Svätý Jur

miasto na Słowacji

Svätý Jur (w latach 1960–1990 Jur pri Bratislave, niem. Sankt Georgen, węg. Szentgyörgy) – stare, winiarskie miasteczko w zachodniej Słowacji w kraju bratysławskim. W 2011 roku liczyło 5141 mieszkańców.

Svätý Jur
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Słowacja

Kraj

 bratysławski

Powiat

Pezinok

Burmistrz

Šimon Gabura[1]

Powierzchnia

39,87[2] km²

Wysokość

147[3] m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


5 983[4]
149,60[5] os./km²

Nr kierunkowy

+421 2[3]

Kod pocztowy

900 21[3]

Tablice rejestracyjne

PK

Położenie na mapie kraju bratysławskiego
Mapa konturowa kraju bratysławskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Svätý Jur”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Svätý Jur”
Ziemia48°15′07″N 17°12′58″E/48,251944 17,216111
Strona internetowa
Galeria: zamek
1882 r.
XVII w.
Tablica informacyjna

Położenie edytuj

Leży ok. 14 km na północny wschód od Bratysławy, na zachodnim skraju Niziny Naddunajskiej, u wschodnich podnóży pasma Małych Karpat. Jego zabudowa częściowo rozkłada się na starym stożku napływowym u wylotu doliny Jurskiego Potoku (słow. Jurský potok), częściowo zaś wspina się na stoki tego pasma górskiego, w tym zwłaszcza w obrębie wspomnianej doliny. Wyższą część stoków, aż po 280–300 m n.p.m., zajmują rozległe winnice, z których słynie miasto.

Historia edytuj

Tereny miasta zamieszkane były od czasów prehistorycznych. Nad osiedlem Neštich, w górze doliny Jurskiego Potoku, znajduje się tzw. Jurské hradisko (pol. Jurskie Grodzisko), osiedlone w epoce halsztackiej, a następnie we wczesnym średniowieczu, w czasach Wielkiej Morawy. Samo miasto wspominane było po raz pierwszy w 1209 r. jako osada z prawem targowym, leżąca przy tradycyjnym szlaku handlowym, biegnącym z Bratysławy podnóżami Małych Karpat w górę doliny Wagu. Już od średniowiecza mieszkańcy zajmowali się uprawą winnej latorośli. Miejscowe winnice wspominane były już w roku 1270. Z czasem „winogrodnictwo” i produkcja wina stały się ich głównym zajęciem. Z czasem Święty Jur stał się szlacheckim „prywatnym” miasteczkiem. W 1647 r. uzyskał status wolnego miasta królewskiego z obowiązkiem corocznego odstawiania na węgierski dwór królewski 400 beczek (ok. 22 tys. litrów) dobrego wina. Uzyskał herb, w którym widnieje Św. Jerzy w klasycznej pozie - na koniu, przebijający włócznią smoka.

W latach 1603–1654 miasto zostało otoczone murami obronnymi. Pomimo to w 1663 r. Turcy je zdobyli i spalili, a część mieszkańców uprowadzili w jasyr. Z kolei na początku XVIII w. spustoszyły je oddziały kuruców Jerzego II rakoczego. Tym niemniej po każdej z tych klęsk miasto szybko się podźwigało. Poza uprawą winorośli mieszkańcy zajmowali się różnymi rzemiosłami – cechy rzemieślnicze funkcjonowały w mieście od XVI w. Siłą napędową rozwoju miasta były także miejscowe targi i jarmarki. W XIX w. przez Święty Jur wiodła pierwsza kolej, w której powozy ciągnęły jeszcze po szynach konie.

Zamek Biely Kameň edytuj

Zamek Biely Kameň (pol. Biały Kamień) wybudowany został w XIII w.; siedzibą państwa świętojurskiego był do początków XVII w. Położony nad miastem w łańcuchu górskim Małe Karpaty[6].

Wartości przyrodnicze edytuj

W granicach miasta, na nizinnym terenie na południowy wschód od centrum zabudowy, znajduje się rozległy rezerwat przyrody Šúr, zaś w górach, na zachód od centrum miasta, leży drugi rezerwat przyrodyJurské jazero.

Przypisy edytuj

  1. Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-09-24]. (słow.).
  2. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 39,87S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
  3. a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  4. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
  5. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
  6. Zamek Biały Kamień

Bibliografia edytuj

  • Adamec Vladimír, Jedličková Nora: Slovensko. Turistický lexikon, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1991, ISBN 80-7096-152-X;
  • Szomolányi Juraj a kolektív: Malé Karpaty. Tiristický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986.