Stylizacja
Stylizacja – przejaw intertekstualności, celowe naśladowanie w wypowiedzi będącej realizacją danego stylu wybranych cech stylu innego, wyraźnie odcinającego się, dającego rozpoznać jako cudzy i zewnętrzny[1]. Styl ten jest tzw. wzorcem stylizacyjnym. Budowa utworu stylizowanego jest dwugłosowa. Występują w nim liczne napięcia pomiędzy cechami wzorca a cechami charakteryzującymi styl autora. Stylizacja pozwala na uwypuklenie pewnych właściwości wzorca, do którego się odwołuje oraz zdystansowanie się do niego. W ten sposób dzieło uzyskuje nowy kontekst i ulega reinterpretacji. Pewne składniki dzieła służą identyfikacji wzorca i jego ewokowaniu, inne odróżnieniu od niego, zdystansowaniu i budowie macierzystego stylu wypowiedzi. Utwór literacki może nawiązywać do kilku wzorców literackich jednocześnie. Najwyraźniej odznacza się stylizacja w języku dzieła literackiego. Może obejmować takie warstwy jak leksyka i brzmienie (stylizacja brzmieniowa).
Wzorce stylizacyjne edytuj
Wzorcami stylizacyjnymi w utworach literackich mogą być:
- style historyczne,
- styl charakterystyczny dla danego kręgu kulturowego,
- style różnych warstw społecznych,
- styl indywidualny pisarza, konkretnego utworu (zob. pastisz).
Rodzaje stylizacji edytuj
- ze względu na stosunek obejmowanego tekstu
- stylizacja całościowa – stylizowany jest cały tekst literacki,
- stylizacja fragmentaryczna – stylizowany jest tylko fragment wypowiedzi,
- ze względu na cel artystyczny
- stylizacja informacyjna – wzmocnienie komunikacyjności i wiarygodności tekstu,
- stylizacja manierystyczna – wywołująca wrażenie nienaturalności, manieryczności,
- ze względu na dobór leksemów
- archaizacja – w tekst wplecione są elementy charakterystyczne dla języka minionych epok,
- dialektyzacja – wprowadzenie do języka elementów właściwych dla pewnego dialektu,
- kolokwializacja – kształtowanie języka wypowiedzi na styl potoczny.
Funkcje stylizacji edytuj
- ocena stylu (wzorca stylizacyjnego),
- ośmieszenie, negacja stylu (parodia).
Różne ujęcia stylizacji edytuj
Aleksander Bereza twierdzi, że stylizacja jest to nadanie utworowi literackiemu pewnych cech zewnętrznych, które można rozpoznać jako odrębne od cech stylu autora. W ten sposób elementy spoza dzieła przeciwstawiają się tym, które są dla niego właściwe[2]. Ryszard Matuszewski, Sławomir Mrożek, Kazimierz Wyka stylizację postrzegają jako zabieg artystyczny. Nie przeciwstawiali się dychotomicznemu pojmowaniu jej, stylizacja według nich to elementy wprowadzone do utworu i stojące w opozycji do tego, co właściwe dziełu[3][4]. Aleksander Wilkoń dokonuje innego podziału stylizacji. Wyraźnie rozgranicza stylizację językową od literackiej.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 365–366. ISBN 978-83-233-4066-9.
- ↑ A. Bereza, Problemy stylizacji w satyrze, Warszawa – Kraków – Wrocław 1966
- ↑ Por. R. Matuszewski, Perspektywa wyobraźni, [w:] R. Matuszewski, Literatura na przełomie, Warszawa 1951
- ↑ S. Mrożek, Jak napisać opowiadanie pozornie interesujące, "Przegląd Kulturalny", 1962