Solca (Karwina)
Solca (cz. Solca, niem. Solza) – zanikła osada na obecnym obszarze dzielnicy Doły w mieście Karwina, w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Karwina w Czechach, na Śląsku Cieszyńskim.
Historia edytuj
Była to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. W dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku, znajduje się taki oto fragment:
Decimas videlicet ipsius ville Ribnich, Smolna, Zalese, Knegnizi, quam ultimam villam recepit ecclesia de Ribnich ab ecclesia de Sale, in concambium pro villa Golconis[1]
Jedynie lokalizacja Sale sprawiała trudności historykom, jako że nie znajdowała się w przeciwieństwie do pozostałych w sąsiedztwie Rybnika (Ribnich). Jednakowoż część historyków identyfikuje ją właśnie z Solcą[2]. Znajdował się w niej już wówczas kościół (ecclesia), jeden z najstarszych w regionie, być może wybudowany w czasie panowania Mieszka Plątonogiego[3], któremu w tymże 1223 roku nadano dziesięciny z czterech wsi (tym Rybnika)[4]. Po raz kolejny miejscowość została wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX dla benedyktynów tynieckich, zatwierdzającej ich posiadłości w okolicy Orłowej, w tym właśnie Solcę jako Sal, nie budząc już wątpliwości co do jej lokalizacji w kasztelanii cieszyńskiej[5]. W 1268 powstał klasztor Benedyktynów w Orłowej, a Solca (określona po raz kolejny jako Sal) wraz z tutejszą karczmą stanowiła odtąd jego uposażenie[6]. W następnych stuleciach nazwa wsi ewoluowała w kierunku Solec/Solca[3].
Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazła się również Solca. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii). Z czasem jeszcze w średniowieczu Solca przeszła na własność książąt cieszyńskich, a później szlachty[7]. W 1552 miejscowość została zakupiona przez Larischów[8]. W 1570 roku właścicielem pobliskiej Karwiny był Jerzy Larisz z Lhoty. Rodzina Lariszów z czasem powiększała swe dobra, od 1730 zarządzane w postaci fideikomisu, w granicach którego była również Solca. W 1776 na obszarze Karwiny odkryto pokłady węgla kamiennego, co przyczyniło się do wielkiej zamożności rodu Larischów jak również do tego, że do Solcy przybyło wielu nowych górników i pracowników, po czym osiedliło się. Wieś szybko się od tamtej pory rozwinęła. W 1873 w Solcy powstał nowy pałac Larischów, jeden z najokazalszych w regionie, a w pobliżu również rodzinna kapliczka i grobowiec[9].
W latach 1894-1897 wybudowano nowy kościół św. Henryka w stylu renesansowym. Wiedeński architekt Cerny zainspirowany kościołem św. Krzyża we Florencji planował wznieść świątynię dla rosnącej społeczności, budynek miał pomieścić aż 4000 wiernych[10].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 103 budynkach w Solcy, będących wówczas częścią gminy Karwina, mieszkały 1002 osoby. z tego 899 (89,7%) mieszkańców było katolikami, 96 (9,6%) ewangelikami, 5 (0,5%) żydami a 2 było innej religii, 866 (86,4%) było polsko-, 57 (5,7%) niemiecko- a 38 (3,8%) czeskojęzycznymi[11]. Według spisu z 1910 roku Solca miała już 1047 mieszkańców zamieszkałych w 128 budynkach na obszarze 248 hektarów, z czego 1047 było zameldowanych na stałe, 819 (80,2%) było polsko-, 165 (16,2%) niemiecko-, a 37 (3,6%) czeskojęzycznymi, 930 (88,8%) było katolikami, 109 (10,4%) ewangelikami, 3 (0,3%) wyznawcami judaizmu a 5 (0,5%) innej religii lub wyznania[12].
Po zakończeniu I wojny światowej, upadku Austro-Węgier i podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 Solca dzieląc losy Karwiny (od 1923 miasta) znalazła się w granicach Czechosłowacji. W październiku 1938 wraz z całym Zaolziem przyłączono je do Polski.
Po II wojnie światowej majątek Larischów został skonfiskowany. Z powodu postępujących szkód górniczych obszar Solcy, podobnie jak pozostałej części dzielnicy Doły, wyludnił się po tym jak jego mieszkańcy masowo przenieśli się do pobliskich miast i wiosek w latach 50. i 60. XX wieku. Następnie komunistyczne władze zburzyły większość pozostałych budynków, w tym pałac Larischów w 1953, kościół w 1960, a grób Larischów w 1985[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ I. Panic, 2010, s. 387
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 285, 294, 387. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ a b I. Panic, 2010, s. 388
- ↑ I. Panic, 2010, s. 389
- ↑ I. Panic, 2010, s. 286, 388
- ↑ I. Panic, 2010, s. 429-430
- ↑ I. Panic, 2010, s. 432
- ↑ Mariusz Makowski: Sala posiedzeń Rady Miejskie w cieszyńskim Ratuszu. Herby książęce, szlachty cieszyńskiej i miasta Cieszyna. Cieszyn: 2007.
- ↑ Mariusz Makowski: Szlacheckie siedziby na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Regio/Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2005, s. 165. ISBN 80-239-6051-2.
- ↑ a b Vladislav Dudák: Dnešní Karviná aneb místo Solcy Pilňok. 25-10-2009. [dostęp 2010-09-26]. (cz.).
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).