictwa i przemysłu. W 1951 roku utworzono Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, a w 1964 Instytut Warzywnictwa. Ważną rolę odegrał Zakład Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk.

W czasach Polski Ludowej do największych zakładów w mieście należały: Zakład Urządzeń Odpylających i Wentylacyjnych Rawent(rozpoczęcie budowy w 1960 r.), Zakłady Transformatorów Radiowych ZATRA (początek budowy w 1957 roku), Zakład Materiałów Magnetycznych POLFER, Fabryka Urządzeń Odlewniczych Fumos, Zakłady Przemysłu Odzieżowego SARTO, Zakład Mleczarski OSM, Powszechna Spółdzielnia Spożywców PSS Społem, Huta Szkła, WPHW (Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego), PHS – Przedsiębiorstwo Hurtu Spożywczego, Kombinat, Unitra[26]

W latach 1952–1955 powstały domy mieszkalne w rejonie ul. Żwirki. W 1969 roku zakończono budowę Osiedla Tysiąclecia i rozpoczęto budowę Osiedla Tysiąclecia Południe. Obwodnicę miejską Skierniewic zaczęto budować w 1982 roku a komunikację miejską miasto otrzymało w 1976 roku.

W 1957 roku rozpoczęto odbudowę zabytkowej Osady Pałacowej oraz powstało Towarzystwo Przyjaciół Skierniewic. Skierniewice stały się siedzibą filii Uniwersytetu Łódzkiego (1975 r.). W 1978 roku zbudowano kino – teatr „Polonez”, a we wrześniu 1980 roku zaczęło się ukazywać lokalne pismo „Wiadomości Skierniewickie”[27].

Reformą administracyjną w 1975 roku zlikwidowano powiat skierniewicki, a w jego miejsce utworzono województwo skierniewickie. W związku z tym zapadła decyzja o rozbudowie miasta i powiększeniu liczby jego mieszkańców. Zamiar ten zamierzano zrealizować głównie poprzez zbudowanie dużego osiedla mieszkaniowego z wielkiej płyty. W 1977 r. rozpoczęła się budowa osiedla Widok, skupiającego blisko 1/3 mieszkańców Skierniewic.

W lipcu 1986 Leszek Miller został wybrany I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Skierniewicach. W grudniu 1988 wrócił do Warszawy w związku z awansem na sekretarza Komitetu Centralnego PZPR.

III Rzeczpospolita edytuj

Reforma administracyjna w 1999 roku zmniejszyła liczbę województw, a Skierniewice jako miasto na prawach powiatu znalazły się w województwie łódzkim.

Skierniewice jako garnizon wojskowy edytuj

Ludność żydowska edytuj

 
Dawny dom modlitewny przy ul. Stefana Batorego
 
Most łączący getto nad ul. Batorego
Osobny artykuł: Żydzi w Skierniewicach.

Według danych pod koniec XIX w. co drugi mieszkaniec miasta był z pochodzenia Żydem. Nie wiadomo jednak kiedy osiedlili się pierwsi Żydzi. Niektóre przekazy informują, że mieszkali tu już przed rokiem 1562. Skierniewiccy żydzi mieszkali w dzielnicy utworzonej w trójkącie zamkniętym ulicami: Okrzei, Mireckiego, św. Stanisława i 1 Maja. Na tym terenie w czasach okupacji, hitlerowcy utworzyli getto oddzielone murem i płotem. Ludność żydowska osiedlona w getcie padała ofiarą szykan i prześladowań. Żydzi nie mogli wychodzić na zewnątrz getta, gdyż groziło to ciężkim pobiciem, a nawet śmiercią. U większości Żydów osiadłych w Skierniewicach imiona były bardziej charakterystyczne niż nazwiska. Powszechnymi męskimi imionami były: Moszek, Szlam, Mordka, Izrael, Abram, Jakub, a wśród kobiet: Ruchla, Estera, Rywka, Chawa, Gołda, Szajndla. Likwidacja getta nastąpiła zimą 1941 roku.

Źródło[33]:

Getto w Skierniewicach edytuj

Osobny artykuł: Getto w Skierniewicach.

Getto utworzone przez Niemców w Skierniewicach w październiku 1940 roku, zlikwidowane w styczniu 1943 r.

Gospodarka edytuj

 
Galeria Handlowa Dekada
 
Intermarche i Bricomarche w Skierniewicach
 
Tesco Castorama, Kaufland w dzielnicy Widok

30 listopada 2012 roku w Skierniewicach zarejestrowanych było 5086 podmiotów gospodarczych (z wyłączeniem osób fizycznych prowadzących gospodarstwa rolne)[34]. Pod koniec października 2012 roku w mieście zarejestrowanych było 2100 bezrobotnych[35].

W 2012 roku Ministerstwo Rozwoju Regionalnego miast zleciło wykonanie „Raportu o rozwoju społecznym Polska 2012”. Wśród wszystkich miast województwa łódzkiego Skierniewice zajęły 1 miejsce pod względem dobrobytu mieszkańców. Według wskaźnika „Edukacja” miasto zajęło 20 miejsce w kraju, wyprzedzają je tylko miasta wojewódzkie.

Wskaźnik LHDI dla Skierniewic wynosi 54,89 (maks. 100) w tym wskaźnik zdrowia – 43,04, wskaźnik edukacji określono na poziomie 73,28, a zamożności 52,42.

Bezrobocie edytuj

Według danych na rok 2010 Skierniewice miały 9% bezrobocie, w tym 817 mężczyzn i 948 kobiet[36].

Handel edytuj

Skierniewice pełnią rolę regionalnego ośrodka handlowego. W mieście znajdują się supermarkety i dyskonty Carrefour, Kaufland, Biedronka, Lidl, Netto, Intermarché i Bricomarché. W mieście znajdują się sklepy sieciowe RTV Euro AGD, Avans, Empik, Rossmann, CCC, Deichmann, Pepco, kik, Martes, 50 Style, KS Sport. Na osiedlu Widok znajduje się Vendo Park, jest także market ogólnobudowlany Castorama. W centrum miasta znajduje się Galeria Handlowa DEKADA.

