Bajgiel: Różnice pomiędzy wersjami

'''Bajgiel''' ({{w języku|yi|בייגל}}, w wymowie dialektalnej ''bajgl'', w wymowie standardowej ''bejgl''; por. {{w języku|de|Beugel}} „rogal”<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Wielki słownik wyrazów obcych PWN |inni = [[Mirosław Bańko]] (red. nauk.) |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 2008 |isbn = 978-83-01-14455-5}}</ref>) – [[Judaizm|żydowskie]] pieczywo wypiekane od [[XVII wiekuwiek]]u<ref>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm Historia bajgla] {{lang|en}}</ref>. Często bywa mylony z [[Obwarzanek|obwarzankiem]]<ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,53600,3919562.html ''Krakowscy piekarze: obwarzanek to nie bajgiel'', wiadomosci.gazeta.pl]</ref>.

Bajgiel został wymyślony w Europie Środkowej w [[Polska|Polsce]], prawdopodobnie w [[Kraków|Krakowie]], jak wskazuje dokument z [[1610]]&nbsp;r. wzmiankujący bajgle jako prezenty dawane kobietom po urodzeniu dziecka. Inne, częste wyjaśnienie pochodzenia bajgla głosi, że przybył on do Polski jako prezent z [[Wiedeń|Wiednia]], na cześć zwycięstwa króla [[Jan III Sobieski|Jana Sobieskiego]] nad [[Turcja|Turkami]] w [[1683]]&nbsp;r.<ref name=autonazwa1>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm op. cit.]</ref>.

Ok. [[1900]]&nbsp;r. żydowscy emigranci z Polski przenieśli bajgle na [[Manhattan]]. Piekarze do [[1950]]&nbsp;r. wyrabiali je ręcznie, później zaczęto je produkować maszynowo, co umożliwiło szybką, opłacalną produkcję żydowskiego pieczywa<ref name=autonazwa1 />.

W [[1927]]&nbsp;r. pochodzący z Siedliszcza pod Chełmem piekarz Harry Lender (Henryk Lender) wyemigrował z Lublina i przybył do [[Hrabstwo New Haven|New Haven]] w [[Connecticut]], gdzie założył pierwszą w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] fabrykę bajgli poza [[Nowy Jork|Nowym Jorkiem]]<ref>{{Cytuj stronę |autor = Piotr Nazaruk |tytuł = Imperium Hersza Lendera |data = 2019-12-16 |data dostępu = 2019-12-17 |opublikowany = Blog Ośrodka „Brama Grodzka ‐ Teatr NN” |url = https://blog.teatrnn.pl/brama-edukacja-i-animacja/imperium-hersza-lendera}}</ref>. Jego firma jako pierwsza wyprodukowała mrożone bajgle, a wprowadzając bajgle do supermarketów rozpowszechniła je wśród mas<ref name=autonazwa1 />.