Wikipedia

Stanisława Argasińska-Choynowska

Stanisława Argasińska-Choynowska, także: Argasińska, Chojnowska (ur. 31 maja 1888 w Stanisławowie, zm. 19 marca 1961 w Krakowie) – polska primadonna i śpiewaczka estradowa, pedagożka śpiewu. Jedna z pierwszych polskich artystek radiowych.

Stanisława Argasińska-Choynowska
Ilustracja
Stanisława Argasińska (przed 1911)
Data i miejsce urodzenia

31 maja 1888
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

19 marca 1961
Kraków

Typ głosu

sopran

Gatunki

opera, muzyka estradowa

Zawód

śpiewaczka, pedagog

Aktywność

od 1909

Zespoły
Opera Lwowska, Opera Narodowa

Życiorys edytuj

Była prastryjeczną siostrą artystek plastyczek Marii Michałowskiej i Izabelli Sternińskiej – dziadek śpiewaczki Włodzimierz Jan Argasiński oraz Jan Paweł Argasiński, dziadek sióstr Szerskich, byli braćmi[1].

20 kwietnia 1912 wyszła za mąż za architekta Jana Choynowskiego (1882–1940), ale nadal używała nazwiska Argasińska (czasem Argasińska-Choynowska)[2][3].

W 1907 uczyła się śpiewu u Adeliny Paschalis-Souvestre w Dreźnie[2].

Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim, wraz z mężem i Ewą Choynowską-Dzieduszycką (1913–1985) (kwatera 126, rząd 1, miejsce 16, inw. 33177)[4].

Twórczość i praca zawodowa edytuj

Argasińska była sopranistką występującą zarówno w repertuarze poważnym, jak i rozrywkowym. Sławę przyniosły jej kreacje operowe, a popularność zawdzięczała estradzie. Koncertowała w wielu miejscach w Polsce i za granicą. Pracowała też jako jurorka i nauczycielka śpiewu, szczególnie w powojennym okresie aktywności zawodowej.

Józef Kolesiński wspomina Argasińską jako jedną z najwybitniejszych polskich śpiewaczek powojennych, z którą spotkał się jako z jurorką podczas przesłuchań do zespołu „Śląsk” w 1953 r.[5]

Role operowe i koncerty edytuj

W październiku 1909 r. koncertowała w Warszawie – śpiewała pieśni Zygmunta Noskowskiego podczas rozpoczęcia sezonu przez Warszawską Orkiestrę Władysława ks. Lubomirskiego w Filharmonii Warszawskiej[6]. W następnych latach wystąpiła też w Krakowie (29 XII 1910) oraz w Dreźnie (28 II 1911). Następnie śpiewała w Niemczech, a 11 IV 1913 ponownie wystąpiła w Krakowie[2].

W sezonie 1915–1916 występowała we Lwowie w Teatrze Miejskim[2], gdzie występowała m.in. jako Mussita w Cyganerii[7] czy w roli Małgorzaty w Fauście – jej występ tak relacjonował Tadeusz Majerski:

Rola Małgorzaty dostała się w prawdziwie odpowiednie ręce p. Argasińskiej. Z roli tej mającej już w sobie coś z utartego szablonu – dosyć skostniałej – zrobiła p. Argasińska-Chojnowska rzecz nową. Małgorzata p. Chojnowskiej nie była ani sentymentalna „Gretchen” niemiecką, ani filigranową, przeckliwą figurką francuską. Była to „Małgorzata” tak piękna i idealna w swym naiwnym wyrazie; prostocie i szczerości uczucia, że o lepszej kreacji niemarzyłby może i Goethe i Gounod. Studjum ruchu: załamanie i splot rąk, ruch głowy, wycięcie postaci – przeprowadzone było subtelnie. Żadnej nielogiczności w ruchu, prawda w wyrazie – oto cechy kreacji p. Arg. Chojnowskiej.

W dalszej części recenzji opisując głos śpiewaczki:

Jak wielką jest mistrzynią p. Chojnowska we władaniu głosem, o tem każdy łatwo przekonać się może obserwując: jej idealny układ ust w czasie śpiewu, jej czysto włoski sposób atakowania nut, oddech, czy przepiękne „mise de voix”, które – mam nadzieję – dojdzie z czasem do batlistiniowskiego „mise de voix”. Nie tylko głos metaliczny, piękny w brzmieniu, ale przedewszystkiem niezrównana szkola – stawiają p. Chojnowską w rzędzie najpierwszych śpiewaczek[8].

