Speleomantes sarrabusensis
Speleomantes sarrabusensis – gatunek płaza ogoniastego z rodziny bezpłucnikowatych występujący endemicznie w okolicach góry Monte dei Sette Fratelli w południowo-wschodniej części włoskiej wyspy Sardynii. Dorasta do 12,3 cm długości, a jego grzbiet pokryty jest plamami w kolorze od żółtego do zielonkawego. Gatunek krytycznie zagrożony (CR) w związku ze znaczącym spadkiem w rozmiarach populacji oraz bardzo niewielkim zasięgiem występowania. Płaz ten może być również podatny na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans.
| Speleomantes sarrabusensis[1] | |||
| Lanza, Leo, Forti, Cimmaruta, Caputo & Nascetti, 2001 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Speleomantes sarrabusensis | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Systematyka edytuj
Takson ten został opisany w 2001 roku pod nazwą Speleomantes imperialis sarrabusensis, czyli jako podgatunek jaskinnicy cesarskiej (Speleomantes imperialis). Analizy filogenetyczne, których wyniki opublikowano online w 2007 roku, wykazały, że stanowi on osobny gatunek[3].
Wygląd edytuj
Od jaskinnicy cesarskiej S. sarrabusensis różni się mniejszym rozmiarem – dorasta do 11,1 cm u samców i 12,3 cm u samic. Nie wydziela również zapachu[3]. Grzbiet pokryty plamami lub kropkami w kolorze od żółtego do zielonkawego, które tworzą wzór przypominające porost. Czasami na spodzie ciała występują mniejsze i mniej wyraźne plamki niż u jaskinnicy cesarskiej. Niekiedy na kończynach i spodzie ogona widoczny jest różowy pigment[4]. Ponadto jest jedynym gatunkiem Speleomantes, u którego zaobserwowano autotomię ogona[3].
Zasięg występowania i siedlisko edytuj
Endemit – występuje wyłącznie w południowo-wschodniej części Sardynii – zasięg jest bardzo niewielki i wynosi 70 km². Spotykany jest wyłącznie w pobliżu góry Monte dei Sette Fratelli, na wysokości 200 – 850 m n.p.m. Zasiedla obszary, na których raczej nie występują jaskinie – spotykany jest w kamiennych odkrywkach, szczelinach i obszarach zalesionych[2]. Być może jedyny żyworodny przedstawiciel Speleomantes[3].
Status i ochrona edytuj
IUCN klasyfikuje Speleomantes sarrabusensis jako gatunek krytycznie zagrożony, jako że w ciągu ostatnich 3 pokoleń (15–30 lat) zanotowano spadek populacji wynoszący 80%, co spowodowane było niezidentyfikowanym patogenem, zanieczyszczeniem albo zmianą klimatu. Ponadto zasięg występowania płaza jest bardzo niewielki (70 km²) i odnotowuje się spadek liczebności osobników z powodu nadmiernego odłowu. Gatunek ten może być lokalnie pospolity, ale jest trudny w obserwacji z powodu skrytej natury. Ponadto może być również wrażliwy na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans, jako że testy laboratoryjne wykazały podatność na owe infekcje u spokrewnionych gatunków Speleomantes[2].
Jego siedlisko nie jest zagrożone, jako że gatunek ten występuje w całości na obszarze chronionym – Parco Naturale Regionale “Sette Fratelli-Monte Genas”. W ochronie pomóc mogą badania nad B. salamandrivorans[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Speleomantes sarrabusensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Speleomantes sarrabuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
- ↑ a b c d S. Carranza i inni, Biogeography and evolution of European cave salamanders, Hydromantes (Urodela: Plethodontidae), inferred from mtDNA sequences, „Journal of Biogeography”, 35 (4), 2008, s. 724–738, DOI: 10.1111/j.1365-2699.2007.01817.x, ISSN 0305-0270.
- ↑ Hydromantes sarrabusensis, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA [dostęp 2023-03-12].