Tadeusz Semadeni
Tadeusz Semadeni (ur. 4 czerwca 1902 w Kaliszu[1], zm. 19 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski prawnik, sędzia grodzki w Łodzi, potem sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie i wiceprokurator Sądu Apelacyjnego w Warszawie, uważany również za ojca sportu pływackiego w Polsce[2], pływak, działacz i dziennikarz sportowy, w czasie wojny kierownik Wydziału Penitencjarnego Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu RP na Kraj, powstaniec warszawski.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 czerwca 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 sierpnia 1944 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
polska (do 1928 r. obywatel szwajcarski) |
| Alma Mater | |
| Rodzice | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Allan Andrzej Semadeni, |
| |
| Odznaczenia | |
 
| |
_01.jpg)
Życiorys edytuj
Urodził się jako syn Władysława Semadeniego (1865–1930), pastora i superintendenta Kościoła Ewangelicko-Reformowanego i jego żony Heleny z Haberkantów (siostry Wandy Haberkantówny). Rodzina była pochodzenia szwajcarskiego, zupełnie spolonizowana, a rodzice Tadeusza byli w Kaliszu nauczycielami późniejszej pisarki Marii Dąbrowskiej.
Ukończył (1920) Liceum im. Zamoyskiego w Warszawie, a Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego nadał mu dyplom magistra praw (1924). Był sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie, a potem wiceprokuratorem Sądu Apelacyjnego w Warszawie (1939). Napisał książkę Prawo o ustroju adwokatury (1938)[3].
W roku 1922 utworzył i prowadził Polski Związek Pływacki, był jego kapitanem sportowym, a także przedstawicielem Polski w FINA na olimpiadzie w Amsterdamie (1928) i kierownikiem zespołu polskich pływaków na Olimpiadzie w Berlinie (1936). W 1923 r. ustanowił pierwszy oficjalny rekord Polski na 100 m stylem dowolnym. Rozpropagował też piłkę wodną. Był członkiem sekcji pływackiej AZS. Działał aktywnie jako dziennikarz sportowy[4]. Współautor (z A. Zaleskim) książki Pływanie. Podręcznik techniki, 1928[5].
W czasie okupacji mieszkał w Warszawie przy ul. Stanisława Noakowskiego 20 m. 3. W konspiracji używał pseudonimów „Teodor” i „Witold”. Był wiceprezesem rady programowej organizacji Znak i zajmował się zagadnieniami prawnymi. Należał też do Sztabu Głównego Konfederacji Zbrojnej. Od lata 1940 był sędzią Sądu Kapturowego Okręgu Warszawa-Województwo Związku Walki Zbrojnej, a później sędzią w Wojskowym Sądzie Specjalnym Obszaru Warszawa AK. W grudniu 1943 przywiózł na ochotnika ze Lwowa do Warszawy Zofię Rapp-Kochańską (vel Marie Springer) z wywiadu AK po jej ucieczce z rąk Gestapo[6]. W marcu 1944 został wiceprezesem Rady Programowej Stronnictwa Pracy, które wchodziło w skład rządów RP na uchodźstwie.
W powstaniu warszawskim (1944) był kierownikiem WSS Obwodu Śródmieście Południowe, który funkcjonowały jako swego rodzaju sąd ludowy, ferujący surowe wyroki m.in. za podpisanie Volksliste[7]. Walczył wraz z żołnierzami 3 batalionu pancernego „Golski”. Zginął w czasie powstania, 19 sierpnia, w obronie Politechniki. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Tego dnia zginął również w walce jego syn, strz. plut. Allan Andrzej Semadeni. Jego ciała nie odnaleziono, symbolicznie upamiętniony na cmentarzu reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie (kwatera L-1-3)[8].