Hotele edytuj

W mieście funkcjonuje dobrze rozwinięta baza noclegowa:

  • Hotel Dworek
  • Hotel Maraton
  • Hotel Pamiętna
  • Hotel Start

Administracja edytuj

 
Siedziba Starostwa Powiatowego – Dom Sejmikowy
 
Urząd Skarbowy i Celny w Skierniewicach
 
Sąd Rejonowy w Skierniewicach

W Skierniewicach znajduje się wiele instytucji publicznych o zasięgu subregionalnym. Są to:

Bezpieczeństwo publiczne i wojsko edytuj

Opieka zdrowotna edytuj

 
Szpital od strony południowej z lądowiskiem

Jedną z najważniejszych instytucji zdrowotnych jest Wojewódzki Szpital Zespolony.

Dodatkowo istnieją:

  • Ośrodek Ratownictwa Medycznego
  • Poradnia Medycyny Pracy
  • Przychodnia Lekarska – Lelewel, Medyk
  • Przychodnia Rehabilitacji Leczniczej
  • niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej

31.12.2013 zaczęła się budowa lądowiska dla helikopterów koło skierniewickiego szpitala[41]. 14 września 2015 r. lądowisko zostało otwarte.

Europejskie Centrum Ortopedii edytuj

Europejskie Centrum Ortopedii, pierwsza klinika w Europie. Budowa kliniki ma rozpocząć się w 2017 r. Klinika będzie przeprowadzała zabiegi m/n przedłużania kości kończyn metodą dr Drora Paleya, który takie zabiegi i operacje przeprowadza w jedynej na świecie placówce działającej na Florydzie w Stanach Zjednoczonych. Koszt budowy kliniki waha się około 50 milionów złotych. Europejskie Centrum Ortopedii ma powstać na działce o powierzchni 4,6 ha, położonej nad rzeką Skierniewka – łupia przy ul. 26. Dywizji Piechoty[42][43][44][45]. W lipcu 2019 Fundacja Zdrowia i Kultury Kochaj Życie wycofała się z budowy kliniki ortopedii w Skierniewicach[46].

Obszar ochrony uzdrowiskowej edytuj

Pierwsze wzmianki o zamiarze utworzenia uzdrowiska pojawiły się w 1990–1991 roku, decyzją ówczesnego Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W 2013 r. Osiedle Zdrojowe w Skierniewicach wraz z sołectwami Maków, Krężce i Dąbrowice uzyskało status obszaru ochrony uzdrowiskowej („Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Skierniewice – Maków”)[47]. W mieście jest planowana budowa kompleksu uzdrowiskoworekreacyjnego wykorzystującego zasoby słonych wód termalnych. W tym celu miasto dysponuje terenem pod uzdrowisko o powierzchni ponad 140 hektarów, gdzie są zlokalizowane dwa odwierty ujmujące słoną wodę termalną z poziomu dolnej jury o głębokości 3000 metrów. Ujęcia są czynne i eksploatowane. Obecnie[kiedy?] są prowadzone prace nad odwiertem Uzdrowiska Skierniewice. Uzdrowisko ma pomagać w leczeniu reumatologicznym, układu nerwowego, pobudliwości nerwowej, ortopedyczno urazowej, dermatologicznej oraz otyłości[48]. Od roku 2015 władze Skierniewic czynią wysiłki na rzecz rezygnacji ze statusu uzdrowiska[49][50]. Osiedle Zdrojowe oraz sołectwa: Maków, Krężce i Dąbrowice zostały pozbawione statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej w 2023 r.[51]

Transport edytuj

 
Witacze

Według danych wortalu polskich tablic rejestracyjnych na dzień 02.08.2016 w Skierniewicach było zarejestrowanych 47 961 pojazdów i 2741 przyczep (razem 50 702)[52].

Komunikacja miejska edytuj

 
Autobus Solaris Urbino MZK Skierniewice

Podstawą komunikacji miejskiej w Skierniewicach jest 14 linii autobusowych (w tym 1 pośpieszna i 5 okresowych). Tabor autobusowy jest w większości niskopodłogowy i nowy. Pierwsze niskopodłogowe autobusy pojawiły się w Skierniewicach pod koniec 2008 roku, były to pojazdy marki Solaris o długości 12 m wyposażone w silniki spełniające normę Euro 4, automatyczną skrzynię biegów i klimatyzację[53]. Według stanu na 2013 MZK Skierniewice posiada już 10 takich nowoczesnych pojazdów, w tym 6 sztuk autobusów marki Solaris o długości 10 m spełniających normę Euro 5, oraz 4 sztuki o długości 12 m spełniających normę Euro 4. Zakup był dofinansowany ze środków Unii Europejskiej. Skierniewickie autobusy w większości pomalowane są na kolor żółto-niebieski, ale są też wyjątki. W posiadaniu spółki są także autobusy i mikrobusy w innych kolorach.

Linie autobusowe edytuj

 
Autobus Man NM222 linii nr 6 na os. Widok
 
Schemat MZK Skierniewice
  • Linie autobusowe zwykłe:
1, 3, 5, 6, 7, 8, 10
  • Linie pospieszne:
A
  • Linie okresowe:
S1, S2, S3, S4, S5, Z

Drogi przebiegające przez Skierniewice edytuj

W Skierniewicach zbiegają się 2 drogi wojewódzkie i jedna krajowa. W 2012 r. tuż przed Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej 2012 pod Skierniewicami oddano do użytku nowo wybudowaną Autostradę A2 na odcinku ze Strykowa pod Łodzią do Warszawy. Dzięki tej drodze można dojechać do krajów Europy Zachodniej oraz do stolicy.

