Stanisław Próchnicki
Stanisław Marian Próchnicki (ur. 15 listopada 1893 w Strzemieszycach Wielkich, zm. 23 sierpnia 1933 w Warszawie) – major dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.
| |
 major dyplomowany kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 listopada 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 sierpnia 1933 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1933 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
5 Dywizja Syberyjska |
| Stanowiska | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | |
| Odznaczenia | |
      .gif){kind=small}           
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 15 listopada 1893 w Strzemieszycach Wielkich w rodzinie Stanisława (zm. 1926) i Ludwiki z Kwaskowskich (zm. 1953)[1][2]. W 1910 zdał maturę w Gimnazjum Realnym w Tarnowie i podjął studia (1911–1913) na Akademii Eksportowej w Wiedniu. W 1915, jako obywatel Królestwa Polskiego wcielony do armii rosyjskiej i skierowany do Szkoły Oficerskiej w Irkucku[3]. Awansowany na podporucznika (22 VII 1916[1]) służył w 39 pułku strzelców syberyjskich, następnie od 13 grudnia 1916 w 70 pułku piechoty. Od 5 października 1917 w sztabie 2 Dywizji Korpusu Polskiego w Rosji[1].
Od 28 listopada 1918 w odrodzonym Wojsku Polskim[1] jako adiutant sztabu w dowództwie wojsk polskich na Syberii. Od 31 stycznia 1919 p.o. szefa sztabu 5 Dywizji Syberyjskiej. 10 stycznia 1919 pod Klukwienną wzięty do niewoli bolszewickiej po kapitulacji dywizji[1]. Osadzony w Krasnojarsku skąd 20 kwietnia 1919 uciekł i przedostał się do Warszawy. Tam przydzielony do komisji likwidacyjnej 5 Dywizji. Wraz z brygadą syberyjską piechoty brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej[1]. Za postawę i inicjatywę w walkach nad Wkrą 14 sierpnia 1920 odznaczony Orderem Virtuti Militari[1].
Po zakończeniu wojny jako żołnierz w min. 9 Dywizji Piechoty (15 IX 1920 – 7 I 1921), Brygada Syberyjska (8 I 1921 – 6 III 1921)[1]. 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Oddziale I Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 25 pułk Ułanów Wielkopolskich[4]. 3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 259. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – korpus oficerów kawalerii)[5]. Od 7 marca 1921 do 30 czerwca 1923 w oddziale IV Naczelnego Dowództwa[1]. Od 1 lipca 1923[1] honorowy attaché wojskowy przy Poselstwie Polskim w Moskwie[6]. 17 sierpnia 1924 został powołany do służby czynnej z równoczesnym odkomenderowaniem na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej 1924/1925 z dniem 1 listopada 1924 roku[7]. 23 października 1924 został przesunięty na dwuletni Kurs Normalny 1924–1926[8]. Będąc słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej (1 XI 1924 – 28 IV 1926)[1] pozostawał oficerem nadetatowym 25 pułku Ułanów Wielkopolskich w Prużanie[9]. Z dniem 11 października 1926 po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera sztabu Generalnego, został przeniesiony do kadry oficerów kawalerii i przydzielony do Gabinetu Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko kierownika referatu II[1][10][11][12]. 18 lutego 1928 awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 27. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[13].
Z dniem 24 lutego 1931 został zwolniony z zajmowanego stanowiska w Gabinecie Ministra Spraw Wojskowych z równoczesnym oddaniem do dyspozycji Ministra Spraw Zagranicznych, gdzie zajął stanowisko naczelnika wydziału[1] na okres 3 miesięcy[14][15]. 21 maja 1931 przedłużono mu okres pozostawania w dyspozycji MSZ o kolejne trzy miesiące[16]. 21 sierpnia 1931 po raz drugi przedłużono mu okres pozostawania w dyspozycji o dalsze trzy miesiące[17]. 31 marca 1932 przeniesiony do rezerwy[1]. Z dniem 31 marca 1932 został przeniesiony z dyspozycji MSZ do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie do 7 pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim[18]. W Departamencie Administracyjnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych pełnił stanowisko kierownika wydziału oraz naczelnika Wydziału Gospodarczego (A. III)[19][20].
