Starawieś
Starawieś – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie węgrowskim, w gminie Liw[6][5].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
07-100[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WWE |
| SIMC |
0678096[5] |
Położenie na mapie gminy Liw  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu węgrowskiego  | |
 52°27′22″N 21°56′39″E/52,456111 21,944167[1]
| |
Wieś Starą Wieś posiadał w 1673 roku starosta warszawski i referendarz koronny Jan Dobrogost Krasiński[7], leżała w ziemi drohickiej województwa podlaskiego w 1795 roku[8]. Do 1954 roku istniała gmina Stara Wieś. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa siedleckiego. Rozporządzenie MSWiA z 2003 roku przywróciło miejscowości ze Stara Wieś na historyczną nazwę Starawieś. Na drogowskazach można także spotkać Starowieś.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Michała Archanioła[9].
Położenie edytuj
Około 9 kilometrów na północny zachód od Węgrowa. Leży nad przepływającą tu dość szeroko rzeką Liwiec (lewy dopływ Bugu), przy dawnym trakcie handlowym prowadzącym z Łukowa przez Węgrów do Gdańska.
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0678104 | Maciejów | kolonia |
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1473 roku, gdy wymieniana jest jako Jakimowice (Jachimowice), będące własnością Stanisława [Kossowskiego] z Kos(s)owa. W XVI wieku otrzymała nazwę Starawieś, w późniejszym czasie (od XIX wieku) pisaną rozdzielnie: Stara Wieś. W niektórych późniejszych wzmiankach (ok. 1711 roku) występuje także pod nazwą Krasny Dwór[10].
W XVI wieku wieś oraz puszcza starowiejska wchodziły w skład posiadłości węgrowskiej, należącej do możnego litewskiego rodu Kiszków. Po małżeństwie w 1593 roku hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła z Elżbietą z Ostrogskich Kiszczyną przechodzi w posiadanie Radziwiłłów.
Wtedy to Węgrów otrzymał liczne przywileje, a Starawieś stała się rezydencją rodu aż do 1664 roku, w którym Bogusław Radziwiłł sprzedał ją Janowi Kazimierzowi Krasińskiemu, podskarbiemu wielkiemu koronnemu. W 1762 roku, jako wiano żony Barbary Krasińskiej przeszła na własność Michała Świdzińskiego. Następnymi właścicielami byli Ossolińscy (do 1811) i Jezierscy. W 1840 Maria Jezierska wyszła za mąż za rosyjskiego księcia Sergiusza Golicyna, który dzięki temu stał się kolejnym właścicielem Starejwsi. W 1879 dobra starowiejskie ponownie przeszły w posiadanie rodziny Krasińskich, którzy w 1905 sprzedali majątek Aleksandrowi Gerliczowi. W 1912 posiadłość została kupiona przez Macieja Radziwiłła. Ostatnimi właścicielami Starejwsi (do 1945 roku) byli Franciszek Radziwiłł i Zofia de Gren z Wodzickich Radziwiłłowa. W czasie okupacji cały majątek został zajęty przez Niemców, a po wojnie znacjonalizowany.
W dniach 4-7 września 1939 ze znajdującego się tu lotniska polowego załogi XV Dywizjonu Bombowego na samolotach PZL-37 Łoś dokonały największego w czasie wojny obronnej nalotu bombowego na niemieckie kolumny pancerne w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego i Różana, co upamiętnia pomnik przy drodze do Węgrowa.
10 września 1939 Starawieś została zbombardowana przez lotnictwo niemieckie. W 1944 roku wojska radzieckie splądrowały i ograbiły pałac. Po II wojnie światowej majątek przejął Skarb Państwa. W latach 70. XX wieku w zabudowaniach pałacowych przeprowadzono gruntowne prace renowacyjne i przekazano je na potrzeby reprezentacyjne NBP.
Zabytki edytuj
- pałac fundacji Bogusława Radziwiłła wzniesiony w latach 1655-1661 w stylu palazzo in fortezza, gruntownie przebudowany w 1843 w stylu neogotyku angielskiego dla księcia Sergiusza Golicyna, obecnie ośrodek konferencyjno-wypoczynkowy Narodowego Banku Polskiego.
- neogotycki kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła (wybudowany w latach 1866-71, według projektu Bolesława Podczaszyńskiego, w miejscu spalonego w 1866 roku drewnianego kościoła, ufundowanego w 1717 roku przez Jana Dobrogosta Krasińskiego, ówczesnego właściciela Starejwsi, w ołtarzu głównym znajduje się obraz z XVIII wieku, przedstawiający św. Michała Archanioła, namalowany prawdopodobnie przez Szymona Czechowicza, oparty na kompozycji Guido Reniego.)
- neogotyckie zabudowania pałacowe z połowy XIX wieku: oficyna, kordegarda, brama.
- park dworski z pozostałościami obwarowań ziemnych
- drewniana organistówka z poł. XIX wieku.
- szpital (xenodochium) dla ubogich z XIX wieku.
Starawieś oczami poetów edytuj
Piękno Starejwsi, a szczególnie starowieskiego pałacu, opiewali między innymi: Adam Mickiewicz, Bolesław Leśmian, Konstanty Ildefons Gałczyński, Julian Tuwim. Pisali o niej Juliusz Słowacki i Cyprian Kamil Norwid, a nawet Władysław Broniewski.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128821
- ↑ Wieś Starawieś w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-31], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1193 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 121.
- ↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 244
Linki zewnętrzne edytuj
- Starawieś (34), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 225.
- Starawieś Ośrodek szkoleniowy NBP
- Parafia św. Michała Archanioła w Starejwsi