Drogi przechodzące przez i obok miasta
Droga Trasa
autostrada A2 (węzeł „Skierniewice”) – Konotopa (Warszawa) – dalej droga krajowa 2 do Terespola
droga krajowa nr 70 Łowicz – Bełchów – Mokra Prawa – Skierniewice – Wola Pękoszewska – Zawady.
droga ekspresowa nr S8 Na południowy wschód znajduje się droga ekspresowa S8, 22 km od Skierniewic (węzeł „Huta Zawadzka”). Prowadzi ona od granicy z Czechami w Kudowie-Zdroju do granicy z Litwą w Budzisku
droga wojewódzka nr 705 Śladów – Tułowice – Konary – Sochaczew – Nowa Sucha – Bolimowska Wieś – Bolimów – Grabina – Skierniewice – Feliksów – Stare Rowiska – Byczki – Bliski Gaj – Słupia – Jeżów.
droga wojewódzka nr 707 Skierniewice – Strobów – Nowy Kawęczyn – Kurzeszyn – Rawa Mazowiecka – Pukinin – Cielądz – Żdżary – Jankowice – Nowe Miasto nad Pilicą – Żdżarki.

Transport kolejowy edytuj

Przez miasto przebiegają 3 linie kolejowe prowadzące w kierunkach: Warszawa, Katowice, Kutno, Łuków: Linia kolejowa nr 1, Linia kolejowa nr 11 i Linia kolejowa nr 12. W samych Skierniewicach znajduje się stacja kolejowa Skierniewice oraz przystanek osobowy Skierniewice Rawka.

Dworzec kolejowy w Skierniewicach
Dworzec kolejowy w Skierniewicach
InterCity „Ondraszek” na stacji Skierniewice
Wnętrze budynku dworca kolejowego

Transport autobusowy (PKS) edytuj

 
Przystanek autobusowy MZK Skierniewice przy Dworcu PKP

Dworzec autobusowy znajduje się obok dworca kolejowego. Ze Skierniewic istnieją bezpośrednie połączenia z Białą Rawską,

Transport lotniczy edytuj

 
Droga krajowa 70 przebiegająca przez miasto

Przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w 2015 roku zostało otwarte lądowisko dla helikopterów. Według planów lotnisko ma przyjmować od dwóch do czterech lotów tygodniowo[54].

Transport prywatny edytuj

W Skierniewicach znajduje się kilka korporacji taxi: Mobil Taxi, Euro Taxi, Nova Taxi, Super Taxi[55].

Mosty edytuj

 
Wiadukt w Skierniewicach

W Skierniewicach istnieje kilka mostów wybudowanych w okresie od XVIII do XXI wieku.

  • most łączący północną i południową część miasta (Wiadukt)
  • most ul. Prymasowska
  • most ul. 1 Maja
  • most ul. Poniatowskiego
  • most ul. Zadębie
  • most kolejowy nad rzeką Skierniewka w Parku Miejskim
  • most kolejowy nad rzeką Rawka
  • most nad rzeką Skierniewka łączący ulice Łowicką i Waryńskiego
  • most łączący ulicę Piłsudskiego z ulicą Zwierzyniecką

Główne ulice Skierniewic edytuj

 
Główne ulice miasta
 
Ul.Senatorska – w tle kościół św. Jakuba

W mieście znajduje się kilkanaście głównych dróg, ulic o znaczeniu lokalnym, wojewódzkim:

Architektura edytuj

 
11 piętrowe bloki przy ul. B. Prusa (osiedle Widok)

Najwyższe budowle Skierniewic edytuj

Najwyższymi budowlami w Skierniewicach jest komin Skierniewickiej Spółdzielni Mleczarskiej przy ul. Sobieskiego (wysokość całkowita wynosi 127 metrów)[56], komin ciepłowni przy ul. Przemysłowej (wysokość 85 metrów) oraz komin przy ulicy Zwierzynieckiej (wysokość 50 metrów).

W mieście znajduje się 18 budynków mieszkalnych 11-piętrowych oraz kilka 7- i 8-piętrowych. Pierwszy jedenastopiętrowy budynek powstał w 1985 roku przy ulicy Bolesława Prusa pod numerem 6. na osiedlu Widok.

Pierwszymi budynkami 7- i 8-piętrowymi wybudowanymi w latach 60. XX wieku były: biurowiec Zakładów Transformatorowych Unitra-Zatra na ul. Jana III Sobieskiego oraz budynek Instytutu Warzywnictwa i Kwiaciarstwa przy ul. W. Reymonta.

Place i skwery edytuj

 
Fontanny na rynku przed Ratuszem
 
Kamienice od strony północnej Rynku

Poniżej spis placów i skwerów w Skierniewicach:

Fontanny edytuj

W mieście znajduje się kilka fontann usytuowanych na:

  • Placu Dworcowym
  • Rynku, przed Ratuszem
  • Dziedzińcu Pałacu Prymasowskiego

Pomniki edytuj

 
Pomnik "Przed Bitwą Warszawską"

Poniżej spis pomników, które znajdują się na terenie miasta:

Wieże ciśnień edytuj

Oświata i nauka edytuj

 
Szkoła Podstawowa nr 1
 
Liceum Ogólnokształcące im. B. Prusa

W mieście znajduje się 8 przedszkoli publicznych, 7 niepublicznych, 6 publicznych szkół podstawowych, w tym jedna z oddziałami integracyjnymi, oraz 2 niepubliczne szkoły podstawowe, 5 gimnazjów publicznych oraz 3 niepubliczne.

Skierniewice posiadają Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Poradnię Psychologiczno-Wychowawczą oraz oddział Związku Nauczycielstwa Polskiego[59].

