Spór akomodacyjny

Spór akomodacyjny – konflikt trwający w XVII i XVIII wieku pomiędzy jezuitami a innymi zgromadzeniami dotyczący metod działalności misyjnej.

Jezuicki misjonarz Nicolas Trigault w tradycyjnym chińskim stroju

Tło konfliktu

Pod koniec XVI wieku jezuici rozpoczęli działalność ewangelizacyjną w Chinach. Początkowo jako jedyni mieli prawo do prowadzenia tam misji. Stosowali oni akomodację – tłumaczyli Biblię, księgi liturgiczne, dostosowywali chrześcijaństwo do zwyczajów chińskich. W 1608 r. do Chin dotarły zakony żebrzące – franciszkanie i dominikanie. Odrzucali oni metody przyjęte przez jezuitów, preferując bardziej tradycyjne metody chrystianizacji. W wyniku nieudanych prób przedyskutowania problemu doszło do konfliktu pomiędzy obiema stronami.

Jednym z najpoważniejszych punktów sporu była kwestia, jakim imieniem w tłumaczeniu na chiński nazywać chrześcijańskiego Boga. Początkowo w powszechnym użyciu były zapożyczone z wierzeń chińskich terminy Shangdi (上帝; Najwyższy Władca) oraz Shen (神; bóstwo, duch). Ostatecznie przyjęty został zaproponowany przez jezuitów neologizm Tianzhu (天主), czyli Pan Niebios, od którego wywodzi się chińska nazwa katolicyzmu tianzhujiao (天主教).

Pierwsze stanowisko Stolicy Apostolskiej

Włoski jezuita Matteo Ricci (chin. Li Madou) i nawrócony przez niego chiński matematyk Xu Guangqi

W 1645 roku konflikt przeniósł się do Stolicy Apostolskiej. Na podstawie niepełnych informacji zawartych w skargach wysyłanych przez dominikanów i franciszkanów Kongregacja Rozkrzewiania Wiary potępiła ryty chińskie i zabroniła ich stosowania.

Ustępstwa papieża

W odpowiedzi na stanowisko Stolicy Apostolskiej jezuici wysłali do Rzymu delegację w celu objaśnienia stosowanych przez siebie metod ewangelizacyjnych. W efekcie papież Klemens IX częściowo uchylił zakaz stosowania akomodacji.

Eskalacja konfliktu

Stanowisko Stolicy Apostolskiej nie rozwiązało konfliktu. W 1705 roku do Pekinu dotarł legat papieski Karol de Tournon. Był on przeciwny stosowaniu akomodacji. Ponieważ cesarz Kangxi zagroził wydaleniem z kraju misjonarzy, którzy nie będą jej stosowali, legat wydał dekret zakazujący akomodacji pod groźbą ekskomuniki. Został on odebrany przez Chińczyków jako obelga godząca w ich obyczaje i kulturę. Cesarz deportował de Tournona do Makau, gdzie też został uwięziony i zmarł. W ramach protestu również część misjonarzy została odesłana do Rzymu. Urażony papież Klemens XI w 1714 roku ostatecznie zakazał stosowania rytów chińskich. Odpowiedź cesarza była równie definitywna – wydalił on z kraju wszystkich misjonarzy i zakazał dalszego propagowania chrześcijaństwa.

Skutki konfliktu

Dla chrześcijaństwa w Chinach spór akomodacyjny okazał się poważnym ciosem. Religia, która bardzo szybko rozprzestrzeniała się na tych ziemiach, stała się teraz obiektem prześladowań. Misjonarze chrześcijańscy powrócili do Chin dopiero w drugiej połowie XIX wieku.

Czasy obecne

W dzisiejszych czasach akomodacja i inkulturacja są powszechnie stosowanymi metodami ewangelizacyjnymi.

Zobacz też

• spór o ryty malabarskie

Bibliografia

• o. W. Kluj: Ewangelizacja Chin w: Misyjne Drogi nr 6/2003.
• ks. Tomasz Żołna: Misjonarze i krew męczenników w: Gość Niedzielny nr 27/2004.