Speculum humanae salvationis
Speculum Humanae Salvationis (niem. Heilspiegel, Spiegel menschlicher Behaltnis, fr. Miroir de la salvation humaine, ang. The Mirroure of Mans Saluacionne, pl. Zwierciadło ludzkiego zbawienia) – ilustrowane dzieło późnego średniowiecza, zawierające cykle obrazowe objaśnione teologicznym komentarzem oraz tekstami biblijnymi, które w oparciu o Pismo Święte miało wyjaśniać i przybliżać czytelnikowi historię i sens zbawienia.
Księga zawierała sceny ze Starego i Nowego Testamentu, historii świeckiej oraz legend. Powstała ok. 1324 r. w Strasburgu. Jej autorem był prawdopodobnie dominikanin Ludolf von Sachsen. Obejmowała 45 rozdziałów z 192 miniaturami. Epizod z Nowego Testamentu (stanowiący temat każdego rozdziału) objaśniony został dwoma zdarzeniami ze Starego Testamentu oraz jedną sceną z historii lub legendy. W I połowie XV w. ukazują się pierwsze tłumaczenia, m.in. na języki niemiecki i francuski.
Najstarsza wersja drukowana w formie książki blokowej pochodzi z Augsburga (wyd. ok. 1473). W swojej treści jest podobna do wydanej wcześniej w tej samej formie Biblii Pauperum. Na świecie zachowało się ok. 350 rękopisów Speculum oraz cztery różne wydania ksylograficzne z 58 kartami na których odbito ilustracje w kolorze brunatnym a tekst w kolorze czarnym techniką typograficzną. Jedno z wydań łacińskich posiadające 20 kart z ilustracjami odbitymi ręcznie wraz z tekstem za pomocą drzeworytowych klocków, przyczyniło się do powstania teorii, iż właśnie to wydanie stanowiło przykład przechodzenia od techniki ksylograficznej (blokowej) do typograficznej[1].
Dla sztuki późnego średniowiecza stanowiło ważne źródło materiałów ikonograficznych. Przedstawienia zaczerpnięte ze Speculum można odnaleźć m.in. w witrażach wielu kościołów, w Godzinkach księcia du Berry braci Limbourg, w Ołtarzu Bladelina Rogiera van der Weydena (ok. 1445-50), w Ołtarzu Zwierciadła Zbawienia, Konrada Witza (ok. 1435, Bazylea, Kunstmuseum), we freskach w krużgankach katedry w Brixen, na arrasach z klasztoru Wienhausen oraz na gobelinach katedry w Reims.
Przypisy edytuj
- ↑ Bronisław Kocowski: Drzeworytowe książki średniowiecza. s. 54-55.
Bibliografia edytuj
- Anna Kwella, Speculum Humanae Salvationis, [w:] Religia. Encyklopedia PWN, Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN, 2008 (wersja elektroniczna).
- Bronisław Kocowski: Drzeworytowe książki średniowiecza. Wrocław: Ossolineum, 1974.