Inne szkoły edytuj

  • Zespół Sportowych Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II
  • Zespół Szkół Integracyjnych im. Marii Grzegorzewskiej
  • Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa
  • Klasyczne Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. chor. Józefa Paczkowskiego
  • Zespół Szkół nr 3 im. Wisławy Szymborskiej
  • Zespół Szkół nr 4 im. ppłk. pil. Romualda Sulińskiego
  • Centrum Edukacji Milenium
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Skierniewicach
  • Samorządowa Szkoła Muzyczna II stopnia
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka
  • Centrum Kształcenia Ustawicznego

Szkoły wyższe edytuj

 
Wyższa Szkoła Ekonomiczno Humanistyczna

Instytuty i Placówki Naukowe edytuj

 
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa

Biblioteki edytuj

Stowarzyszenia i organizacje edytuj

 
Kordegarda należąca do kompleksu Osady Pałacowej
 
Skwer Inwalidów Wojennych RP
 
Eksponaty muzealne Stowarzyszenia Tradycji 26 Dywizji Piechoty ze Skierniewic
 
Mural - Bohaterowie Skierniewic

W mieście funkcjonuje 57 organizacji i stowarzyszeń:

Zabytki Skierniewic edytuj

Zachowane edytuj

 
Ratusz – Urząd Miasta
 
Budynek Zespołu Pałacowego
 
Pałac prymasowski
 
Brama Pałacowa
 
Willa Kozłowskich – budynek Urzędu Stanu Cywilnego
 
Pałacyk Łowczego wybudowany w 1820 r.

Niezachowane historyczne obiekty edytuj

Znaleziska archeologiczne edytuj

W trakcie przebudowy parku miejskiego w Skierniewicach, w czerwcu 2013 r. zostały odkryte ślady średniowiecznej osady koło restauracji „Finezja” i koło Instytutu Ogrodnictwa.

Źródło[63]:.

Park Miejski edytuj

 
Park Miejski (wrzesień 2016)
 
Park Miejski w Skierniewicach

Miejski Park położony w środkowej części miasta po obu stronach rzeki Skierniewka (Łupia). Początki parku sięgają XIV wieku. Początkowo był to ogród przy dworze arcybiskupów. W parku znajdowały się kaskady, groty, altany, cztery sadzawki i tarasy nad brzegiem rzeki za czasów abpa A.K.Ostrowskiego. Skierniewicki park upiększył Ignacy Krasicki, upodobniając go do parków w Smolanach. W XVIII wieku przy pałacu prymasowskim istniała oranżeria z drzewkami pomarańczowymi, ogród włoski, sady oraz winnice. W latach 1830–1845 ogrody i park gruntownie przebudowano, tworząc park krajobrazowy. Z parkiem stykają się jedne z najważniejszych zabytków miasta Skierniewic: Pałac Prymasowski, Pałacowa Brama Wjazdowa, Willa Aleksandria. W parku znajdowała się muszla koncertowa (zlikwidowana w 2013 r.) i restauracja zlikwidowana na początku lat 90. XX wieku. Powierzchnia parku wynosi 42 hektary. Oficjalne otwarcie Parku Miejskiego po rewitalizacji odbyło się 16 września 2014 z udziałem ówczesnego prezydenta RP Bronisława Komorowskiego[64]. Park jest oświetlony i posiada cztery kładki oraz jedną wysepkę w południowej części parku.

Kultura edytuj

 
Izba Historii Skierniewic, dworek gdzie mieszkała Konstancja Gładkowska, młodzieńcza miłość Fryderyka Chopina

Skierniewice to ośrodek kulturalny, pełen różnego rodzaju imprez muzycznych, teatralnych, literackich i plastycznych. Tu co roku odbywa się kilkanaście festiwali i przeglądów.

Muzea edytuj

 
Parowóz Ty51-1 na terenie zabytkowej Parowozowni Skierniewice
 
Parowóz OKl27-10 – pomnik przed skierniewicką parowozownią
 
Muzeum Historyczne Skierniewic

W mieście znajduje się kilka muzeów.

Towarzystwa Kulturalne edytuj

SŚKOiW edytuj

 
Skierniewickie Święto Kwiatów, Owoców i Warzyw

Skierniewickie Święto Kwiatów, Owoców i Warzyw – Ogólnopolskie Święto obchodzone od 24 września 1977 roku.

Festiwale edytuj

 
Rock May Festival w Skierniewicach
  • Rock May Festival
  • Maj Syty Fest – festiwal muzyki alternatywnej
  • Festiwal Muzyki Romantycznej
  • Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej
  • Festiwal Fantastyki „SkierCon”[65]

Chóry edytuj

  • Chór „Amabile” przy kościele Św. Jakuba.
  • Chór „Cantores Cordis Jesu” przy parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Zespoły muzyczne edytuj

 
Grupa muzyczna Błękitni (1965 rok)

Teatry i kina edytuj

 
Kinoteatr Polonez

W okresie międzywojennym (1918–1939) istniały prywatne kina[66]:

  • Kino Kultura
  • Kino „Muza”
  • Kino Satyr
  • Kino Oaza

Kina znajdowały się przy ul. Senatorskiej, w budynku starego dworca kolejowego oraz w Domu Sejmikowym. Istniało jeszcze jedno kino przy jednostce wojskowej dostępne również dla mieszkańców Skierniewic[67].

Działalność kulturalna edytuj

W mieście funkcjonuje kilka ośrodków kultury[68].

W latach 1975–1998 w mieście działał Wojewódzki Dom Kultury (WDK), późniejszy Miejski Ośrodek Kultury.

Promocja miasta edytuj

Od 1977 roku miasto Skierniewice promuje się poprzez Skierniewickie Święto Kwiatów Owoców i Warzyw oraz przez dwa instytuty: Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Instytut Warzywnictwa.

Miasto promuje się hasłem: Stolica Nauk Ogrodniczych.

Tężnia Solankowa edytuj

Tężnia Solankowa w Skierniewicach, oddana do użytku w lipcu 2023 roku na osiedlu Widok pomiędzy ulicami Szarych Szeregów i Wańkowicza. Tężnia zbudowana z drewna metodą ciesielską bez użycia gwoździ, ponieważ woda solankowa powoduje bardzo szybką korozję metalu. Wymiary tężni wynoszą 10 metrów długości i 5 metrów szerokości. W tężni powstaje specyficzny mikroklimat, który przypomina powietrze nad morzem. Bogaty w mikroelementy m.in. w dolegliwościach układu oddechowego.[69][70]

Sport i rekreacja edytuj

 
Budynek Centrum Kultury i Sztuki
 
Plaża nad Zalewem Zadębie (wrzesień 2016)

W Skierniewicach znajdują się trzy hale sportowe, dwa stadiony miejskie, dwa skateparki, duży zalew, basen kryty, a także korty tenisowe na os. Widok. W okresie zimowym funkcjonuje lodowisko, które mieści się przy ulicy Bolesława Prusa 6A, natomiast w okresie letnim nad zalewem „Zadębie” organizowane są różnego rodzaju imprezy takie jak maraton, siatkówka plażowa, kajakarstwo. W Skierniewicach odbyła się pierwsza Polska edycja łącząca Karate i Judo pod hasłem " Sztuki Walki Nas Łączą - Budo"[71][72].

