Wikipedia

Sparceta

Sparceta (Onobrychis Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje ok. 205 gatunków[4]. Występują one w Azji (poza strefą tropikalną), w Europie i w północnej Afryce[4][5]. Największe zróżnicowanie osiąga w Azji centralnej i południowo-zachodniej (w Turcji 46 gatunków)[6]. W Polsce występują jako rodzime dwa gatunki – sparceta górska (O. montana) i sparceta piaskowa (O. arenaria), a jako gatunek zdziczały i zadomowiony sparceta siewna (O. viciifolia)[7]. Rośliny te rosną w zbiorowiskach trawiastych, w miejscach suchych, w widnych lasach, na terenach skalistych. Niektóre gatunki są cenionymi roślinami pastewnymi (zwłaszcza na terenach suchych), szczególnie ceniona i szeroko rozpowszechniona jest sparceta siewna[5][6].

Sparceta
Ilustracja
Morfologia (sparceta siewna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

sparceta

Nazwa systematyczna
Onobrychis Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754[3]
Typ nomenklatoryczny

non designatus[3]

Synonimy
  • Dendrobrychis Galushko
  • Echinolobium Desv.
  • Eriocarpaea Bertol.
  • Xanthobrychis Galushko[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Sparceta piaskowa
Onobrychis cornuta
Onobrychis humilis
Onobrychis montana

Morfologia edytuj

 
Kwiatostan spercety siewnej
Pokrój
Byliny i rośliny jednoroczne, rzadko cierniste krzewy o wysokości nie przekraczającej 1 m[6][5]. Poszczególne gatunki są trudne do rozróżnienia[8].
Liście
Nieparzysto pierzaście złożone z 4 do 14 parami listków[6]. Listki w parach naprzeciwległych, całobrzegie. Przylistki łuskowate, zrosłe, rzadko okazałe[5].
Kwiaty
Motylkowe, zebrane w grona liczące do 40 lub więcej kwiatów, wyrastające na długich szypułach. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty lub cylindryczny, powstający z 5 działek podobnych do siebie długością. Płatki korony nierówne i zróżnicowane, zwykle czerwone, różowe, rzadko żółte, zwykle wyraźnie żyłkowane. Górny płatek tworzy żagielek, ma brzegi odgięte do tyłu. Dwa boczne płatki tworzą zaokrąglone skrzydełka otulające dolny płatek, tworzący łódeczkę skrywającą pręciki i słupek. Dziewięć pręcików jest zrośniętych w rurkę, pojedynczy, najwyższy jest wolny. Słupek pojedynczy z zalążnią górną, szyjka nitkowata, znamię główkowate[6][5].
Owoce
Strąki zwykle jednonasienne, kulistawe, często z wydatnymi żyłkami i na grzbiecie oraz po bokach kolczaste[6][5][8]. U niektórych gatunków (np. O. crista-galli) kolce pełnią rolę czepną dzięki czemu strąki rozprzestrzeniane są epizoochorycznie[8].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Hedysareae w podrodzinie bobowatych właściwych Faboideae w rodzinie bobowatych (motylkowatych) Fabaceae[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Hedysareae[9][10].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
  3. ↑ a b Onobrychis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-04-10].
  4. ↑ a b c d Onobrychis Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-01].
  5. ↑ a b c d e f Langran Xu & Byoung-Hee Choi: Onobrychis Miller. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2014-04-10].
  6. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 130. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 236. ISBN 83-7079-778-4.
  9. ↑ Genus: Onobrychis Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
  10. ↑ Genus Onobrychis Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-01].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sparceta&oldid=68895421”