Wikipedia

Stryszawa

wieś w województwie małopolskim

Stryszawa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w zachodniej części powiatu suskiego, siedziba gminy Stryszawa. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Stryszawa
wieś
Ilustracja
Centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

suski

Gmina

Stryszawa

Wysokość

380–807 m n.p.m.

Liczba ludności 

5266

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-205[2]

Tablice rejestracyjne

KSU

SIMC

0069575

Położenie na mapie gminy Stryszawa
Mapa konturowa gminy Stryszawa, po prawej znajduje się punkt z opisem „Stryszawa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Stryszawa”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stryszawa”
Położenie na mapie powiatu suskiego
Mapa konturowa powiatu suskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stryszawa”
Ziemia49°43′55″N 19°31′25″E/49,731944 19,523611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce
Przydrożna kapliczka
Wieża widokowa w Stryszawie

Położenie edytuj

Stryszawa leży na wysokości od 380 do 807 m n.p.m. Ciągnie się przez prawie 10 km w dolinie potoku Stryszawka od Suchej Beskidzkiej aż pod szczyt Jałowca (1111 m)[3]. Zabudowania i pola uprawne miejscowości zajmują dno doliny Stryszawki, oraz zbocza Pasma Przedbabiogórskiego (Pasma Jałowieckiego i Pasma Solnisk), które według opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji Polski należy do Beskidu Makowskiego[4]. Niektóre przysiółki Stryszawy wysoko wkraczają na stoki tych wzniesień[3].

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Stryszawa[5][6]
przysiółki Bartoszki, Chrząszcze, Cyrchel, Janiki pod Magurką, Jaworskie, Jaworzyna Pierwsza, Kępy, Kowaliczki, Mierkówka, Polanka, Polańszczyki, Roztoki, Spyrki, Surzyny, Tomczyki, Topory, Wsiórz
osady Chmiele, Lechówka, Stachówka Dolna, Stachówka Górna
części wsi Babiarze, Bachorzówka, Balcery, Bartyle, Bielarze, Biernaciki, Biłki, Blech, Bogunie, Bujary, Burzy, Carzaki, Ciaki, Cygany, Czepelówka, Czerna, Dudy, Dyduchy, Gancarzyki, Gawrony, Głuszki, Gołuszki, Handzele, Hetmańczyki, Ićki, Jacki, Janiczki, Janiki, Jaworzyna Druga, Jurki, Kapicówka, Karczmarczyki, Kępy, Klimasory Dolne, Klimasory Górne, Kolędy, Kotelnica, Kotliki, Kowale, Krupiaki, Krzysie, Kwaki, Madejczyki, Magiery, Małysy, Matusy, Miki, Mikusy, Misierówka, Panki, Pietrusy, Pietyry, Pilarczyki, Piwowary, Pluchy, Rusiniaki, Sale, Sarleje, Sejkówka, Sikory, Siwce, Słapy, Sołtysiki, Stachury, Steczki, Surówka, Szałasiska, Świerkosze nad Kościołem, Trzopy, Wale, Wojewody, Wygoda, Zapadliny, Zawodzie

Historia edytuj

Pierwsza wzmianka o Stryszawie pochodzi z 1480 roku. Założona została w II połowie XV wieku przez rodzinę Słupskich herbu Śreniawa – ówczesnych właścicieli Suchej. W I poł. XVI wieku wieś należała do Stanisława Słupskiego, właściciela Stryszowa i Suchej.

Była w tamtych czasach ważnym wołoskim ośrodkiem pasterskim i jednocześnie stanowiła siedzibę wołoskiego wojewody. Później w jej posiadanie weszła rodzina Komorowskich. W kolejnych latach przechodziła w ręce następnych właścicieli dóbr suskich.

W latach 1830–1985 w Stryszawie, w rejonie przysiółka Hucisko, znajdowała się filia zakładów metalurgicznych z Suchej.