Poniżej lista budowli przeznaczonych do sportu i rekreacji:

  • Stadion MKS Unia
  • Stadion MLKS Widok
  • Stadion do hokeja na trawie
  • Hala sportowa nr 1
  • Hala sportowa nr 2
  • Hala sportowa nr 3
  • Kort tenisowy na Osiedlu Widok
  • Kort tenisowy przy ul. Pomologicznej
  • Zbiornik Wodny Zadębie
  • Basen kryty (Pływalnia miejska Nawa)
  • Skatepark na osiedlu Widok
  • Skatepark nad zalewem

Kluby sportowe edytuj

  • MLKS Sorento Zadębie Skierniewice – piłka nożna
  • UMKS Unia Skierniewice – piłka nożna
  • MKS Ósemka Skierniewice koszykówka (II liga)
  • MLKS Widok Skierniewice – piłka nożna
  • MMKS Wojownik Skierniewice – judo
  • Vis Skierniewice – siatkówka
  • Legion Skierniewice – tenis stołowy
  • KS Piątka Skierniewice – szachy
  • Nawa Skierniewice – pływanie
  • Skierniewicki Klub Karate Kyokushinkai
  • MMA Skierniewice
  • Kolarski Klub Sportowy Sprint Skierniewice
  • MKS Ósemka – klub koszykówki

Siłownie plenerowe edytuj

 
Stadion hokeja na trawie w Skierniewicach

Miasto posiada dziesięć siłowni plenerowych usytuowanych przy ulicach[73]:

  • Konopnickiej
  • Konwaliowej
  • Podkładowej
  • Podmiejskiej
  • Podrzecznej
  • Północnej
  • Rawskiej
  • Sikorskiego
  • Szarych Szeregów
  • Sobieskiego

Place zabaw edytuj

W mieście istnieje 13 placów zabaw dla dzieci i młodzieży.

  • Osiedle Widok: ul. Tetmajera, Szarych Szeregów, Iwaszkiewicza
  • Osiedle Rawka: ul. Domarasiewicza, Sulińskiego
  • Osiedle Zadębie: ul. Siostry F. Kowalskiej, Konwaliowa, Sikorskiego
  • Osiedle Makowska: ul. W. Sikorskiego
  • Centrum: ul. Mszczonowska, Sobieskiego, Kopernika, Żwirki.

Źródło: Place zabaw UM Skierniewice

Ośrodek Sportu i Rekreacji edytuj

 
Ośrodek Sportu i Rekreacji przy ul. Pomologicznej

Ośrodek Sportu i Rekreacji w Skierniewicach posiadający liczne obiekty sportowe na terenie miasta.

Ścieżki rowerowe edytuj

W granicach miasta funkcjonuje około 15 km ścieżek rowerowych prowadzonych w pasach drogowych (poza jezdnią). Układ ścieżek rowerowych jest w dużej mierze wynikiem realizacji i modernizacji układu drogowego.

Informacja turystyczna edytuj

Informacja turystyczna Skierniewic znajduje się w Urzędzie Miasta Skierniewic oraz w Bibliotece Miejskiej przy ul. Mszczonowskiej 43a.

Bulwar Przyjaźni edytuj

 
Bulwar Przyjaźni

Bulwar Przyjaźni – ścieżka pieszo rowerowa o długości ponad czterech kilometrów łącząca Park Miejski z Zalewem Zadębie. Bulwar położony wzdłuż Rzeki Łupia. Przy ul. Rzecznej powstała siłownia na dworze obok kościoła Św. Jakuba. Wzdłuż bulwaru zamontowane oświetlenie. Bulwar będzie posiadał 36 miejsc parkingowych w tym dwa dla osób niepełnosprawnych. Nazwa Bulwar Przyjaźni nosi nazwę w rocznicę podpisania „aktu zbratania” z francuskim miastem Chatelaillon-Plage[74].

Szlaki rowerowe i piesze edytuj

W mieście i okolicach Skierniewic istnieje kilka szlaków i ścieżek rekreacyjnych rowerowych i pieszych.

  •   Szlak starych dworków zaczynający się w Skierniewicach, przebiegający przez dzielnice Rawka oraz przez miejscowości Puszcza Mariańska, Doleck, Stara Rawa, Trzcianna. Długość ścieżki rowerowej wynosi około 61 km.
  •   Szlak „Ptaki okolicy Skierniewic” – Szlak zaczyna się w Skierniewicach, następnie prowadzi do Lipiec Reymontowskich, Rogowa, kończy się w Skierniewicach. Długość szlaku wynosi około 48 km.
  •   Szlak „Śladami Władysława Reymonta” – Skierniewice, Lipce Reymontowskie, Rogów, Słupia, Godzianów, Skierniewice. Długość szlaku wynosi około 57 km.
  •   Szlak Skierniewice, Rawka dworzec kolejowy, Nieborów. Długość szlaku wynosi około 20 km. Szlak prowadzi przez Bolimowski Park Krajobrazowy.
  •   Szlak łącznikowy – długość około 20 km. Szlak zaczyna się w Strobowie (ptasi azyl), Żelazna, Zapady.
  •   Ścieżka piesza zaczynająca się od dworca kolejowego Skierniewice Rawka do Radziejowic przez Budy Grabskie, Leśniczówkę Bolimowską (tartak), Żyrardów, Radziejowice. Długość ścieżki wynosi około 44 km.
  •   „Szlak walk nad Rawką” – szlak pieszy zaczynający się od miejscowości Kamion prowadzący przez Budy Grabskie do Bolimowa. Trasa piesza prowadzi przez Bolimowski Park Krajobrazowy. Na szlaku można zobaczyć bunkry, wykopy, pozostałości po II wojnie światowej.

