Religia w WiśleWisła jest jednym z największych ośrodków luterańskich w Polsce i jest jedynym miastem, w którym ludność tego wyznania stanowi większość[1]. Oprócz luteran miasto zamieszkują katolicy, członkowie Kościołów ewangelikalnych, Świadkowie Jehowy i inni.

Kościoły Ewangelicko-Augsburskie w Wiśle
 
Kościół Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle Czarnem
 
Kościół parafialny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle
 
Kościół Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle Malince

Historia

edytuj

Pierwszym ewangelikiem na Śląsku Cieszyńskim został Wacław III Adam Cieszyński. Protestantyzm w okresie reformacji przyjmowali w okresie reformacji przedstawiciele wszelkich warstw społecznych, w tym chłopi[2]. Kontrreformacja dotknęła ludność luterańską w Wiśle w mniejszym stopniu niż na innych terenach. Na początku XIX wieku luterańska parafia w Wiśle liczyła ok. 3000 osób[2], ok. 1865 r. – 4000. Według spisu ludności dokonanego w końcu XIX wieku w Wiśle żyło 3980 protestantów, 240 katolików i 41 Żydów[3]. Obecnie wyznawcy Kościoła ewangelicko-augsburskiego w dalszym ciągu stanowią najliczniejszą wspólnotę wyznaniową w mieście, szacowaną na 6000[4]-6500[2] osób. Liczba ewangelików zmniejsza się z powodu migracji młodych osób do innych miast i przechodzenia części z nich do innych wyznań[2].

Kościoły katolickie w Wiśle
 
Rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Świętego Pawła od Krzyża w Wiśle, w Nowej Osadzie
 
Plebania i rzymskokatolicki kościół parafialny Parafii Wniebowzięcia NMP
 
Zabytkowa wieża kościoła parafialnego rzymskokatolickiej parafii Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle, osiedle Głębce

Historia

edytuj

Prawdopodobnie w roku 1444 niedaleko od miejsca obecnego kościoła parafialnego powstał pierwszy, drewniany kościółek wiślański – zapewne jako kaplica cmentarna (z taką datą na belce sufitowej – 1444). W trakcie rozwoju reformacji kościółek przejęła wspólnota protestancka i rozbudowała go[4]. W czasie swej misji rekatolizacyjnej jezuita ks. Leopold Tempes w 1718 roku poświęcił jako katolicką miejscową kaplicę wzniesioną przez ewangelików, a w 1725 roku rozbudował ją. W 1785 roku stała się ona filią parafii w Ustroniu[4].

W latach 1851–1865 wybudowano obecny, murowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP. W parafii było wówczas zaledwie ok. 190 katolików – spośród ok. 4000 mieszkańców Wisły[4]. Od 1651 roku miejscowość Wisła podlegała parafii w Goleszowie. W 1938 roku erygowano tu lokalię, a 28 maja 1957 roku parafię Wniebowzięcia NMP[4]. W latach 80. XX wieku wyodrębniły się z niej dwie kolejne parafie: Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle–Głębcach (osiedle Głębce) oraz św. Pawła od Krzyża w Wiśle (osiedle Nowa Osada). Wspólnota katolicka liczy w Wiśle ok. 2400 wyznawców[2].

Inne wspólnoty protestanckie

edytuj

Zbory ewangelikalne zostały założone na początku XX wieku przez powracających emigrantów z Ameryki. W 2007 działały następujące wspólnoty:

Zbory innych wspólnot protestanckich mają lokalny „wiślański” charakter nieco je odróżniający od innych zborów tych ugrupowań. Do roku 1998 działał tu zbór Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, w którym praktykowano chrzest dorosłych. W 1998 zbór został rozwiązany[13]. W zborze Kościoła Zielonoświątkowego w niektórych sytuacjach do Wieczerzy Pańskiej dopuszczane są osoby „nieochrzczone”[14]. Również zbór adwentystyczny ma nieco inny charakter, niż zbory KADS w innych częściach Polski[13].

 
Sala Królestwa w Wiśle Malince

Historia

edytuj

W 1929 roku przybył do Wisły Jan Gomola, który odtwarzał mieszkańcom wykłady biblijne nagrane na płytach gramofonowych. W 1939 roku w Wiśle było 140 głosicieli[15] (ok. 13% spośród 1039 głosicieli w ówczesnej Polsce[16]). W czasie niemieckiej okupacji wielu z nich zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych. Najczęściej powodem ich aresztowania była odmowa pracy w jednostce zmilitaryzowanej Todt bądź służby w Wehrmachcie[17]. Wiosną 1942 roku aresztowano 17 Świadków Jehowy z Wisły. W ciągu trzech miesięcy 15 z nich zmarło w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Mimo tego w ciągu następnych sześciu miesięcy liczba głosicieli w Wiśle wzrosła dwukrotnie. Wkrótce doszło do kolejnych aresztowań. Ogółem represjom poddano 83 wiślańskich Świadków, zainteresowanych i ich dzieci. Większość wysłano do hitlerowskich obozów koncentracyjnych lub do przymusowej pracy w kopalniach czy też kamieniołomach na terenie Polski, Niemiec i Czech. Łącznie do obozów koncentracyjnych i do pracy niewolniczej zesłano 53 dorosłych wyznawców z Wisły; z tej liczby 38 straciło życie[15], a tylko 13 powróciło[16][18][19]. Niektóre dzieci Świadków Jehowy wywieziono wraz z matkami do obozów przejściowych na terenie Czech. Dziesięcioro dzieci Świadków Jehowy w wieku od 8 do 14 lat, w tym trzy dziewczynki i siedmiu chłopców odebrano rodzicom i umieszczono w obozie dla nieletnich w Łodzi[20]. W roku 1945 wszystkie samodzielnie powróciły do domu[15][21][22][23][24]. Po II wojnie światowej w Wiśle działały już 3 zbory. Zebrania odbywały się w małych grupkach, najczęściej nocami. Urząd Bezpieczeństwa aresztował wielu spośród nich, niektórych uwięziono na 5 lat[15]. W połowie lat 60. XX wieku rozpoczęto tu organizowanie pierwszych w kraju tzw. konwencji leśnych. Po roku 1989 około 100 miejscowych głosicieli zostało pionierami[15]. W 2004 roku skrótowo opisano działalność tutejszych wyznawców w „Strażnicy”.

