Wikipedia

Stanisław Perko

oficer Wojska Polskiego

Stanisław Perko (ur. 29 kwietnia 1894 w Warszawie, zm. 10 października 1959 w Piastowie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego.

Stanisław Perko
pułkownik saperów pułkownik saperów
Data i miejsce urodzenia

29 kwietnia 1894
Warszawa

Data i miejsce śmierci

10 października 1959
Piastów

Przebieg służby
Lata służby

1914–1948

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie
Wojsko Polskie we Francji
ludowe Wojsko Polskie

Jednostki

1 Pułk Inżynieryjny
3 Batalion Saperów
4 Pułk Saperów
5 Pułk Saperów
Szkoła Podchorążych Rezerwy Saperów
7 Batalion Saperów
4 Batalion Saperów
8 Batalion Saperów
Armia „Kraków”
3 Dywizja Strzelców Karpackich
4 Pułk Saperów
5 Pułk Saperów

Stanowiska

dowódca plutonu
dowódca kompanii
kierownik fortyfikacji
dowódca batalionu saperów
szef saperów grupy fortecznej „Śląsk”
dowódca saperów dywizji
zastępca dowódcy pułku
dowódca pułku saperów

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa

Późniejsza praca

Zarząd Portu Świnoujście

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Medal Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Wstążeczka amarantowa Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Odznaka I korpus w Rosji Odznaka Grunwaldzka

Życiorys edytuj

Stanisław Perko urodził się 29 kwietnia 1894 w Warszawie. Uczęszczał do Szkoły Przemysłowo-Technicznej w Warszawie, którą ukończył w 1914. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. W latach 1915–1917 walczył w Prusach Wschodnich, pod Dyneburgiem i Mołodecznem. Służył w 11 kompanii samochodowej (1914–1915). W latach 1915–1916 był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Inżynierii w Petersburgu. Następnie został dowódcą plutonu w 39 pułku saperów.

W 1917 został przyjęty do I Korpusu Polskiego w Rosji i przydzielony do 1 pułku inżynieryjnego na stanowisko dowódcy plutonu[1]. 12 czerwca 1918 dowódca korpusu, generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki mianował go porucznikiem ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917. Po rozwiązaniu Korpusu powrócił do Polski.

6 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916[2]. 20 listopada 1918 Naczelny Wódz Józef Piłsudski zatwierdził go w stopniu porucznika[3]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zajmował stanowiska kierownika fortyfikacji w Szefostwie Inżynierii i Saperów Frontu Litewsko-Białoruskiego, pełniącego obowiązki dowódcy 3 batalionu saperów, zastępcy szefa Inżynierii i Saperów 2 Armii, dowódcy kompanii w XVI batalionie saperów oraz p.o. dowódcy 2 batalionu saperów. Walczył na froncie litewsko-białoruskim, na Łotwie, na froncie północno-wschodnim, w 4 i 2 Armii.

Po zakończeniu działań wojennych został dowódcą kompanii w 2 Batalionie Saperów. W latach 1921–1923 dowodził VII batalionem w 4 pułku saperów w Sandomierzu[4]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W lipcu 1923, po ukończeniu kursu doszkolenia oficerów saperów, powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy VI batalionu w składzie 5 pułku saperów w Krakowie[5][6][7]. W latach 1926–1929 był najpierw dowódcą 1 kompanii szkolnej podchorążych rezerwy[8], a następnie komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów, która ówcześnie znajdowała się w strukturze batalionu szkolnego saperów w Twierdzy Modlin[9]. W sierpniu 1929 został dowódcą batalionu podchorążych rezerwy w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie[10]. 20 września 1930 roku otrzymał przeniesienie do 7 batalionu saperów w Poznaniu na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu[11].

W latach 1930–1931, w czasopismach, ukazywały się artykuły na temat „procesu brzeskiego”, w którym jakoby miał uczestniczyć ze strony rządowej (przesłuchiwać, dręczyć więźniów) mjr Stanisław Perko, lecz z dokumentów i publikacji obecnie dostępnych wynika jasno, że pod tym nazwiskiem występował major dyplomowany Tadeusz Wasilewski, który w latach 1930–1931 pełnił służbę w obozie dla więźniów politycznych w Brześciu nad Bugiem[12].

Z dniem 1 kwietnia 1931 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 batalionu saperów w Przemyślu[13][14]. Z dniem 2 listopada 1931 został powołany na sześciomiesięczny kurs taktyczny dla oficerów sztabowych saperów przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[15]. 28 czerwca został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 8 batalionu saperów w Toruniu[16], a z dniem 1 marca 1936 na stanowisko dowódcy tej jednostki. W marcu 1939 pozostawał w rezerwie personalnej oficerów przy Inspektorze Saperów na stanowisku kierownika budowy[17].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył jako szef saperów Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Śląsk”[18] w rejonie Krakowa-Tarnowa-Rozwadowa i na przedmościu rumuńskim. Przedostał się do Francji, gdzie 1 grudnia 1939 został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. 25 czerwca 1940, po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, objął funkcję szefa saperów 1 Brygady Strzelców. Od 1 stycznia 1941 czasowo pełni obowiązki dowódcy saperów w 3 Kadrowej Brygadzie Strzelców[19]. 1 maja 1941 ponownie został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od 1 października 1944 do 1 maja 1945 był dowódcą saperów 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Na tym stanowisku wziął udział w bitwie o Bolonię. W okresie 15 września do 20 grudnia 1945 był komendantem obozu repatriacyjnego. 20 stycznia 1946 powrócił do Polski.