Media lokalne edytuj

 
Budynek Telekomunikacji Orange (dawniej Telekomunikacji Polskiej)

Radio edytuj

 
Radio RSC
  • Radio RSC – skierniewicka rozgłośnia radiowa – częstotliwość 88,6 FM[75].
  • Radio Victoria „Między Łodzią a Warszawą” – regionalna rozgłośnia, która ma swoją lokalną redakcję przy ulicy Sienkiewicza w Skierniewicach; częstotliwość 96,7 FM[76].
  • Radio Niepokalanów – katolicka rozgłośnia radiowa działająca w byłym woj. skierniewickim. Jeden z nadajników znajduje się w Skierniewicach-Bartniki; częstotliwość 98,6 FM[77].

Gazety lokalne edytuj

 
Głos Skierniewic i okolicy – gazeta lokalna
 
Informator Tygodniowy Skierniewic – gazeta lokalna

W latach 1930–1939 wychodziły nieregularnie dwie gazety lokalne:

W obydwu gazetach poruszano sprawy lokalne nie pomijając problemów miasta i jego mieszkańców. Ukazywał się również Dziennik Urzędowy Starostwa Powiatowego publikując urzędowe wiadomości lokalne[80].

Portale internetowe edytuj

Religia edytuj

 
Dom parafialny Św. Jakuba kościoła Świętego Jakuba
 
Kościół parafialny św. Stanisława BM
 
Kościół garnizonowy (dawna cerkiew)
 
Kościół Miłosierdzia Bożego w dzielnicy Zadębie

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą:

Cmentarze edytuj

 
Zabytkowy cmentarz św. Rocha
 
Zabytkowy nowy cmentarz żydowski

W Skierniewicach znajduje się 7 cmentarzy. Są to cmentarze zabytkowe, komunalne, parafialne, bądź innych wyznań[91]. Najstarszy cmentarz w Skierniewicach pochodził z XV w. i mieścił się pomiędzy kościołem św. Jakuba, a dworcem arcybiskupim. W XV w. Skierniewice miały też drugi cmentarz, przy drodze na Rawę Maz.

Wykaz cmentarzy istniejących do dziś:

Skierniewiczanie edytuj

Honorowi Obywatele miasta Skierniewic edytuj

Zasłużeni dla Miasta Skierniewic edytuj

Osoby uhonorowane tytułem zasłużonego dla Miasta Skierniewice według dat[92]:

  • Andrzej Matysek 29.12.1995
  • Karol Zwierzchowski 29.12.1995
  • Alicja Wittenberg 29.12.1995
  • Stanisław Niwicki 29.12.1995
  • Gabriel Nowosadko 29.12.1995
  • Marie Francoise Bodin 22.12.1997
  • Marc Bodin 22.12.1997
  • Tadeusz Zwierzchowski 22.12.1997
  • Zbigniew Żółtowski 22.12.1997
  • Anna Sacharko-Drózd 19.08.1999
  • Józef Holewiński 19.08.1999
  • Czesław Lisek 19.08.1999
  • Stanisław Kaczyński 19.08.1999
  • Tadeusz Górecki 20.06.2000
  • Wincenty Jastrzębski 20.06.2000
  • Wacław Medyński 20.06.2000
  • Ignacy Olczakowski 20.06.2000
  • Danuta Binder 12.02.2004
  • Maria Czyżykowska – Karczewska 12.02.2004
  • Bogusław Zawierucha 19.02.2010
  • Andrzej Krokowski 27.01.2012
  • Czesław Owczarek 24.10.2014
  • Wiesława Maciejak 19.02.2017[93]
  • Tadeusz Roszkowski 19.02.2017[93]
  • Kazimierz Figat 17.02.2022[22][94]
 
Komin Energetyki Cieplnej w Skierniewicach

Polityka edytuj

Prezydenci miasta od 1990 r.

Lp. Imię i nazwisko Okres pełnienia funkcji
1. Włodzimierz Binder od 1990 do 1998
2. Jan Bogdan Darnowski od 1998 do 1999
3. Ryszard Bogusz od 1999 do 2006
4. Leszek Trębski od 2006 do 2014
5. Krzysztof Jażdżyk od 2014

Prezydenci, burmistrzowie, naczelnicy 1918–2006 edytuj

Prezydenci, burmistrzowie i naczelnicy miasta Skierniewic w latach 1918–1989[95]

  • Stanisław Krzysztofowicz 1918–1919
  • Czesław Strzelecki 1919–1919
  • Maurycy Kisielnicki 1919–1920
  • Ignacy Macherski 1920–1921
  • Józef Madziara 1921–1922
  • Stanisław Cygański 1922–1924
  • Kazimierz Jaworowski 1924–1927
  • Ignacy Macherski 1927–1931
  • Franciszek Filipski 1931–1944
  • Artur Wittenberg 1944–1945
  • Aleksander Sadowski 1945–1946
  • Jan Zajączkowski 1946–1948
  • Wacław Medyński 1948–1948
  • Stanisław Łopatko 1948–1949
  • Stanisław Banasiak 1949–1950
  • Wacław Młynarczyk 1950–1953
  • Władysław Brodowski 1953–1954
  • Franciszek Popielski 1954–1961
  • Marceli Sztuka 1961–1964
  • Sylwester Hermanowski 1964–1968
  • Jerzy Szymczak 1968–1973
  • Jerzy Siatkowski 1973–1974
  • Marian Lipiński 1974–1975
  • Tadeusz Zakrzewski 1975–1981
  • Wincenty Jastrzębski 1981–1983
  • Grzegorz Plak 1983–1986
  • Lucjan Markowski 1986–1989
  • Józef Kowalczyk 1989–1990
  • Włodzimierz Binder (1990-1998)
  • Jan Bogdan Darnowski (1998-1998)
  • Ryszard Bogusz (1998-2006)
  • Leszek Trębski (2006-2014)
  • Krzysztof Jażdżyk (2014-)