Życie prywatne edytuj
Był ewangelikiem reformowanym. Jego żona – Irena Konopacka-Semadeni, nazywana „ciotką cichociemnych”, doktor „Konstancja”, kierująca powstańczym szpitalem w czasie pacyfikacji Czerniakowa, przeżyła wojnę. Została założycielką i kierowniczką Kliniki Chirurgii Stomatologicznej w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Ich drugi syn, Zbigniew Semadeni, jest profesorem matematyki na Uniwersytecie Warszawskim.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Walecznych (pośmiertnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[9]
Przypisy edytuj
- ↑ Dane według: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, tom 6. Redaktor naukowy Piotr Rozwadowski. Dom Wydawniczy "Bellona", Warszawa 2002. ISBN 83-11-09261-3
- ↑ Bogdan Tuszyński, Nadwiślański "Szwajcar" – ojcem sportu pływackiego w Polsce, w: Sportowe pióra, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1994, s. 205.
- ↑ Wyd. Marian Ginter, Księgarnia Wydawnictw Prawniczych, Warszawa 1938.
- ↑ Bogdan Tuszyński, Sprintem przez prasę sportową, Warszawa, Wyd. MON, 1975, s. 115, 137, 155, 184, 185, 205, 220, 221, 230, 237, 243; Ryszard Wryk, Akademicki Związek Sportowy 1908–1839, Poznań, Wyd. Naukowe UAM, s. 141, 217, 256, 261, 264, 292, 307, 328, 333, 334, 376; Bogdan Tuszyński, Sportowe pióra, Warszawa: BGW, 1994, s. 205–212.
- ↑ Pływanie. Podręcznik techniki. Statut, regulamin i przepisy Polskiego Związku Pływackiego, Lwów-Warszawa-Kraków, Wyd. Zakładu Narod. im. Ossolińskich, 1928.
- ↑ Te wspaniałe kobiety… Zofia Rapp – nieprawdopodobna historia nieprzeciętnej kobiety [online], jonaszdrobniak.blog.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-18] (ang.).
- ↑ Leszek Gądek, Polska karząca 1939–1945, s. 83.
- ↑ śp. Tadeusz Semadeni
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 74, poz. 120 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
Bibliografia edytuj
- Eligiusz Bruliński, 3 Batalion Pancerny AK „Golski”, Warszawa, Nakładem Stowarzyszenia b. Żołnierzy 3 Batalionu Pancernego AK „Golski”, 1996. ISBN 83-906298-0-1.
- Olgierd Budrewicz, Sagi Warszawskie, T.3, rozdział Nadwiślańscy Szwajcarzy, Warszawa: Czytelnik, 1983, s. 7–36. ISBN 83-07-00591-4.
- Leszek Gądek, Polska karząca 1939–1945, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1988, s.185 i inne. ISBN 83-211-0973-X.
- Waldemar Grabowski, Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, Warszawa, Instytut Wydawniczy „Pax”, 1995, s. 85. ISBN 83-211-1392-3.
- Stanisław Jankowski „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, T.2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 170–192. ISBN 83-06-00140-0.
- Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 140–141. ISBN 83-211-0758-3.
- Polska Akademia Nauk, Polski Słownik Biograficzny tom XXXVI/2, zeszyt 149, Warszawa-Kraków, 1995, s. 203–204. ISBN 83-86301-01-5.
- Bogdan Tuszyński, Sportowe pióra, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1994, s. 205–212. ISBN 83-7066-551-9.
- Adrian Uljasz, Tadeusz Semadeni (1902–1944). Polski sportowiec, działacz i dziennikarz sportowy, bojownik antyhitlerowskiego ruchu oporu, „Przegląd Nauk Historycznych” XIV, nr 1, 2015, s. 59–77. https://web.archive.org/web/20170322111034/http://www.przeglad.uni.lodz.pl/t/2015nr1/03.pdf, dostęp 21 III 2017.
- Ryszard Wryk, Akademicki Związek Sportowy 1908–1939, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999, s. 255–265 i inne. ISBN 83-232-0265-6.
Linki zewnętrzne edytuj
- Tadeusz Semadeni na Murze Pamięci Muzeum Powstania Warszawskiego
- Historia sekcji pływackiej. azs.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-10)].