Stowarzyszenie Polonia-Italia w Poznaniu

Stowarzyszenie Polonia – Italia w Poznaniu – pierwsza w Poznaniu i w Wielkopolsce organizacja polsko-włoska. Powstała w 1926 roku jako poznański oddział rzymskiego Stowarzyszenia Dante Alighieri (Società Dante Alighieri). Pierwsze oddziały tej organizacji w Polsce powstały w okresie międzywojennym w Katowicach (1920), Krakowie (1922) oraz Warszawie (1924). Na skutek reorganizacji włoskiego Società Dante Alighieri, w 1936 roku w miejsce dotychczasowego Stowarzyszenia Dante Alighieri powołano w Poznaniu Stowarzyszenie „Polonia-Italia” (Comitato Polonia-Italia in Poznań)^[1].

Historia powstania

Admiratorzy włoskiej kultury w Poznaniu postanowili powołać poznański oddział rzymskiego Stowarzyszenia Dante Alighieri, Società Dante Alighieri. Inicjatorką i założycielką była poetka, powieściopisarka, malarka i autorka opracowań historycznych, Maria ze Sławskich Wicherkiewiczowa. Spotkanie założycielskie nowej organizacji odbyło się 23 lutego 1926 roku w domu Marii Wicherkiewiczowej przy ul. Święty Marcin. Pisarka zebrała wokół siebie pasjonatów kultury włoskiej, którzy pragnęli popularyzować wiedzę o Włoszech wśród mieszkańców miasta i regionu. Ich aktywność w ramach tworzonej struktury przyczyniła się w okresie dwudziestolecia międzywojennego do zauważalnego wzrostu zainteresowania włoską kulturą, literaturą, językiem, polityką wśród Poznaniaków. W skład pierwszego i kolejnych zarządów oraz wśród najaktywniejszych członków nowo powstałej organizacji byli wykładowcy Uniwersytetu Poznańskiego, czołowe osobistości świata nauki, kultury i sztuki, działacze administracji miejskiej, przedstawiciele poznańskiego oraz wielkopolskiego ziemiaństwa i arystokracji, osoby reprezentujące stan duchowny, redaktorzy prasowi, pracownicy poznańskiej rozgłośni radiowej.

Patronat nad Towarzystwem objęli Ambasador Królestwa Włoch w Polsce Giovanni Cesare Majoni (1923-1929), Wojewoda Poznański hrabia Adolf Rafał Bniński, Prezydent Poznania Cyryl Ratajski, hrabina Mycielska Tyszkiewicz oraz hrabia August Cieszkowski.

Posiedzenie inaugurujące działalność Stowarzyszenia Dante Alighieri w Poznaniu odbyło się 2 marca 1926 roku. Do celów statutowych zaliczono szerzenie znajomości języka i kultury włoskiej wśród Poznaniaków i Wielkopolan oraz popularyzowanie kultury polskiej w Italii, organizowanie dla członków i sympatyków Stowarzyszenia odczytów o kulturze włoskiej i stosunkach polsko-włoskich, kursów języka włoskiego oraz urządzanie imprez towarzyskich i artystycznych.

W 1935 roku przemianowano polskie Stowarzyszenia Dante Alighieri w Komitety Polonia-Italia, W miejsce dotychczasowego Towarzystwa Dante Alighieri powołano w Poznaniu Stowarzyszenie „Polonia-Italia” (Comitato Polonia-Italia in Poznań), które zarejestrowano w Urzędzie Wojewódzkim 28.10.1936 roku^[2].

Działalność - okres międzywojenny

Do celów statutowych zaliczono szerzenie znajomości języka i kultury włoskiej wśród Poznaniaków i Wielkopolan oraz popularyzowanie kultury polskiej w Italii, co realizowano poprzez: „utrzymywanie czytelni czasopism włoskich i biblioteki dzieł włoskich, urządzanie odczytów dla członków o kulturze włoskiej i stosunkach polsko-włoskich, urządzanie kursów języka włoskiego, urządzanie imprez towarzyskich i artystycznych”. Protokoły zebrań, roczne sprawozdania z działalności oraz listy członków ukazują niezliczoną ilość nazwisk znamienitych osób, kreatorów życia kulturalno-społecznego w międzywojennym Poznaniu^[1].