Miasta i gminy partnerskie edytuj

Miasto Państwo Początek współpracy
Gera   Niemcy 1976
Châtelaillon-Plage   Francja 1990 (1994 – Akt Zbratania)
Purgstall an der Erlauf   Austria 1988
Szentes   Węgry 2004
Náměšť na Hané   Czechy 2005
Łubnie   Ukraina 2007 – oświadczenie intencyjne
Levice   Słowacja 2004

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Prawa miejskie uzyskane 19 II 1457 r.. [dostęp 2013-05-27].
  2. Wybory w Skierniewicach - Krzysztof Jażdżyk nowym prezydentem [OFICJALNE WYNIKI]. [dostęp 2014-12-01].
  3. Powierzchnia Skierniewic = 36,08 km². według GUS stan na 18 maja 2013. kurow-wiki.openhosting.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..
  4. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdfy
  5. Kody pocztowe.
  6. Kod pocztowy 96-116.
  7. Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
  8. Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.
  9. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
  10. Pochodzenie nazwy miasta. [dostęp 2013-07-07].
  11. Andrzej Krysiak: Historia. gminaskierniewice.pl. [dostęp 2020-08-09].
  12. Odległość Skierniewice – Warszawa w linii prostej. [dostęp 2013-06-20].
  13. Odległość Skierniewice – Łódź w linii prostej. [dostęp 2013-06-20].
  14. Odległości Skierniewic od geometrycznego środka Polski. [dostęp 2013-07-08].
  15. Osiedle Zdrojowe Skierniewice [online], skierniewice.naszemiasto.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-01].
  16. Demografia Skierniewic. [dostęp 2016-12-31].
  17. www.skierniewice.net.pl. skierniewice.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  18. Skierniewice w liczbach. Skierniewice – Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-03] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  19. Ranking najw. miast Polski pod względem l. ludn.. [dostęp 2013-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)].
  20. https://web.archive.org/web/20121227112430/http://www.transport.gov.pl/2-48203f1e24e2f-1787735.html.
  21. Skierniewickie muzeum otwarte [ZDJĘCIA] [online], infoskierniewice.pl [dostęp 2022-06-06] (pol.).
  22. a b Skierniewice świętują 565. urodziny - uroczysta gala [ZDJĘCIA] [online], infoskierniewice.pl [dostęp 2022-02-21] (pol.).
  23. Kalendarium Skierniewic. [dostęp 2013-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-29)].
  24. Witold Nastiuszonek, Skierniewice i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1985, s. 19, ISBN 83-217-2488-4, OCLC 830220840.
  25. Witold Nastiuszonek „Skierniewice i okolice” Sport i Turystyka 1985, ISBN 83-217-2488-4, s. 27, 44.
  26. Skierniewice, PPWK Warszawa 1977 na podstawie biura geodety miejskiego w Skierniewicach.
  27. Witold Nastiuszonek, Skierniewice i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1985, s. 21–23, ISBN 83-217-2488-4, OCLC 830220840.
  28. Русский Дозор, Тобольский пехотный полк [online], Русский Дозор [dostęp 2019-06-10] (ros.).
  29. 181-й пехотный Остроленский полк [online], regiment.ru [dostęp 2019-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-03].
  30. Aleksander Sosna, PRAWOSŁAWNE CERKWIE NA STARYCH POCZTÓWKACH [online] [dostęp 2019-06-10] (pol.).
  31. Józef Wrzesiński, Wspomnienia pioniera artylerii rakietowej OPL OK, 21 maja 2012.
  32. Wojskowa Komenda Uzupełnień w Skierniewicach [online], skierniewice.wku.wp.mil.pl [dostęp 2020-07-09] (ang.).
  33. Historia żydów w Skierniewicach. [dostęp 2013-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-21)]. (pol.).
  34. GUS, Podmioty gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) według województw, podregionów, powiatów [online], 2012-11-30 [dostęp 2012-12-18] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] (pol.).
  35. GUS, Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec października 2012 r.) [online], 2012-11-30 [dostęp 2012-12-18] (pol.).
  36. Bezrobocie. [dostęp 2013-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-13)].
  37. Komenda Miejska Policji Skkierniewice.
  38. Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej.
  39. Straż Miejska. straz.um.skierniewice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-21)]..
  40. Straż Ochrony Kolei.
  41. Budowa skierniewickiego lądowiska dla helikopterów przy SOR.
  42. Europejskie Centrum Ortopedii Dziecięcej w Skierniewicach (pytanienasniadanie.tvp.pl) [online], pytanienasniadanie.tvp.pl [dostęp 2017-11-26].
  43. Tak ma wyglądać Europejskie Centrum Ortopedii Dziecięcej w Skierniewicach – Ochrona zdrowia [online], portalsamorzadowy.pl [dostęp 2018-06-13] (pol.).
  44. Europejskie Centrum Ortopedii Dziecięcej powstanie w Skierniewic. eglos.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-21)]..
  45. Klinika ortopedii w Skierniewicach coraz bliżej [online], infoskierniewice.pl [dostęp 2022-06-07] (pol.).
  46. INFOSkierniewice.PL, Fundacja Zdrowia i Kultury Kochaj Życie wycofuje się z budowy kliniki ortopedii w Skierniewicach [online], INFOSkierniewice.PL, 15 lipca 2019 [dostęp 2019-08-16] (pol.).
  47. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 maja 2013 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej Osiedlu Zdrojowemu położonemu na obszarze miasta na prawach powiatu Skierniewice oraz sołectwom: Maków, Krężce i Dąbrowice położonym na obszarze gminy Maków (Dz.U. z 2013 r. poz. 604).
  48. Uzdrowisko Skierniewice. uzdrowisko.um.skierniewice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)]..
