Skręcalność właściwa

kąt skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego

Skręcalność właściwa – wartość charakteryzująca substancję aktywną optycznie, poprzez wartość kąta skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego. Ilościowo wyraża się ona wzorem

gdzie:

  • – wartość skręcenia płaszczyzny światła spolaryzowanego
  • – długość drogi pokonanej przez światło

Z powyższego wzoru wynikałoby, że skręcalność właściwa jest liczbą mianowaną, a jej jednostką jest jednostka kąta podzielona przez jednostkę długości, jednak w praktyce jednostki te pomija się, podając kąt skręcenia w stopniach dla drogi równej 1 dm dla cieczy lub 1 mm dla ciał stałych. Zwyczaj ten wynika z powszechnego stosowania polarymetrów, w których skręcenie płaszczyzny polaryzacji dla cieczy badane jest w kuwetce na drodze 1 dm. Stosowane są również inne jednostki oraz inne definicje skręcalności właściwej.

Skręcalność właściwa zależy od długości fali światła. Zależność tę można przybliżyć wzorem

gdzie: i są stałymi dla danej substancji.

Na przykład dla kwarcu skręcalność właściwa (kąt skręcenia dla płytki o grubości 1 mm) wynosi

  • 15,55° dla linii Fraunhofera B (686,7 nm),
  • 50,98° dla linii Fraunhofera H (396,8 nm).

Często spotykany symbol [α]TD oznacza, że pomiar wykonano w temperaturze dla światła odpowiadającego długości fali linii D sodu (tj. 589 nm). Zależność skręcalności optycznej od długości fali określa się jako dyspersję skręcalności optycznej[1].

Skręcalność właściwa roztworu edytuj

Nieco inaczej definiuje się skręcalność właściwą roztworów

 

gdzie:   jest stężeniem roztworu (wyrażone w g substancji rozpuszczonej na cm³ roztworu)[2]. Jak widać ze wzorów, również jednostka skręcalności właściwej roztworu jest inna. Skręcalność ta również zależy od długości fali i temperatury, a może zależeć też od użytego rozpuszczalnika i w pewnym stopniu także od stężenia. Dla niektórych substancji rozpuszczalnik może wpływać nie tylko na wielkość, ale i na znak skręcalności.

Związki skręcające płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawo oznaczane są symbolami (+) lub   (od łac. dextro – prawy), a w lewo (−) lub   (od łac. levo – lewy)[3][4].

Przypisy edytuj

  1. Peter William Atkins, Chemia fizyczna, Jan Najbar (red.), Dorota Jamróz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13502-6, OCLC 749341318.
  2. Ignacy Z. Siemion, Biostereochemia, PWN, 1985, s. 60, ISBN 83-01-04264-8.
  3. Donald Voet, Judith G. Voet, Biochemistry, wyd. 4, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2011, s. 74, ISBN 978-0-470-57095-1, OCLC 690489261.
  4. Naming and Indexing of Chemical Substances for Chemical Abstracts, American Chemical Society, s. 137 (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Tadeusz Penkala, Optyka kryształów, PWN – oddział w Łodzi, 1971.