24 sierpnia 1933 „Nowiny Codzienne” podały, że „wczoraj o godzinie 16 min. 30 w gmachu ministerstwa spraw zagranicznych wystrzałem z rewolweru pozbawił się życia naczelnik wydziału kpt. (sic!) Stanisław Próchnicki. Strzał w skroń okazał się śmiertelny. Gdy do pokoju nadbiegli woźni, Próchnicki dawał już tylko słabe oznaki życia. Denat pozostawił list, z którego wynika, że powodem tragicznego strzału były przeżycia natury osobistej. Ostatnio Próchnicki wykazywał silny rozstrój nerwowy. Zmarły liczył lat 35. Niedawno przeszedł do MSZ ze służby wojskowej”[21].
Profesor Paweł Wieczorkiewicz sugeruje, że przed oddaniem śmiertelnego strzału do siebie były major usłyszał oskarżenie o szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego. Oficerowie kontrwywiadu mieli przedstawić mu dowody zwerbowania na służbę wrogiego mocarstwa – ponoć nastąpiło to w czasie, gdy sprawował misję attaché wojskowego w Moskwie[22] → zobacz Ludwik Lepiarz.
Pułkownik Marian Romeyko wspominając swoją służbę w Oddziale II Sztabu Generalnego napisał: „kierownikiem placówki moskiewskiej był rtm. Stanisław Próchnicki. Przeniesiony już w stopniu majora do MSZ i zamieszany w jakąś aferę, popełnił później przymusowe samobójstwo w gmachu MSZ. Moralnym tego sprawcą był ponoć dyrektor departamentu MSZ, Drymmer”[23].
Stanisław Próchnicki został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 186-3-20)[2]. Był żonaty z Janiną (zm. 1969 w wieku 73 lat)[2][24].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 4510[25][1]
- Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931)[26][27]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)[28][25]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[25]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[25]
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy (Afganistan)[25]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Węgry, 1931)[29][25]
- Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[25]
- Wielki Oficer Orderu Leopolda (Belgia)[25]
- Wielki Oficer Orderu Chrystusa (Portugalia)[25]
- Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1929)[30][25]
- Oficer Orderu Orła Białego (Jugosławia, 1929)[31][25]
- Oficer Orderu Danebroga (Dania)[32]
- Kawaler Orderu Danebroga (Dania, 1931)[25]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)[29][25]
- Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)[25]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[25]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Polak (red.) 1991 ↓, s. 121.
- ↑ a b c Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW PRÓCHNICKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-23].
- ↑ Bałda i Próchnicki 2014 ↓.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 266, 830, tu jako „Stanisław Kostka Marian Próchnicki”.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 163.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 649, 680, 1547.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 79 z 17 sierpnia 1924 roku, s. 453.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 112 z 23 października 1924, s. 627.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 580, 602, 1365.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 42 z 11 października 1926 roku, s. 342.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 330, 343.
- ↑ Rocznik Oficerów Kawalerii 1930 ↓, s. 59, 74.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 21 lutego 1928 roku, s. 47.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 26 marca 1931, s. 92.
- ↑ Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku), Sztab Główny, Drukarnia Sztabu Generalnego, Warszawa 1931, s. 19.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 3 sierpnia 1931, s. 244.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 23 października 1931, s. 343.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 221.
- ↑ Rocznik SZRP 1933 ↓, s. 64, 145.
- ↑ Bałda 2014 ↓, s. ?.
- ↑ Kpt. St. Próchnicki zastrzelił się w biurze min. spraw zagr.. „Nowiny Codzienne”. Nr 249, s. 5, 24 sierpnia 1933.
- ↑ Bałda 2014 ↓.
- ↑ Marian Romeyko, Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1983, ISBN 83-11-06884-4, przypis autora na s. 129.
- ↑ Ogłoszenie. „Kurier Warszawski”. Nr 228, s. 8, 21 sierpnia 1935.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Rocznik SZRP 1933 ↓, s. 64.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 11 listopada 1931 roku, s. 364.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu organizacji wojska”.
- ↑ a b Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 68, 19 marca 1931.
- ↑ Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 19, s. 361, 12 grudnia 1929.
- ↑ Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 19, s. 362, 12 grudnia 1929.
- ↑ Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 8, s. 380, 11 listopada 1931.
Bibliografia edytuj
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerów Kawalerii 1930. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
- Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1933. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 1933.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- Waldemar Bałda: Szpieg-nie szpieg, czyli tajemnica samobójstwa mjr. Próchnickiego. Interia Nowa Historia, 2014-10-23. [dostęp 2016-05-12]. (pol.).
- Waldemar Bałda, Stanisław Próchnicki: Tajemnica majora. Wiadomości Zagłębia, 2014-11-19. [dostęp 2016-05-12]. (pol.).