Túathal Techtmar
Túathal Techtmar lub Tuathal I Techtmar („Prawowity”)[1][2] – syn Fíachu Finnolacha, zgodnie ze średniowieczną tradycją irlandzką Wielki Król Irlandii w latach około 76–106, 80–100 bądź 130-160[3]. Tradycja uznaje go za protoplastę Uí Néill i dynastii Connachta poprzez jego wnuka Conna Sto Bitew.
| na wpół legendarny zwierzchni król Irlandii | |
| Okres |
od 130 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Ojciec | |
| Matka |
Eithne Imgel |
| Żona |
Baine |
| Dzieci | |
Życiorys edytuj
Najstarsze źródło wzmiankujące Túathala – poemat z IX w. napisany przez Mael Mura z Othain – podaje, że ojciec Túathala, Fíacha Finnolach, został usunięty z tronu na skutek działań czterech podległych mu władców terytorialnych: Elima mac Conracha z Ulsteru, Sanba Sithchenna (syn Ceta mac Magach) z Connachtu, Foirbre'a (inaczej Forbri mac Fine) z Munsteru oraz Eochaida Ainchenna z Leinsteru. Nowym Wielkim Królem został Elim. Pod jego rządami Irlandia doświadczyła klęski głodu gdyż – według autora poematu – Bóg ukarał nieprawomocnego króla. Túathal wspierany przez braci Fiacha Cassána i Findmalla, wraz z 600-osobową armią wyruszyli na wzgórze Tara i pokonali Elima w bitwie na wzgórzu Achall. Po wygranej, Túathal poprowadził kampanię przeciwko kolejnym ludom: Ligmuini, Gailióin, Fir Bolg, Fir Domnann, Ulatów, Muma (lud Munsteru), Fir Ól nÉcmacht (lud Connachtu) oraz Érainn. Następnie zebrał szlachtę irlandzką na wzgórzu Tara, gdzie szlachcice przysięgli posłuszeństwo jemu i jego potomkom[4][5].
Późniejsze wersje legendy podają, że powodem usunięcia Fíachu Finnolacha był nie rokosz, ale powstanie ludowe. Lebor Gabála Érenn[6] dodaje następujące elementy dotyczące wygnania Túathala. Matką Túathala była Eithne Imgel, córka króla Alby (początkowo umiejscowionej w Anglii, później w Szkocji), która po odsunięciu Fíachu od władzy, uciekła do ojczyzny gdzie urodziła Túathala. 20 lat później Túathal i jego matka powrócili do Irlandii, połączyli siły z Fiacha Cassánem i Findmallem i pomaszerowali na Tara by objąć tron.
Kroniki Czterech Mistrzów[7] opisują podobną rewoltę jednak kilka generacji wcześniej – prowadzoną przez Cairbre'a Cinnchaita przeciwko Wielkiemu Królowi Crimthannowi Nia Náirowi. W tym przypadku opowieść dotyczy syna Crimthanna – Feradacha Finnfechtnacha, przyszłego króla, który uciekł w łonie matki, by jedynie po pięciu latach nieobecności powrócić, by walczyć o tron.
Túathal miał stoczyć 25 bitew przeciwko Ulsterczykom, 25 przeciwko Leinsterczykom, 25 przeciwko ludom Connacht i 35 przeciwko Munsterowi. Po opanowaniu całego kraju przeprowadził konferencję na wzgórzu Tara, gdzie ustanowił prawo i gdzie na bazie ziem odebranych poszczególnym prowincjom, utworzył nową podległą tylko najwyższemu królowi, prowincję Mide (Meath) ze stolicą w Tarze. Na terenie Meath wybudował cztery warownie: Tlachtga, gdzie druidzi celebrowali ofiary Samhain, znajdowała się na byłych ziemiach Munsteru; Uisneach, gdzie odbywał się festiwal Beltane, na ziemiach zdobytych od Connacht; Tailtiu, gdzie świętowano Lughnasadh, na ziemiach podbitego Ulsteru, oraz Tara na ziemiach Leinsteru.
Túathal stoczył kolejną wojnę przeciwko Leinster, paląc umocnienia w Aillen (Knockaulin) oraz wprowadzając bórama – wysoką daninę płaconą w bydle. Według legendy powodem tej wojny miało być kłamstwo władcy Leinsteru Eochaida Ainchenna. Ainchenn, poślubiwszy córkę Túathala – Dairine, podał Królowi nieprawdziwe informacje o jej śmierci, co zaowocowało pozwoleniem władcy na poślubienie innej córki królewskiej – Fithir. Kiedy ta odkryła, że Dairine wciąż żyje, umarła ze sromoty, a jej siostra na wieść o jej śmierci umarła z żalu.
Túathal, bądź jego żona Baine, są uważani za budowniczych Ráth Mór, umocnień z epoki żelaza w Clogher (hrabstwo Tyrone).
Túathal zginął w bitwie przeciwko królowi Ulsteru – Malowi mac Rochride, pod Mag Line (Moylinny koło Larne, hrabstwo Antrim). Został pomszczony przez swojego syna – Fedlimida Rechtmara.
Genealogia edytuj
| Feradach Finnfechtnach | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fiachu Finnolach | Eithne Imgel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tuathal Techtmar | Baine | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dairine | Eochaid Ainchenn | Fithir | Fedlimid Rechtmar | Ugna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Conn Cédcathach | Eochaid Finnfothart | Fiacha Suigde | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Uí Néill | Connachta | * | * | Dál Fiachrach Suighe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy edytuj
- ↑ Przydomek Techtmar pochodzi najprawdopodobniej od techt ("wyruszać") i znaczy "z wielkiej wyprawy", "przybywający z daleka" – zob. Dictionary of the Irish Language. Royal Irish Academy, 1990, s. 582. (ang.)., O'Rahilly (1946), str. 170.
- ↑ Przydomek Techtmar mógł też pochodzić od Teuto-valos co oznacza tyle co 'władca ludu' – zob. Anne Ross: Pagan Cletic Britain. Academy Chicago Publishers, 1996, s. 225. (ang.).
- ↑ P. Truhart, Regents of Nations. Systematic Chronology of States and Their Political Representatives in Past and Present. A Biographical Reference Book, Part 1: Antiquity Worldwide, München 2000, s. 374.
- ↑ T. F. O'Rahilly: Early Irish History and Mythology. Dublin Institute for Advanced Studies, 1946, s. 154–161. (ang.).
- ↑ R. B. Warner. Tuathal Techtmar: A Myth or Ancient Literary Evidence for a Roman Invasion?. „Emania”. 13, s. 23–32, 1995. (ang.).
- ↑ R. A. Stewart Macalister: Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V. Irish Texts Society, 1956, s. 307–321. (ang.).
- ↑ Annals of the Four Masters: M9. www.ucc.ie. [dostęp 2011-04-04]. (ang.).