Sosna kłująca

Sosna kłująca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna kłująca
	Nazwa systematyczna
	Pinus pungens Lamb.; Ann. Bot. (London). 2: 198. 1805
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna kłująca (Pinus pungens Lamb.) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna kłująca występuje w stanie dzikim na półkuli północnej, we wschodnich regionach Ameryki Północnej - USA, Appalachy od Georgii do Pensylwanii. W Polsce rzadko spotykana, przeważnie w arboretach lub ogrodach botanicznych.

Morfologia edytuj

Pęd z młodymi szyszkami męskimi

Pęd z dojrzewającą szyszką

Pokrój: Korona nieregularna, zaokrąglona. Gałęzie wyjątkowo długie, rozciągają się do samej ziemi.
Pień: Pień prosty lub skrzywiony, osiąga 6–12 m wysokości i 0,6 m średnicy. Kora ciemna, łuszcząca się.
Liście: Igły zebrane w pęczki po 2 (sporadycznie 3), długości 4–7 cm, jasnozielone, lekko skręcone, dosyć grube, sztywne i kłujące.
Szyszki: Szyszki męskie elipsoidalne, żółte, o długości ok. 15 mm. Szyszki żeńskie początkowo rudawo-purpurowe, młode zielone, dojrzewając brązowieją, z wiekiem stają się szare. Ciężkie, jajowate, asymetryczne, o długości 5–9 cm i 6 cm średnicy. Siedzące na gałęzi lub osadzone na krótkiej szypułce o długości do 1 cm, po 2–7 w okółku. Tarczki łusek wygięte i zakończone ostrym kolcem o długości 4–10 mm. Nasiona trójkątne, o rozmiarach 5 na 3 mm, brązowe do czarnych, opatrzone skrzydełkiem o długości 10–20 mm.
Korzeń: Korzeń palowy mocuje drzewo do skalistego podłoża wykorzystując pęknięcia skał. Korzenie boczne rozrastają się na boki w cienkiej pokrywie glebowej oraz w mniejszych pęknięciach skalnych, w poszukiwaniu wilgoci i składników odżywczych.

Biologia i ekologia edytuj

Drzewo wiecznie zielone. Gałęzie sięgające do samej ziemi ochraniają glebę, skałę i korzenie przed bezpośrednim nasłonecznieniem i utratą wilgoci. Teren pod tymi drzewami jest mniej narażony na osunięcia ziemi i erozję. Igły pozostają na drzewie przez 3 lata. Drzewo jednopienne, kwitnie wcześniej niż towarzyszące jej inne gatunki sosny. Okres kwitnienia na różnych stanowiskach trwa od końca marca do połowy lub końca kwietnia. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat na jesieni w kolejnym sezonie, i na południowych i wschodnich stanowiskach otwierają się przeważnie krótko potem. Na północnych, bardziej zacienionych stanowiskach, szyszki pozostają na drzewie zamknięte przez wiele lat (5–25). Nasiona w zamkniętych szyszkach zachowują zdolność kiełkowania przez 9 lub nawet więcej lat. Jednak najczęściej uwolnienie nasion następuje nie wcześniej niż po 5 latach, po około 30 dniach przebywania w temperaturze 16–32 °C.

Preferuje suche warunki, rośnie najchętniej na stokach w górnych partiach gór, na wysokości 300–1350 m n.p.m., chociaż spotykana jest także na wysokości 1760 m n.p.m. Im dalej na południe, tym wyżej można ją znaleźć. Najczęściej rośnie pojedynczo lub tworzy niewielkie skupiska. Występuje niemal na tym samym obszarze co sosna smołowa (Pinus rigida) i sosna wirginijska (Pinus virginiana). Przeciętne temperatury na terenach występowania mieszczą się w zakresach od -7 °C do -1 °C w styczniu i od 21 °C do 27 °C w lipcu.

Systematyka i zmienność edytuj

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[5]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
  - podsekcja Australes
    - gatunek P. pungens

Zagrożenia edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem o niskim ryzyku wymarcia^[4].

Choroby i szkodniki edytuj

Phaeolus schweinitzii – wywołuje zgniliznę korzeni i pędów^[6].
Phellinus pini – wywołuje zgniliznę starszych lub uszkodzonych drzew.
Dioryctria yatesi – owad niszczy szyszki nasienne.

Zastosowanie edytuj

Z sosny kłującej pozyskiwana jest miazga drzewna, niższej jakości wióry drzewne i drewno opałowe. Stosowana jest także do zalesiania obszarów o skalistym podłożu, zagrożonych pożarami.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus pungens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-19] (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-19] (ang.).
↑ Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus monticola. „Agriculture Handbook”. 654, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2009-08-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus pungens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-19] (ang.).

[Gymn-5] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-19] (ang.).

[6] Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus monticola. „Agriculture Handbook”. 654, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2009-08-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]