Stefania Perzanowska
Stefania Perzanowska vel. Szwarcbart de domo Juraszek, ps. Żywna[1] (ur. 26 sierpnia 1896 w Warszawie, zm. 16 sierpnia 1974 tamże[1][2]) – polska lekarka, internistka, pediatra, działaczka społeczna. Sanitariuszka Armii Krajowej[3], więźniarka obozu koncentracyjnego na Majdanku. Założycielka szpitala obozowego[1][2][4].
| Data i miejsce urodzenia |
26 sierpnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 sierpnia 1974 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
lekarka, internistka, pediatra |
| Tytuł naukowy |
doktor wszech nauk lekarskich |
| Edukacja |
Szkoła Komercyjna Żeńska im. Anieli Wareckiej |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Helena z d. Flach Szymon Juraszek |
| Małżeństwo |
Waldemar Jerzy Szwarcbart (1919-1923) Zygmunt Perzanowski |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Absolwentka Szkoły Komercyjnej Żeńskiej im. Anieli Wareckiej oraz Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego[1]. Wolontariuszka w Instytucie Higieny Dziecięcej, Szpitalu Wolskim[5] oraz Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie[1][6]. Członkini Związku Walki Zbrojnej, Polskiej Organizacji Wojskowej i Ochotniczej Legii Kobiet[1][6]. Służyła w 2. Dywizji Piechoty Legionów. Uczestniczka walk o Warszawę w 1939 roku, brała także udział w bitwach o Łuków i Lwów[2][6]. Dowódca Sanitarnego Batalionu Kobiecego[6][2], pełniła obowiązki lekarza batalionu i dowództwa taborów w randze podporucznika[6]. W następnych latach uczestniczyła w akcjach polskiego ruchu oporu, za co pod koniec 1942 roku została aresztowana i w 1943 przetransportowana do obozu koncentracyjnego w Majdanku koło Lublina[1], gdzie zorganizowała szpital dla kobiet (tzw. rewir)[2][7][8].
Autorka książki zatytułowanej "Gdy myśli do Majdanka wracają"[9].
Zmarła 16 sierpnia 1974 roku w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w grobie rodzinnym Juraszków (kwatera 243, rząd 6, grób 7–8)[2].
Upamiętnienie edytuj
Nazwisko Stefanii Perzanowskiej zostało uwiecznione na tablicy zasłużonych Polaków umieszczonej przy bramie św. Honoraty – głównej bramie wejściowej na cmentarz Powązkowski[2]. Z kolei Miejska Rada Narodowa w Radomiu nadała uchwałą z dnia 29 marca 1985 roku jednej z ulic w pobliżu Szpitala Wojewódzkiego jej imię[2][10].
W Muzeum na Majdanku znajduje się pokaźna kolekcja jej listów, notatek, dokumentów i pamiątek[11].
Odznaczenia edytuj
Odznaczona m.in.[2]:
- Krzyżem Virtuti Militari
- Krzyżem Polskiej Organizacji Wojskowej
- Medalem za Waleczność
- Medalem Niepodległości
- Odznaką za Owocną Pracę w Dziedzinie Ubezpieczeń Społecznych
- Odznaczeniem od władz „Za postawę, dzielne przetrzymanie tortur w gestapo i nie wydanie tajemnic pracy podziemnej”
- Krzyżem Walecznych
- Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami
- Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski – Polonia Restituta
- Złotym Krzyżem Zasługi
- Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945
- Odznaką za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia I i II stopnia
- Odznaką Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Stefania Perzanowska, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny [dostęp 2019-11-24] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Artykuł o Stefanii Perzanowskiej w Acta Medicorum Polonorum [online], s. 19–28.
- ↑ Stefania Perzanowska. Anioł z Majdanka [online], radom.wyborcza.pl [dostęp 2019-11-24].
- ↑ Maria Ciesielska, Stefania Perzanowska (1896-1974), lekarka i więźniarka obozu w Majdanku, „Acta Medicorum Polonorum”, 2, 2012, s. 19–28, ISSN 2083-0343 [dostęp 2019-11-24] (pol.).
- ↑ Maria Ciesielska, Stefania Perzanowska, [w:] Szpital obozowy dla kobiet w KL Auschwitz-Birkenau (1942–1945) [online], s. 134–140.
- ↑ a b c d e „Żywna”, czyli prawdziwa i szczera – Stefania Perzanowska (1896-1974) [online], Gazeta Lekarska, 24 września 2018 [dostęp 2019-11-24] (pol.).
- ↑ Ciesielska 2012 ↓, s. 19.
- ↑ Perzanowska 1970 ↓, s. 33.
- ↑ Stefania Perzanowska, Gdy myśli do Majdanka wracają, Wydawn. Lubelskie, 1970 [dostęp 2019-11-24] (pol.).
- ↑ Portale Internetowe IMD, Jest taka ulica: dr Stefanii Perzanowskiej [online], Co za dzień, wydarzenia i zdjęcia z Radomia [dostęp 2019-11-26] (pol.).
- ↑ Pamiątki po lekarce z Majdanka Stefanii Perzanowskiej trafiły do Muzeum [online], dzieje.pl [dostęp 2019-11-26] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Ciesielska M., Stefania Perzanowska (1896-1974), lekarka i więźniarka obozu w Majdanku, „Acta Medicorum Polonorum”, 2, 2012, ISSN 2083–0343
- Perzanowska S., Gdy myśli do Majdanka wracają, Wydawn. Lubelskie, 1970