Stefan Brykczyński
Stefan Brykczyński (ur. w 1847 w Ossie, zm. 27 maja 1934 w Krakowie) – literat, technolog, powstaniec styczniowy, Sybirak, działacz oświatowy i narodowy.
| |
 Gwiaździcz | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Stanisław |
| Matka |
Wanda z Zamojskich |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Jego ojciec, Stanisław, był ziemianinem. Jego matką była hr. Wanda Zamoyska. Miał braci: Antoniego i Stanisława. Kształcił się początkowo w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. W 1861 r., ze względu na demonstrowanie patriotyzmu, został usunięty ze szkoły i przeniósł się do Liceum w Lublinie.
Jako uczeń walczył w powstaniu styczniowym. W maju 1863 r. wstąpił do oddziału Pawła Parady, a następnie Jana Żalplachty Zapałowicza. Służył w kompanii ptaszników.
Walczył pod Turkowicami, Tuczapami. Ranny w bitwie pod Mołożowem. Przedostał się do Lwowa. Został adiutantem Kajetana Cieszkowskiego. Walczył następnie pod Kowalą, Wirem i Puławami. Ponownie ranny, został zwolniony z oddziału i rozpoczął naukę w Kielcach. Po powstaniu ukończył Gimnazjum Lubelskie. Jego bracia, Stanisław, Antoni i Józef Brykczyńscy, również brali udział w powstaniu.
Za swą działalność został skazany na zesłanie na Sybir. Ułaskawiony za uratowanie życia żołnierzowi rosyjskiemu, studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie. Działał w Warszawie w organizacjach robotników chrześcijańskich w charakterze prelegenta oświatowego; wygłosił około stu pogadanek. W Petersburgu ukończył studia w Instytucie Technologicznym. Ze względu na zakaz pobytu w Królestwie pracował na Podolu jako dyrektor cukrowni. Po wojnie rosyjsko-japońskiej osiedlił się w Warszawie, gdzie działał jako prelegent w organizacjach oświatowych. Zmuszony do wyjazdu z kraju, udał się do Galicji i pracował tam w rolnictwie.
Ogłosił drukiem kilka broszurek: "O cholerze" (1906), "O korzyściach z nauki czytania dobrych książek" (1911). Uwieńczeniem jego pracy literackiej było ogłoszone drukiem w 1908 roku "Moje wspomnienia z 1863 roku", które doczekały się czterech wydań.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) w okresie II Rzeczypospolitej został awansowany do stopnia podporucznika weterana Wojska Polskiego[1]. W 1923 r. otrzymał Krzyż Walecznych, a w 1930 r. Krzyż Niepodległości z Mieczami[2].
Ostatni okres życia spędził w Przytulisku Weteranów 1863 r. w Krakowie. Zmarł 27 maja 1934 r. w Krakowie i spoczął w grobowcu weteranów powstań na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[3].
Upamiętnienie edytuj
Na kaplicy w Ossie tablica ku czci powstańców z 1863 r., Stanisława, Antoniego, Stefana i Józefa Brykczyńskich. Jeden z bohaterów filmu Rok 1863 (film 2012).
Przypisy edytuj
- ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 919.
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości. Monitor Polski 1930 nr 260 poz. 4350. [dostęp 2014-03-22]. (pol.).
- ↑ Karolina Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939), wyd. II, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 100
Bibliografia edytuj
- Stefan Brykczyński, Moje wspomnienia z 1863 roku, Warszawa 1908.
Literatura dodatkowa edytuj
- Justyn Sokulski: Brykczyński Stefan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 29. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0
Linki zewnętrzne edytuj
- Tablica Brykczyńskich, Ossa. Muzeum Historii Kielc. (pol.).
- Publikacje Stefana Brykczyńskiego w bibliotece Polona