Styl biblijny
Styl biblijny – styl literacki reprezentowany i rozwijany w księgach Starego i Nowego Testamentu. Ponieważ treść Biblii traktowano jako natchnioną, przypisywano mu też charakter sakralny.
Styl nazywany biblijnym charakteryzował oryginalny tekst Biblii hebrajskiej i jest dziś jedynym świadectwem przeobrażeń stylistycznych języka hebrajskiego. Specyficzną stylistykę hebrajską podjęła Septuaginta, wzbogacając ją o nowe sformułowania i zwroty, które wykorzystane były także w Nowym Testamencie oraz literaturze wczesnego chrześcijaństwa. Cechy charakterystyczne stylu biblijnego przejęły tłumaczenia Biblii na języki narodowe. Stylizację biblijną mają też niektóre utwory świeckie, których autorzy nadali im w ten sposób podniosły charakter.
Rodzaje stylu biblijnego edytuj
Styl biblijny nie jest jednorodny. O specyfice różnych stylów decydują elementy językowe, ale także ideowe. Egzegeci[1] wyróżniają następujące cechy:
- styl objawiający: użycie 1 osoby liczby pojedynczej, wzmocnionej zaimkiem np. Ja jestem (Wj 3,6; 3,14; 20,2; Jr 7,11; także NT: J 4,26; 8,12.58), Ja Jahwe (Pwt 5,6; Oz 12,10)
- styl hieratyczny: uroczysty, pełen namaszczenia, charakterystyczny dla źródła kapłańskiego w Pięcioksięgu. Efekt hieratyczności uzyskiwany jest m.in. przez:
- odmienny szyk wyrazów, np. przestawny szyk przydawki przymiotnikowej i zaimkowej
- składnię, np. przewagę zdań współrzędnie złożonych
- rozpoczynanie zdań spójnikami.
- styl jurydyczny: przepisy prawne, sentencje i wskazania, wzorowany jest na materiałach pozabiblijnych
- styl liturgiczny: aklamacje, doksologie
- styl mądrościowy: apoftegmaty, przysłowia, anegdoty, liczbowe zagadki (np. Sdz 14,18; Prz 30,15-33), parenezy (szczególnie w NT), który przekształca mądrość tradycyjną, opartą na doświadczeniu, w mądrość typu religijnego.
- styl apokaliptyczny: przedstawiający teraźniejszość jako zapowiedź lub wstęp do przyszłości, pełen symboliki literackiej, opisów wizji, spekulacji liczbowych i jaskrawych antytez.
- styl kaznodziejski: charakterystyczny dla 1-2Krn i NT.
- styl antologiczny: o którym decydowały przede wszystkim elementy koncepcyjno-ideowe
W stylu biblijnym, szczególnie w późniejszych pismach ST oraz NT dużą rolę odgrywało przytaczanie lub komentowanie dawniejszych ksiąg natchnionych, które przytaczano jako cytat, lub parafrazę czy też podsumowanie.
Styl biblijny w tłumaczeniach Biblii edytuj
Według niektórych filologów autorzy Biblii nie stosowali specjalnej stylizacji, lecz jej styl odpowiada ówczesnemu językowi i nie różni się od stylu równolegle powstających tekstów hebrajskich[2]. Tymczasem kolejne przekłady starając się zachować wierność tekstowi, w istocie tracą wierność stylu, zmieniając naturalny styl oryginału w sztucznie podniosły styl przekładu przez wplatanie archaizmów (przykładowo, w Biblii Tysiąclecia stosowane bywają słowa w zasadzie nieużywane w momencie jej opracowywania w języku, jak niewiasta) i starohebrajskich idiomów (np. nerki i serce w znaczeniu uczucia i umysł) lub struktur gramatycznych (np. paralelizm składniowy, częste stosowanie zaimków dzierżawczych)[3].
W Polsce, kwintesencją stylu biblijnego do połowy XX w. była Biblia Jakuba Wujka, której charakterystyczne zwroty przedostały się szeroko do literatury polskiej[4]. Wejście w użycie nowych przekładów oraz modernizacja języka stała się wyzwaniem do zachowania stylu, który postrzegany jest jako dziedzictwo przeszłości[5]. Inni tłumacze (np. Czesław Miłosz) zwracali uwagę na konieczność stworzenia nowego stylu biblijnego, zakorzenionego w tradycji[6].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Stachowiak, op.cit., s. 492
- ↑ Marek Piela. Jakiego przekładu Biblii hebrajskiej brakuje w Polsce?. „Studia Judaica”. 10 (2(20)), s. 235-250, 2007. Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich. Wydawnictwo Antykwa. ISSN 1506-9729. (pol.).
- ↑ Marek Piela: Grzech dosłowności we współczesnych polskich przekładach Starego Testamentu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003. ISBN 83-233-1748-8.
- ↑ Jerzy Banak. Inspiracja biblijna w literaturze polskiej. „Ateneum Kapłańskie”. z.1 (1983). s. 3-16.
- ↑ Michał Heller: "Ten przekład tkwi nam w uszach i w sercu..." (słowo wprowadzające). W: Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego. Zbigniew Adamek, Stanisław Koziara (red.). Tarnów: Biblos, 1999, s. 12. ISBN 83-87952-08-7.
- ↑ Józef Sadzik: O Psalmach. W: Czesław Miłosz: Księga psalmów. Paris: Éditions du Dialogue, 1982, s. 42.
Bibliografia edytuj
- Lech Stachowiak: Biblijny Styl. W: Encyklopedia katolicka tom II. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1976, s. 492-494. ISBN 83-86668-02-4.