W 1917 r. zadebiutowała w Warszawie jako Małgorzata w Fauście (4 IX) i uzyskała angaż w Teatrze Wielkim. Śpiewała partie sopranowe w operach: Straszny dwór (Hanna), Carmen (Micaela), Pajace (Nedda), Żydówka (Eudoksja) oraz partię tytułową w Halce[2][9]. W sezonie letnim 1918 r. śpiewała w Krakowie w ramach programu Krakowskiego Towarzystwa Operowego, a w sezonie 1918–1919 wróciła do obsady Teatru Miejskiego we Lwowie[2], gdzie dyrektorem opery i operetki był wówczas Stanisław Niewiadomski[10].

Od 1920 r. występowała z zespołem Teatru Wielkiego, z którym występowała m.in. na Śląsku: w Gleiwitz (Gliwicach), Beuthen (Bytomiu) czy Kattowitz (Katowicach), a także w Poznaniu (na Festiwalu Muzyki Polskiej w 1929 r.[11]). W Polsce śpiewała też gościnnie, m.in. w Warszawie (1920, 1923, 1924) i we Lwowie (1922). Koncertowała w wielu miastach europejskich, m.in.: w Sofii (lipiec 1922), Paryżu (1927), Bukareszcie, Tallinnie[2] czy w Sztokholmie – na zaproszenie Szwedzko-Polskiego Komitetu dla Obchodów Święta Narodowego 3 Maja 1924 r. (SvenskPolsk Kommitté för Firande av Nationaldagen den 3 maja 1924, od 1926 Towarzystwo Szwedzko-Polskie[12]) śpiewała gościnnie podczas pierwszej tego rodzaju uroczystości w Szwecji i „zainteresowała szwedzką krytykę muzyczną walorami pieśni polskiej”[13].

W 1925 r. była członkinią zrzeszenia artystów operowych, którzy występowali jako „Opera dla Kresów Wschodnich”, a którym kierował Bronisław Wolfstahl[2][14]. Koncertowała też w Ameryce Południowej – w 1930 r. śpiewała dla Polonii w Brazylii, gdzie odwiedziła m.in. Rio de Janeiro i Kurytybę[15].

Po raz ostatni wystąpiła w Teatrze Wielkim w Warszawie w partii Cho-Cho-San w Madame Butterfly (6 IV 1932)[2].

W 1934 koncertowała w Zamościu[16].

Występy radiowe edytuj

Argasińska była jedną z pierwszych w Polsce śpiewaczek radiowych. Już w 1925 r. występowała obok takich artystów jak Aleksander Michałowski, Róża Benzefowa, Adam Dobosz, Trio Wiłkomirskich czy Jan Kiepura podczas eksperymentalnych audycji Próbnej Stacji Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie, w której codziennym programem muzycznym kierował Karol Józef Stromenger[17][18]. Występowała w później Polskim Radiu w zróżnicowanym repertuarze, np. wykonując pieśni czeskie czy francuskie[19][20][21]. W 1928 r. emitowano koncert „dla żołnierza polskiego” z okazji imienin Józefa Piłsudskiego z jej udziałem[22], a w 1933 r. śpiewała z okazji 15-lecia odzyskania niepodległości[23].

Praca pedagogiczna edytuj

Przed II wojną światową była pedagożką w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie[24].

Po wojnie związała się z Katedrą Wokalistyki na Wydziale Wokalno-Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, gdzie prowadziła klasę śpiewu[25]. Pracowała też na Wydziale Wokalnym Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach[26]. Wśród jej wychowanek znalazła się m.in. Jadwiga Romańska, pierwsza kierowniczka powstałej tam w 1976 r. Katedry Wokalistyki, która tak wspominała swój pobyt na studiach w Krakowie:

Wynagradzała trudy atmosfera Krakowa i wspaniali ludzie, jakich spotykałam na przykład w mieszkaniu prof. Argasińskiej przy Kossaka. Bywało, że poznany tam Stefan Kisielewski siadał do fortepianu i mi akompaniował, mówiąc do Argasińskiej: „Stasieńka, czy ty wiesz, co ty masz? To dziecko trzeba wyprowadzić na szerokie wody”[27].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Elżbieta Kościelak, Maria Michałowska, Wrocław: Galeria Kościelak, 2014, s. 92.
  2. ↑ a b c d e f g h i Stanisława Argasińska-Choynowska, w: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, t. I, PWN Warszawa 1973.
  3. ↑ Stanisława Argasińska-Choynowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-08].
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAWA ARGASIŃSKA-CHOYNOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-07-18].
  5. ↑ Wojciech Poprawa, Człowiek ze „Słonecznej Republiki”, „Opera cafe”, luty 2011, s. 8.
  6. ↑ Chwila bieżąca. Z Filharmonii Warszawskiej, „Biesiada Literacka”, nr 44 (1759), 29 października 1909, s. 359.
  7. ↑ Tadeusz Majerski, Z życia artystycznego, 31.05.1915, za: https://zbruc.eu/node/37508.
  8. ↑ Tadeusz Majerski, Z życia artystycznego, 18.05.1915, za: https://zbruc.eu/node/36233.
  9. ↑ Paweł Chynowski, Stanisław Moniuszko. Halka [program], Warszawa: Teatr Wielki w Warszawie – Opera Narodowa, 1995, s. 12, https://e-teatr.pl/files/programy/2013_12/58243/halka_teatr_wielki_warszawa_1995.pdf
  10. ↑ Danuta Grzeszczak, Teatr Miejski we Lwowie i jego dyrektor w sezonie 1918–1919, „Roczniki Humanistyczne”, 1 (58), 2010, s. 57.
  11. ↑ Aleksandra Smoczkiewiczowa, Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Poznaniu w moich wspomnieniach z lat międzywojennych, w: Kronika Miasta Poznania 1995, R. 63, Nr 4, Poznań w literaturze, literatura w Poznaniu, red. Jacek Wiesiołowski, Poznań 1995, s. 389–404, s. 401–402 url.
  12. ↑ Svensk-polska samfundet [online] [dostęp 2019-07-19] (ang.).
  13. ↑ Adam Staniszewski, Działalność Towarzystwa Szwedzko-Polskiego na tle propagandy antypolskiej w Szwecji w okresie międzywojennym, „Zapiski Historyczne”, 1 (75), 2010, s. 105, 109.
  14. ↑ Bronisław Wolfstahl, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-08].
  15. ↑ Przybycie do Kurytyby znanej artystki śpiewaczki polskiej p. Stanisławy Argasińskiej-Chojnowskiej, „Lud”, R. 11: No. 33, 10 maja 1930, s. 2.
  16. ↑ Andrzej Kędziora, Muzyczny kraj w Zamościu [online], zamosciopedia.pl, 14 marca 2015 [dostęp 2019-07-18] (pol.).
  17. ↑ Piotr Dmitrowicz, Andrzej Sowa, Karol Józef Stromenger [online], Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2019-07-18] (pol.).
  18. ↑ Elżbieta Kaszuba, The Model of Radio Broadcasting in the Second Polish Republic. Concepts – Struggle for the License – Experimental Radio of the Polish Radiotechnical Society, „Społeczeństwo i ekonomia = Society and Economics”, 1 (1), 2014, s. 151–152.
  19. ↑ Radjo. Ciekawsze audycje tygodnia, „Goniec Śląski”, 12 czerwca 1933, s. 5.
  20. ↑ Polskie Radjo. Program Radjostacji Warszawskiej, fala III, „Warszawianka”, 7 marca 1928, s. 6.
  21. ↑ Programy radjowe, „Dzień Pomorski”, nr 299, 27 grudnia 1935, s. 9.
  22. ↑ Co usłyszymy dziś przez radjo, „Hasło Łódzkie”, nr 79, 19 marca 1928, s. 2.
  23. ↑ Muzyczny dorobek niepodległej Polski, „Gazeta Szamotulska”, 21 listopada 1933, s. 3.
  24. ↑ Leszek Mazepa, Szkolnictwo muzyczne we Lwowie (XV – XX w.), w: Lwów. Miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Henryk W. Żaliński i Kazimierz Karolczak, tom I, Kraków 1995, s. 19–26, s. 24, http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2721/PM194_lwow_miasto_spoleczenstwo_kultura_t1.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
  25. ↑ Wydział Wokalno-Aktorski [online], Akademia Muzyczna w Krakowie [dostęp 2019-07-18] (pol.).
  26. ↑ Historia – Instytut Wokalno-Aktorski [online] [dostęp 2019-07-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-18] (pol.).
  27. ↑ Życie wspaniałe, okrutne i bezlitosne. Wielkiej primadonny JADWIGI ROMAŃSKIEJ zwierzenia z 80 lat, „Dziennik Polski”, nr 91, Wysłuchał i ułożył: Wacław Krupiński, e-teatr.pl, 17 kwietnia 2008 [dostęp 2019-07-18].

Bibliografia edytuj

  • Mała encyklopedia muzyki, Warszawa 1968, s. 58.
  • Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, t. I, Warszawa: PWN 1973, s. 8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisława_Argasińska-Choynowska&oldid=69737397”