Niegdyś Stryszawa słynęła z wyrobu gontów. Do dziś jej mieszkańcy trudnią się chałupniczo produkcją drobnych przedmiotów z drewna, a od połowy XIX w. także zabawek.

W latach 20. XX wieku zbudowano obok klasztoru sióstr zmartwychwstanek budynek szkoły wiejskiego i górskiego gospodarstwa domowego wraz z kaplicą. Kaplica została poświęcona 4 października 1929 roku[7]. Szkoła wraz z internatem rozpoczęła działalność w 1932 roku i działała do wybuchu II wojny światowej[8].

W latach 1941–1942 hitlerowcy wywieźli stąd do Generalnego Gubernatorstwa blisko 200 rodzin, odbierając im jednocześnie cały dobytek.

Zabytki edytuj

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].

  • Leśniczówka z budynkiem gospodarczym i działką.

Inne zabytki edytuj

Stryszawa obecnie edytuj

Stryszawa, z uwagi na swoje położenie jest wsią letniskową. W okolicy znajdują się liczne szlaki turystyczne.

Gmina Stryszawa należy do głównych ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce. Do najstarszych zabawek należą: taczki, wózki, kołyski, sześcienne grzechotki (zwane scyrkowkami) i karetki z konikami. Później pojawiły się koniki na kółkach, poruszające się na kijku karuzelki i klepoki (machające skrzydłami ptaszki), oraz dziobiące się kogutki. Następnie zaczęto wytwarzać koniki zwane wyścigowcami i capami. Typowymi ptaszkami stryszawskimi są: kogutki, dudki, sowy, jaskółki, bociany i zięby, oraz ich kompozycje na gałązce czy gniazdku, tzw. rodzinki.

W 1994 r. w Stryszawie powstał dziecięcy zespół regionalny „Stryszawskie Gronicki”. Tworzą go dzieci w wieku 4–15 lat. W okresie swego istnienia zespół koncertował przeszło 100 razy.

W Stryszawie odbywają się imprezy: Biesiada Stryszawska oraz Święto Zabawki.

Gminę zamieszkują górale żywieccy. Jednak granicą z góralami babiogórskimi jest pasmo Jałowca, zatem w obrębie miejscowości Stryszawa można napotkać w gwarze i kulturze cechy górali „spod Babij Góry” i „spod Żywca”.

Sport edytuj

  • Wielofunkcyjne boisko sportowe;
  • Stadion GOSiR w Stryszawie;
  • Klub LKS Jałowiec Stryszawa;
  • Klub lekkoatletyczny UKS „Bieganie.pl” Stryszawa.

Szkoły edytuj

  • Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki (działało do 2017 r.);
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Henryka Znamirowskiego;
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Lecha Wałęsy.

W kompleksie hotelowym „Beskidzki Raj” znajduje się 25-metrowa wieża widokowa, która pozwala obserwować liczne pasma górskie: Beskid Żywiecki (Pasmo Policy, Pasmo Babiogórskie, Pasmo Jałowieckie) Gorce, Beskid Makowski, Beskid Śląski, Beskid Mały, jak również Wyżynę Olkuską.

Religia edytuj

Osoby związane z miejscowością edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 132232
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1212 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000. Kraków: Wyd. „Compass”, 2011. ISBN 978-83-7605-084-3.
  4. ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. ↑ Prace nad podniesieniem kulturalnem polskiej wsi, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (273), 6 października 1929, s. 5.
  8. ↑ Eleonora Henschke, Formy działalności dydaktyczno-wychowawczej sióstr Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego w latach 1919-1939, „Nasza Przeszłość”, 63, 1985, s. 173-227.
  9. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
  10. ↑ Stryszawa, gm. Stryszawa, woj. małopolskie > Nasze Loreto – ogólnopolski szlak kaplic loretańskich [online], loreto.osw.pl [dostęp 2020-10-02].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stryszawa&oldid=72531337”