Szuwuja
Szuwuja (Shuvuuia) – rodzaj teropoda z rodziny alwarezaurów (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w języku mongolskim „Shuvuu” = ptak)[1]. Występowała na terenach Mongolii w późnej kredzie, ok. 75 mln lat temu[1][2]. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak welociraptor, protoceratops czy owiraptor[3][4][5].
| Shuvuuia | |||
| Chiappe i in., 1998 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | celurozaury | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
szuwuja | ||
| Gatunki | |||
| |||
Jej szczęka jest silnie kinetyczna[1]. Ta cecha występuje również u nieptaszego dinozaura karnotaura[6]i obecnych ptaków[7]. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby[1]. Ogon jest długi. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów[8]. Szuwuja była jednym z najmniejszych dinozaurów – mierzyła zaledwie 60 cm długości[9] a ważyła około 4 kg[10]. Jej szczątki znaleziono w osadach Tögrögiin Shire i Ukhaa Tolgod w formacji Dżadochta[11][12][8].
Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili, że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny[13][14]. Zapewne te struktury za życia były bardziej złożone niż to co się zachowało[15]. Do tych struktur nałożono polimery[16].
Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia[17]. Była wyposażona w duże oczodoły, które pozwalały na dobre widzenie w ciemnościach i dobry słuch zbliżony do płomykówki[18].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark, The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus, „Nature”, 392 (6673), 1998, s. 275–278, DOI: 10.1038/32642, ISSN 0028-0836.
- ↑ Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer, Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment, „PLoS ONE”, 11 (7), 2016, e0157699, DOI: 10.1371/journal.pone.0157699, ISSN 1932-6203, PMID: 27384819, PMCID: PMC4934732.
- ↑ Pascal Godefroit i inni, A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 28 (2), 2008, s. 432–438, DOI: 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2, ISSN 0272-4634 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ James Matthew Clark i inni, An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 [online], 1999 [dostęp 2023-11-23].
- ↑ Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang, A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) [online], styczeń 2001 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ J.F. Bonaparte, F.E. Novas, Rodolfo A. Coria, Carnotaurus sastrei Bonaparte, the horned, lightly built carnosaur from the Middle Cretaceous of Patagonia, „Contributions in science”, 416, 1990, s. 1–41, DOI: 10.5962/p.226819, ISSN 0459-8113 [dostęp 2024-01-11] (ang.).
- ↑ Ron G Bout, Gart A Zweers, The role of cranial kinesis in birds, „Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Molecular & Integrative Physiology”, 131 (1), 2001, s. 197–205, DOI: 10.1016/S1095-6433(01)00470-6, ISSN 1095-6433 [dostęp 2024-01-11].
- ↑ a b A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs.
- ↑ Reinhard Junker, Vogelfedern und Vogelflug [online], 2018 [dostęp 2024-01-02] (niem.).
- ↑ Zichuan Qin i inni, Growth and miniaturization among alvarezsauroid dinosaurs, „Current biology: CB”, 31 (16), 2021, 3687–3693.e5, DOI: 10.1016/j.cub.2021.06.013, ISSN 1879-0445, PMID: 34233160 [dostęp 2024-01-02] (ang.).
- ↑ Sungjin Lee i inni, A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 15493, DOI: 10.1038/s41598-019-52021-y, ISSN 2045-2322 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ J.G. Meso i inni, Tail anatomy of the Alvarezsauria (Theropoda, Coelurosauria), and its functional and behavioural implications, „Cretaceous Research”, 124, 2021, s. 104830, DOI: 10.1016/j.cretres.2021.104830, ISSN 0195-6671 [dostęp 2024-01-06].
- ↑ M.H. Schweitzer i inni, Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, Shuvuuia deserti, „Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution”, 255 (2), 1999, s. 146–157, DOI: 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A, PMID: 10440726 (ang.).
- ↑ Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer, Microscopic and immunohistochemical analyses of the claw of the nesting dinosaur, Citipati osmolskae, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 283 (1842), 2016, s. 20161997, DOI: 10.1098/rspb.2016.1997, ISSN 0962-8452, PMID: 28120795, PMCID: PMC5124102 [dostęp 2024-01-01] (ang.).
- ↑ Evan Thomas Saitta i inni, Preservation of feather fibers from the late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils, „Organic Geochemistry”, 125, 2018, s. 142-151, DOI: 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 (ang.).
- ↑ Mary Higby Schweitzer i inni, Paleoproteomics of Mesozoic Dinosaurs and Other Mesozoic Fossils, „PROTEOMICS”, 19 (16), 2019, DOI: 10.1002/pmic.201800251, ISSN 1615-9853 [dostęp 2024-01-01] (ang.).
- ↑ Dinosaurs that hunted in the dark [online], oumnh.ox.ac.uk [dostęp 2023-08-22] (ang.).
- ↑ Jonah N. Choiniere i inni, Evolution of vision and hearing modalities in theropod dinosaurs, „Science”, 372 (6542), 2021, s. 610–613, DOI: 10.1126/science.abe7941, ISSN 0036-8075 [dostęp 2024-01-01] (ang.).