Po powrocie do kraju został przyjęty do Wojska Polskiego i 1 marca 1946 wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 Pułku Saperów. Od 1 września 1946 do 31 lipca 1948 dowodził 5 pułkiem saperów w Szczecinie. Zasłużył się w akcji rozminowywania kraju. 31 lipca 1948, na wniosek szefa Wydziału Inżynieryjno-Saperskiego Dowództwa Okręgu Wojskowego Nr II, został zwolniony z wojska z powodu wrogiego stosunku do ZSRR. Zmarł 10 października 1959 w Warszawie-Piastowie. Pochowany na cmentarzu w Gołąbkach[20].

Awanse edytuj

  • szeregowy – 11 grudzień 1914
  • podchorąży – 1 listopada 1915
  • podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916[21]
  • porucznik – 12 czerwca 1918 ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917, zatwierdzony 19 stycznia 1921 ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920, „w inżynierii i saperach, w grupie byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”[22][23]
  • kapitan – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 44. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[24]
  • major – 3 maja 1926 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 9. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[25]
  • podpułkownik – ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 3. lokatą w korpusie oficerów saperów, grupa liniowa[26]
  • pułkownik – 11 października 1946[27]

Ordery i odznaczenia edytuj

Opinie edytuj

Ppłk. Perko objął z początku w czerwcu 1933 r. dowództwo 8 bsap w zastępstwie, a w grudniu 1936 r. został wyznaczony definitywnie na dowódce tego baonu. Trudna i najeżona przeszkodami była droga obrana przez ppłk Perko – lecz innej drogi nie było dla tego twardego i prostolinijnego żołnierza – sapera. Toteż zwalczać musiał nieustępliwie to wszystko, co przeciwko niemu stanęło, w szczególności zastarzałe nawyki „folwarczne”. W twardej pracy łamania przeszkód wykazał ppłk Perko niezłomny charakter i nieugiętą wolę, które pozwoliły mu osiągnąć bardzo dobre rezultaty. Odchodzącemu ppłk Perko dziękuję w Imieniu służby za wykazane wielkie żołnierskie zalety i za bardzo dobre wyniki dowodzenia 8 bsap i życzę Mu na nowym wyższym i odpowiedzialnym stanowisku żołnierskiego szczęścia i pewnego „saperskiego” powodzenia.

(-) DOWÓDCA OKRĘGU KORPUSU Nr VIII Generał Brygady Wiktor Thommée

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 28 stycznia 1919 r. Nr 9, s. 242.
  2. ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 12 listopada 1918 r., Nr 4, poz. 42.
  3. ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 27 listopada 1918 r., Nr 6, poz. 102.
  4. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 25 listopada 1922 r., Nr 47, s. 853.
  5. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 31 lipca 1923 r., Nr 53, s. 499.
  6. ↑ Rocznik oficerski 1923, s. 882, 907.
  7. ↑ Rocznik oficerski 1924, s. 806, 830.
  8. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw wojskowych nr 30 z 31.07.1926.
  9. ↑ Rocznik oficerski 1928, s. 583, 593.
  10. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 300.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 301.
  12. ↑ „Hasło Łódzkie” nr 352 z 27 grudnia 1930.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 107.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 249, 752.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 444.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 140.
  17. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 426.
  18. ↑ Steblik 1989 ↓, s. 696.
  19. ↑ Kronika 3 Kadrowej Brygady Strzelców, s. 18.
  20. ↑ Zdzisław Barszewski, Sylwetki saperów. Biogram pułkownika Perki został zilustrowany fotografią innego oficera.
  21. ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych z 12 listopada 1918 r., Nr 4, s. 28.
  22. ↑ Dziennik Rozporządzeń Ministra Spraw Wojskowych z 5 lutego 1921 r., Nr 6.
  23. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 5 lutego 1921 r., Nr 5, s. 203.
  24. ↑ Rocznik oficerski z 1923 r. s. 907.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 3 maja 1926 roku, s. 126.
  26. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 243.
  27. ↑ Na stopień pułkownika mianowany uchwałą Nr 93 Prezydium Krajowej Rady Narodowej.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 22 czerwca 1922 roku, s. 458 – za walki w I Korpusie Polskim, prowadzone na Białorusi w połowie lutego 1918 r..
  29. ↑ Jednodniówka 5 Pułku Saperów na uroczystość poświęcenia sztandaru 8 maja 1925 r. w Krakowie [online], s. 27.
  30. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  31. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 19 marca 1937 r., Nr 1, s. 2.
  32. ↑ M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  33. ↑ Dekret Krajowej Rady Narodowej nr 014580 z 9 maja 1946.
  34. ↑ Rozkaz dowódcy I Korpusu Polskiego nr 175 z 19 marca 1918.
  35. ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 027697 z 28 czerwca 1946 r.
  36. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 24 czerwca 1925 r., Nr 67, s. 340.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Perko&oldid=73602611”