  49. https://skierniewice.naszemiasto.pl/uzdrowiska-w-skierniewicach-na-pewno-nie-bedzie/ar/c1-3324489.
  50. https://tygodnikits.pl/skierniewice-nadal-maja-status-uzdrowiska-wygasnie-dopiero-po-10-latach/ar/c3-13453481.
  51. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2023 r. w sprawie pozbawienia statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej Osiedla Zdrojowego położonego na obszarze miasta na prawach powiatu Skierniewice oraz sołectw: Maków, Krężce i Dąbrowice położonych na obszarze gminy Maków (Dz.U. z 2023 r. poz. 136)
  52. Ilość wydanych tablic rejestracyjnych w Skierniewicach – stan na 02.08.2016. [dostęp 2016-08-04].
  53. MZK Skierniewice pierwsze niskopodłogowe autobusy. [dostęp 2013-06-20].
  54. Lądowisko w Skierniewicach oficjalnie otwarte. skierniewice.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]..
  55. TAXI Skierniewice [online], skierniewice.rozkladyjazdy.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  56. RadioPolska – Niekomercyjny serwis poświęcony radiofonii i telewizji w Polsce.
  57. Telewizja Polska S.A, W Skierniewicach odsłonięto pomnik „Przed Bitwą Warszawską Skierniewice 1920-2020” [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  58. Czołg już bez kontrowersyjnej tablicy. Czy to wystarczy, by pozostał na swoim miejscu [online], tygodnikits.pl, 21 marca 2018 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  59. https://web.archive.org/web/20140322014044/http://www.skierniewice.net.pl/kategorie/publiczne_przedszkola_szkoly_placowki.
  60. PPWK, 1977–1985.
  61. Cech Fantastyki „SkierCon” [online], facebook.com [dostęp 2021-02-18] (pol.).
  62. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 95 [dostęp 2015-09-24].
  63. Znaleziska archeologiczne w skierniewickim parku. [dostęp 2013-08-24]. (pol.).
  64. INFOSkierniewice.PL, Skierniewice: Otwarcie Parku Miejskiego w Skierniewicach [WIDEO] [online], INFOSkierniewice.PL, 8 września 2014 [dostęp 2019-08-16] (pol.).
  65. SkierCon – Konwent w sercu Polski [online], skiercon.pl [dostęp 2021-02-19] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-17] (pol.).
  66. a b premium.pl – międzynarodowa giełda domen [online], dkferoica.mokskierniewice.pl [dostęp 2018-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-08] (pol.).
  67. Źródło: Dzieje Skierniewic 1359–1975 Warszawa 1988.
  68. MOKS Skierniewice.
  69. https://skierniewice.naszemiasto.pl/od-konca-lipca-dziala-teznia-na-osiedlu-widok-w/ar/c14-9418787
  70. https://www.skierniewice.eu/aktualnosci/miasto/inwestycje/teznia-stanie-w-centrum-osiedla-widok,293.html
  71. https://www.skierniewice.eu/aktualnosci/sport/sztuki-walki-nas-lacza-budo-relacja,1151.html
  72. https://lodz.tvp.pl/70841614/pokaz-japonskich-sztuk-walki-w-skierniewicach
  73. Już 10 siłowni plenerowych w mieście [online], skierniewickie.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  74. Na spacer Bulwarem przyjaźni Skierniewice | iSkierniewice.pl [online], iskierniewice.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  75. Czestotliwosci radio RSC [online], sluchac.frequence-radio.com [dostęp 2017-11-18] (pol.).
  76. Radio Victoria [online], radiovictoria.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
  77. Rozgłośnie Radiowe [online], gospelbox.pl [dostęp 2017-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-27] (pol.).
  78. Głos – najświeższe informacje lokalne [online], eglos.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
  79. Twój Kurier Regionalny.
  80. Gazeta Urzędowa Wydziału 1929, nr 12, Dzieje Skierniewic, J. Józefecki.
  81. eglos.pl.
  82. iskierniewice.pl.
  83. infoskierniewice.pl.
  84. a b c d e Skierniewice – NSPJ [online], diecezja.lowicz.pl [dostęp 2023-03-29].
  85. Skierniewice – św. Jakuba [online], diecezja.lowicz.pl [dostęp 2023-03-29].
  86. Kontakt [online], garnizonowa.pl [dostęp 2023-03-29].
  87. Kontakt [online], apostolinki.pl [dostęp 2023-03-29].
  88. Greckokatolicka placówka duszpasterska w Skierniewicach [online], grekokatolicy.pl [dostęp 2023-06-15].
  89. Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2023-03-29].
  90. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-10].
  91. Cmentarze w Skierniewicach. skierniewice24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-23)]..
  92. Honorowi oraz Zasłużeni Obywatele Miasta Skierniewice | Rada Miasta | Urząd Miasta Skierniewice [online], bip.um.skierniewice.pl [dostęp 2018-08-21] (pol.).
  93. a b INFOSkierniewice.PL, Uroczysta gala na 560-lecie Skierniewic [online], INFOSkierniewice.PL, 20 lutego 2017 [dostęp 2019-08-16] (pol.).
  94. Kazimierz Figat „Zasłużonym dla Miasta Skierniewice” [online], infoskierniewice.pl [dostęp 2022-02-21] (pol.).
  95. Skierniewice Kurierek [online], zaginarki.nazwa.pl [dostęp 2017-11-26].

Bibliografia edytuj

  • Rys historyczny Skierniewic w 120 lat. Straż Ogniowa Ochotnicza Miasta Skierniewice. Reprint jednodniówek 1930, 1955, 1980, Skierniewice 2000
  • Skierniewicki samorząd w latach 1990–2000, Anna Janus (red.), Grzegorz Szymański, Skierniewice: Miejska Biblioteka Publiczna, 2000, ISBN 83-909180-3-X, OCLC 751147345.
  • Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla miasta Skierniewice w latach 2004–2011, Skierniewice 2004, [1]
  • Skierniewice Stolicą Nauk Ogrodniczych. skierniewice.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-02)].

Linki zewnętrzne edytuj