Około 2002 roku w Wiśle działalność kaznodziejską prowadziło około 500 głosicieli[2][12] w 4 zborach (Wisła-Centrum, Wisła-Głębce, Wisła-Malinka Dolna, Wisła-Malinka Górna), zgromadzających się w dwóch Salach Królestwa[25].

Ekumenizm

edytuj

Pomimo iż w Wiśle często są organizowane nabożeństwa ekumeniczne, mieszkańcy Wisły nie popierają ekumenicznych trendów. Według ewangelików i katolików ekumenizm został wymuszony przez zwierzchników kościołów, a jego ostatecznym celem miałaby być unifikacja kościołów. Przedstawiciele innych wspólnot twierdzą, że ekumenizm to problem ewangelików i katolików[26]. Ekumenizm traktowany jest jako postawa wymuszona przez ducha czasów[27].

Przypisy

edytuj
  1. Artur Rumpel, Religie w Polsce, Dom Wydawniczy Księży Młyn, Łódź 2009, s. 88.
  2. a b c d e f g h Winnicka 2003 ↓, s. 100–106.
  3. Wisła - Miasteczko wielu wyznań
  4. a b c d e f Historia – Parafia Wniebowzięcia NMP w Wiśle. [dostęp 2017-03-14].
  5. Dekanat Wiślański. Diecezja Bielsko-Żywiecka. [dostęp 2017-03-14].
  6. Parafie - Wisła - Parafia Wniebowzięcia NMP. Diecezja Bielsko-Żywiecka. [dostęp 2017-03-14].
  7. Parafie - Wisła - Znalezienia Krzyża Świętego (Wisła – Głębce). Diecezja Bielsko-Żywiecka. [dostęp 2017-03-14].
  8. Parafia Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle Głębcach - historia parafii. [dostęp 2012-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].
  9. Rzymskokatolicka Parafia Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle–Głębcach - historia parafii. [dostęp 2017-03-14].
  10. Parafie - Wisła - Parafia Świętego Pawła od Krzyża (Wisła – Nowa Osada). Diecezja Bielsko-Żywiecka. [dostęp 2017-03-14].
  11. Parafia św. Pawła od Krzyża w Wiśle. [dostęp 2017-03-14].
  12. a b c d e f g h i j k Pasek 2014 ↓, s. 156.
  13. a b Pasek 2014 ↓, s. 198.
  14. Pasek 2014 ↓, s. 199.
  15. a b c d e Lojalni i niezłomni dawniej i dziś, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 października 2004, s. 25-27.
  16. a b Watchtower, Rocznik Świadków Jehowy 1994, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 1994, s. 201, 203.
  17. Józef Dzwonek, Wisła w jarzmie hitlerowskim 1935–1945, Wisła 1988, s. 13.
  18. Adrianna Jackowiak, Z innej perspektywy: Świadkowie Jehowy i Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu [online], wrzesnia.naszemiasto.pl, 26 stycznia 2022 [dostęp 2021-01-26].
  19. Miejsce Pamieci Auschwitz, "O Auschwitz" (odc. 17): więźniowie z fioletowym trójkątem - Świadkowie Jehowy w Auschwitz [online], auschwitz.org, 15 lutego 2015 [dostęp 2022-02-15].
  20. Robert Warda, Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Dlaczego naziści nienawidzili Świadków Jehowy? [online], echodnia.eu, 25 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-25].
  21. Aleksandra Matelska, „...w miłości nie ma bojaźni” Nazistowskie prześladowania Świadków Jehowy w Polsce, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, wyd. II, 2010, 349–352 (Historia Świadków Jehowy w Wiśle), ISBN 978-83-61387-19-0.
  22. Byli więźniowie Auschwitz obchodzą 70 rocznicę wyzwolenia. Świadkowie Jehowy wśród wspominanych ofiar [online], jw.org, 21 stycznia 2015 [dostęp 2015-09-11].
  23. Małgorzata Irena Skórska, Zapomniany mały Oświęcim w Łodzi… [online], dziennikzachodni.pl, 10 lipca 2021 [dostęp 2021-12-28].
  24. List of children sent to Łódź, [w:] Holocaust Encyclopedia United States Holocaust Memorial Museum [online], encyclopedia.ushmm.org [dostęp 2023-01-23].
  25. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-01-06].
  26. Pasek 2014 ↓, s. 191.
  27. Pasek 2014 ↓, s. 190.

Bibliografia

edytuj