Sosna jednoigielna

Sosna jednoigielna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna jednoigielna
	Nazwa systematyczna
	Pinus monophylla Torr. & Frém.; Frémont, Rep. Exped. Rocky Mts. 2: 319, plate 4. 1845.
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna jednoigielna (Pinus monophylla Torr. & Frém.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w USA (południowe Idaho, zachodnie Utah, Nevada, Arizona, wschodnia i południowa Kalifornia) i Meksyku (Kalifornia Dolna).

Morfologia edytuj

Szyszka nasienna

Szyszki męskie

Pokrój: Nieduże drzewo o zwartej, zazwyczaj zaokrąglonej koronie. Gałęzie rozpostarte i uniesione w górę, pozostają na pniu prawie do podstawy.
Pień: Osiąga 14 m wysokości, 50 cm średnicy. Kora czerwono-brązowa, łuskowata, nieregularnie spękana.
Liście: Igły osadzone pojedynczo (rzadziej po 2) na krótkopędach. Osiągają 2–6 cm długości, 1,3–2(2,5) mm grubości. Wygięte, szarozielone.
Szyszki: Szyszki męskie elipsoidalne, żółte, długości do 10 mm. Szyszki żeńskie symetryczne, jajowate przed otwarciem, szerokojajowate do kulistych po otwarciu, bladożółte do jasnobrązowych, prawie siedzące. Nasiona szarobrązowe do brązowych, cylindryczne, o długości 4–6(8) cm, bez skrzydełek.

Biologia i ekologia edytuj

Drzewo wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat, uwalniają nasiona i opadają wkrótce potem. Jedna wiązka przewodząca w liściu. Aparaty szparkowe znajdują się na każdej stronie liścia. Igły pozostają na drzewie przez 4–6 lat, rzadko do 10 lat.

Występuje licznie w górach, na średnich wysokościach, głównie 1000–2300 m n.p.m.^[5] Porasta rozległe obszary leśne, często razem z jałowcami.

Nasiona stanowią pożywienie ptaków i gryzoni. Modrowroniec zbiera nasiona i gromadzi je w ziemi w licznych kryjówkach. Niektóre z nich pozostają niewykorzystane i z nasion wyrastają nowe drzewa.

Sosna jednoigielna jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium divaricatum (pasożyt pędowy). Zainfekowane są głównie populacje w Kalifornii i Nevadzie^[6].

Systematyka i zmienność edytuj

Synonimy: Caryopitys monophylla (Torr. & Frém.) Rydberg, Pinus californiarum D.K. Bailey, P. cembroides Zucc. var. monophylla (Torr. & Frém.) Voss.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[7]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Parrya
  - podsekcja Cembroides
    - gatunek P. monophylla

Sosna jednoigielna jest najbliżej spokrewniona z Pinus quadrifolia (syn. Pinus juarezensis^[5]), z którą łatwo tworzy mieszańce. Uważa się, że Pinus quadrifolia powstała w wyniku krzyżowania się Pinus juarezensis z sosną jednoigielną^[8], jednak zależności między tymi taksonami wymagają dalszych studiów^[5]. Pinus monophylla krzyżuje się także z Pinus edulis, jednak zasięgi występowania tych gatunków są obecnie prawie całkiem rozłączne, więc nie dochodzi do tego często^[5].

Zagrożenia edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem o niskim ryzyku wymarcia^[4].

Zastosowanie edytuj

Jadalne nasiona są zbierane jako pożywienie. Na niektórych obszarach prawo do zbioru nasion należy do plemion rdzennych Amerykanów.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus monophylla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Christopher J. Earle: Pinus monophylla. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-09]. (ang.).
↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-07].
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-09-06]. (ang.).
↑ Ronald M. Lanner: Conifers of California. Los Olivos: Cachuma Press, 1999.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus monophylla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-06] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J. Earle: Pinus monophylla. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-09]. (ang.).

[Hawksworth1996-6] F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-07].

[Gymn-7] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-09-06]. (ang.).

[Lanner1999-8] Ronald M. Lanner: Conifers of California. Los Olivos: Cachuma Press, 1999.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]