Spodouste[2], blaszkoskrzelne[2] (Elasmobranchii, z gr. elasma – blaszka, branchia – skrzela) – podgromada drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych (Chondrichthyes), obejmująca około 950 gatunków, w większości morskich.

Spodouste
Elasmobranchii[1]
Bonaparte, 1838
Ilustracja
Żarłacz tępogłowy
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

chrzęstnoszkieletowe

Podgromada

spodouste

Synonimy
  • Plagiostomi
  • Plagiostomata
  • Selachia

Cechy charakterystyczne edytuj

Otwór gębowy i nozdrza umiejscowione w spodniej części głowy. Od 5–7 par szczelin skrzelowych. Brak wieczka skrzelowego. Szczeliny skrzelowe otwierają się każda z osobna. Pierwsza szczelina skrzelowa może tworzyć tryskawkę lub zarasta. U większości gatunków występują ostre zęby ułożone w szeregi. Skórę większości gatunków pokrywają drobne łuski plakoidalne lub ząbki skórne, które budową zbliżone są do budowy zębów. Nie nachodzą one na siebie, jak u ryb kostnoszkieletowych. Ich zewnętrzna warstwa jest homologiczna do szkliwa zębów. Płetwa lub płetwy grzbietowe oraz zawarte w nich kolce (jeśli występują) są sztywne i nieruchome. W tkankach spodoustych utrzymywane jest wysokie stężenie mocznika, który także jest wydalanym metabolitem białek. Ryby te mają stek[2].

Samce mają zmodyfikowaną płetwę brzuszną (pterygopodium), w celu wprowadzania plemników do dróg rodnych samicy. Spodouste są przeważnie jajorodne. Prowadzą drapieżniczy tryb życia, kierując się węchem i wzrokiem[3].

Spodouste dzielą się na dwie zasadnicze grupy różniące się kształtem ciała. Do pierwszej grupy zaliczane są rekiny – ryby o kształcie wrzecionowatym, typowym dla znakomitych pływaków. Drugą grupę tworzą płaszczki – ryby o ciele silnie spłaszczonym grzbietobrzusznie. Są to ryby pływające stosunkowo wolno, prowadzące przydenny tryb życia.

   
Kształt ciała rekina
(wrzecionowate ciało, szczeliny skrzelowe po bokach, płetwy piersiowe nie sięgają głowy)
Kształt ciała płaszczki (ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, szczeliny skrzelowe po stronie brzusznej, płetwy piersiowe zachodzą na boki głowy)

Klasyfikacja edytuj

 
Potamotrygon motoro

We wcześniejszych klasyfikacjach podgromada była dzielona na[4]:

Współczesne klasyfikacje obejmują więcej taksonów wymarłych. Joseph S. Nelson[3] wyróżnił w obrębie spodoustych kilka słabo poznanych taksonów o niepewnej pozycji (†Plesioselachus, †Squatinactiformes i †Protacrodontiformes) oraz 3 infragromady:

 
Filogeneza chrzęstnoszkieletowych według M. J. Bentona (2005) Vertebrate Palaeontology

Współcześnie żyjące Euselachii grupowane są w taksonie Neoselachii, obejmującym rekiny i płaszczki:

Neoselachii:

L. Compagno wyróżniał jeszcze rząd Rhiniformes[7].

 
Żarłacz tygrysi (Galeocerdo cuvier)

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Elasmobranchii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 62.
  3. a b Nelson 2006 ↓, s. 47–82
  4. Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973 (wyd. II 1976), seria: Mały słownik zoologiczny.
  5. Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 128. ISBN 978-83-235-0973-8.
  6. Rutkowicz 1982 ↓, s. 43.
  7. Compagno, Leonard J. V. / Hamlett, William C., ed. 1999. Checklist of Living Elasmobranchs. Sharks, Skates, and Rays: The Biology of Elasmobranch Fishes. 471-498.

Bibliografia edytuj