Zbiory biblioteczne Towarzystwa, które w ciągu kilku lat wzrosły do ilości ponad 350 woluminów i kilkunastu tytułów czasopism, ulokowane były w siedzibie Biblioteki PTPN (ul. Mielżyńskiego 27/28). Biblioteczka posiadała dzieła beletrystyczne oraz najważniejsze włoskie miesięczniki ilustrowane, jak Illustrazione Italiana; L’Italia che scrive; I libri del Giorno; Minerva; La Parola; Il Secolo Ventesimo; Il Secolo Illustrato i inne.

Maria Wicherkiewiczowa reprezentowała środowisko poznańskie na światowym kongresie Società Dante Alighieri w Rzymie w czerwcu 1926 roku, podczas gdy delegatem warszawskim był radca prawny Maciej Loret, historyk i dyplomata mieszkający w Rzymie. Wśród członków towarzystwa było wielu sympatyków faszyzmu, a sama pisarka była admiratorką działań Mussoliniego, czemu dała wyraz w tekstach literackich: Tripolis: wrażenia z podróży do Afryki i Włoch (1927) czy w książce, poświęconej Italii Mussoliniego pt. W słońcu Italii (Poznań 1929). Pozostali członkowie Towarzystwa starali się polsko-włoskie relacje traktować o wiele szerzej, przede wszystkim w obszarze kultury, sztuki, nauki, życia społecznego. Świadczą o tym zagadnienia odczytów i prelekcji wygłaszanych cyklicznie, tematyka filmów i wystaw oraz repertuar koncertów.

Organizacja w dwudziestoleciu międzywojennym nie posiadała stałej siedziby, a wydarzenia realizowano m.in. w Pałacu Działyńskich, Hotelu Bazar, Klubie Urzędniczym przy ul. Fredry 12. Jednym z najważniejszych działań w tym czasie było uruchomienie bezpłatnych kursów języka włoskiego, które prowadził dr Antonio Stefanini, lektor i wykładowca historii literatury włoskiej zatrudniony w katedrze Filologii Romańskiej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego. Kursy odbywały się w Klubie Urzędniczym lub na zapleczu Księgarni św. Wojciecha przy ul. Marcinkowskiego 22.

Wielu stałych członków, których początkowo było około 40, pozostawało pod urokiem rozwijającego się w Europie faszyzmu. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1933 roku prezesurę objął dr Konrad Kolszewski – wybitny adwokat, obrońca w procesie dzieci wrzesińskich, działacz społeczny, znawca i kolekcjoner dzieł sztuki. Towarzystwo rozwinęło intensywną działalność popularyzującą włoską kulturę, literaturę i język wśród mieszkańców Poznania i regionu. Efektem było szybkie zwiększenie liczby członków do 135 osób.

W latach 30. XX w. członkowie Stowarzyszenia „Polonia-Italia” wraz z mieszkańcami miasta regularnie uczestniczyli w uroczystościach, upamiętniających udział włoskiego żołnierza Novizzo Cittadiniego w powstaniu wielkopolskim, fakt ten dokumentowano w corocznych sprawozdaniach^[3]^[4].

W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej Stowarzyszenie podtrzymywało wysoki poziom merytoryczny wykładów i odczytów organizowanych dla Poznaniaków, dobierając ich tematykę do oczekiwań słuchaczy, nawiązując do różnych rocznic, przybliżając postacie z włoskiej kultury, literatury, nauki, sztuki. Organizowano konferencje, akademie, projekcje filmów, wystawy. Również tematyka filmów wyświetlanych w Kinie Oświatowym sprzyjała poznawaniu różnych zakątków Italii. Prezentowano również autorskie filmy artystyczne, krajoznawcze.

Wraz z wybuchem II wojny światowej aktywność Stowarzyszenia „Polonia-Italia” w Poznaniu została zawieszona. Prezes Konrad Kolszewski został aresztowany 11 stycznia 1945 roku, uwięziony, torturowany i zesłany do obozu w Żabikowie. Zginął podczas ewakuacji więźniów w drodze do obozu Sachsenhausen, 25 stycznia 1945 roku^[5].

Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku zaistniały sprzyjające okoliczności do reaktywowania działalności polsko-włoskiej organizacji w Poznaniu.

Przypisy

↑ ^a ^b Dokumenty archiwalne za lata 1926-1939 Zespół: Towarzystwo Włoskie-Polskie w Poznaniu. Korespondencja, sprawozdania, protokoły zebrań, sygn. 250. Archiwum Państwowe w Poznaniu, 1926–1939 .
↑ APP. Zespół: Towarzystwo Włoskie-Polskie w Poznaniu. Korespondencja, sprawozdania, protokoły zebrań, sygn. 250., 1926–1939 .
↑ StanisławS. Sierpowski StanisławS., O Powstaniu Wielkopolskim w jego setną rocznicę : aspekty międzynarodowe, regionalne i lokalne., Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2019, ISBN 978-83-7986-236-8, OCLC 1111749271 [dostęp 2021-02-04] .
↑ SebastianS. Chosiński SebastianS., DanutaD. Chosińska DanutaD., Konrad Kolszewski – prawnik, powstaniec, patriota [online], Wągrowiec1381. Archiwum społeczne, 17 sierpnia 2017 .
↑ AnnaA. Ziółkowska AnnaA., Konrad Kolszewski: działacz społeczno-polityczny, miłośnik sztuki, przyjaciel artystów, Żabikowo: Muzeum Martyrologiczne, 2017 .

Bibliografia

Dokumenty archiwalne Stowarzyszenia „Polonia-Italia” w Poznaniu za lata 1926-1939. Archiwum Państwowym w Poznaniu. Zespół: Towarzystwo Włoskie-Polskie w Poznaniu. Korespondencja, sprawozdania, protokoły zebrań, sygn. 53/887/0/105/249 i 250 https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/1195121; https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/1195122
Dokumenty archiwalne Stowarzyszenia Polonia-Italia w Poznaniu od 1975-2015 w Archiwum Stowarzyszenia w Bibliotece Wydziału Historii UAM, od 2015- do dziś w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu.
Ligia Henczel (red.), 90 lat Stowarzyszenia Polonia-Italia, Poznań 22 października 2016. Broszura z okazji 90-lecia SP-I. Dokument Życia Społecznego.
Anna Ziółkowska, Konrad Kolszewski, działacz społeczno-polityczny, miłośnik sztuki, przyjaciel artystów, Żabikowo 2017, ISBN 978-83-937352-9-7.
Stanisław Sierpowski, O powstaniu Wielkopolskim w jego setną rocznicę. Aspekty międzynarodowe, regionalne i lokalne, Poznań 2019, s.16, 246-247 [ Novizzo Cittadini]. ISBN 978-83-7986-236-8

Linki zewnętrzne

[:0-1] Dokumenty archiwalne za lata 1926-1939 Zespół: Towarzystwo Włoskie-Polskie w Poznaniu. Korespondencja, sprawozdania, protokoły zebrań, sygn. 250. Archiwum Państwowe w Poznaniu, 1926–1939 .

[:1-2] APP. Zespół: Towarzystwo Włoskie-Polskie w Poznaniu. Korespondencja, sprawozdania, protokoły zebrań, sygn. 250., 1926–1939 .

[3] StanisławS. Sierpowski StanisławS., O Powstaniu Wielkopolskim w jego setną rocznicę : aspekty międzynarodowe, regionalne i lokalne., Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2019, ISBN 978-83-7986-236-8, OCLC 1111749271 [dostęp 2021-02-04] .

[4] SebastianS. Chosiński SebastianS., DanutaD. Chosińska DanutaD., Konrad Kolszewski – prawnik, powstaniec, patriota [online], Wągrowiec1381. Archiwum społeczne, 17 sierpnia 2017 .

[5] AnnaA. Ziółkowska AnnaA., Konrad Kolszewski: działacz społeczno-polityczny, miłośnik sztuki, przyjaciel artystów, Żabikowo: Muzeum Martyrologiczne, 2017 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]