Wikipedia

Tadeusz Taworski

polski inżynier zootechnik

Tadeusz Maria Taworski (ur. 15 czerwca 1931 w Buenos Aires, zm. 3 lipca 2021 w Płocku) – polski zootechnik, wieloletni dyrektor Ogrodu Zoologicznego w Płocku, samorządowiec, działacz społeczny.

Tadeusz Taworski
Tadeo Maria Taworski
Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1931
Buenos Aires

Data i miejsce śmierci

3 lipca 2021
Płock

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

inżynier zootechnik

Alma Mater

Wyższa Szkoła Rolnicza we Wrocławiu

Stanowisko

dyrektor Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Płocku

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności
Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Uśmiechu

Życiorys edytuj

Urodził się 15 czerwca 1931 w Buenos Aires w Argentynie w rodzinie polskich emigrantów (formalnie jako Tadeo)[1][2]. Był synem Włodzimierza Taworskiego (1891–1945) i Kazimiery Wandy z domu Michalskiej (1902–1991), pochodzącej z Sanoka, córki Kazimierza Michalskiego, tamtejszego radcy skarbowego[3], do końca 1930 asesora w Urzędzie Skarbowym Akcyz i Monopolów Państwowych w Sanoku[4] i dyrektora Komunalnej Kasy Oszczędności w Sanoku[5][6]. Ojciec Tadeusza pochodził z Przemyśla, w 1926 wyjechał do Argentyny, gdzie początkowo był zatrudniony w Poselstwie RP, następnie był polonijnym dziennikarzem[7], założył dwie gazety polonijne, a w 1930 sprowadził żonę i córkę Annę[8]. Jego siostra Anna Taworska (1923-2007), była lekarzem weterynarii, zamężna z Andrzejem Strzeleckim[9][10][11].

W 1934 przybył z matką do Polski, po czym przebywał z nią w Złoczowie[12]. Od 1938 uczył się w Złoczowie[13]. Ich pobyt w Polsce wydłużył się z uwagi na czas II wojny światowej[14]. Po ataku Niemiec na ZSRR z połowy 1941 mieszkał z matką w mieszkaniu jej brata dr Stanisława Michalskiego (ofiara zbrodni katyńskiej z 1940)[13]. Wobec zbliżającego się frontu wschodniego w 1944 uciekli do Sanoka[15][16][17]. Przejściowo kształcił się w sanockim gimnazjum[18]. Mając 15 lat (był harcerzem) w maju 1946 za rozwieszanie antykomunistycznych ulotek przed referendum ludowym został zatrzymany przez funkcjonariuszy bezpieki i przez kilkanaście dni był więziony w siedzibie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku[15][19][a].

W 1946 wyjechał z bliskimi do Poznania[21]. Od 1947 uczył się w Gimnazjum Salezjańskim w Twardogórze, następnie w Liceum oo. salezjanów w Oświęcimiu, gdzie zdał maturę jako eksternista w 1951[22]. Podjął pracę (1951–1952) jako pomocnik pielęgniarza zwierząt w zoo we Wrocławiu, gdzie został zatrudniony przez dyrektora Karola Łukaszewicza[23]. Po dwukrotnym odrzuceniu jego podania o przyjęcie na studia (z powodu ubiegania się o wyjazd do Argentyny) oraz skierowanym do Bolesława Bieruta odwołaniu i interwencji w Radzie Państwa został studentem zootechniki na Wydziale Zootechniki w Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu[15][24].

 
Toko czarnoskrzydły (Tockus deckeni) w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym w Płocku (2009)

Po studiach zamieszkał w Płocku[15][25]. Od podstaw zorganizował Ogród Zoologiczny w Płocku[26], któremu szefował od 1956 do 1996, początkowo jako kierownik do 1966, a następnie jako dyrektor[27][28]. W latach 60. zainicjował akcję „Krokodyl”, w ramach której wysłano z Polski ok. 6 tys. książek dla Polonii argentyńskiej i brazylijskiej w ramach wymiany za zwierzęta[29][30]. Za jego kierownictwa rozbudowywano płockie zoo, w tym stworzono pawilon dydaktyczno-naukowy[29][31].

Przez dwa lata był członkiem ORMO[b]. W latach 80. wstąpił do NSZZ „Solidarność”. Był delegatem na I Zjazd „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 został usunięty ze stanowiska za „naruszenie dekretu o stanie wojennym” (wspierał wtedy działalność Konfederacji Polski Niepodległej)[15][33]. Był internowany od 30 kwietnia do 13 sierpnia 1982 w Łowiczu[34][35]. Po uwolnieniu został zatrudniony w Ogrodzie Zoologicznym na stanowisku asystenta ds. dydaktyki[33]. Od 1983 pracował jako główny specjalista ds. hodowlanych[33]. W latach 80. udzielał się nadal w działalności podziemnej[33].

Po 1989 działał w Komitecie Obywatelskim[33]. Od października 1990 do przejścia na emeryturę w 1996 był znowu dyrektorem zoo w Płocku[15][33]. W latach 1990–1998 został wybrany radnym Miasta Płocka (w okresie 1990–1992 był jej przewodniczącym)[15][36][c].

Był propagatorem ochrony przyrody i opiekunem zwierząt[38][17]. W drugiej połowie XX wieku kilkakrotnie odwiedzał Argentynę[25]. W 1997 powstał reportaż filmowy Miłość na kilogramy o Tadeuszu Taworskim autorstwa Tomasza Gładkiego[39].

Od połowy lat 50. był żonaty z Teresą Marią z domu Jakubowską (1930-2007), z którą miał syna Wojciecha (ur. 1956) i córkę Wandę[40][41]. Zmarł 3 lipca 2021[42]. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Norbertańskiej w Płocku 7 lipca 2021[43][44].

Działalność naukowa i społeczna edytuj

 
Tadeusz Taworski dokonuje pomiaru temperatury skóry u lwicy „Bina” (6 lat, waga 110 kg) w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym w Płocku (1962)[45]

W 1962 uczestniczył w badaniach nad ekologiczną rolą temperatury skóry u różnych gatunków zwierząt i był współautorem trzech publikacji w czasopiśmie „Ekologia Polska seria B”[45][46][47]. W 1976 przedstawił w Towarzystwie Naukowym Płockim doniesienie o działalności dydaktyczno-naukowej Ogrodu Zoologicznego w Płocku[48]. W 1999 wygłaszał prelekcje w ramach wystaw o tematyce ekologicznej w Sanoku i regionie[49]. Był współautorem monografii Taworscy. Saga rodu wydanej w Sanoku w 2013[50].

Po ogłoszeniu stanu wojennego w 1981 był współorganizatorem Diecezjalnego Komitetu Charytatywnego w Płocku. W 1989 reprezentował Klub Inteligencji Katolickiej w Płocku w Komitecie Obywatelskim „Solidarność”[51]. W 1982, po uwolnieniu z internowania, prowadził akcje wspierające rodziny i dzieci osób internowanych[29].

Na początku XX wieku prezentował, m.in. przy kościele Franciszkanów w Sanoku i w Bieszczadach, wystawy o tematyce dotyczące ochrony środowiska naturalnego[52]. Stworzył kolekcję fotografii i dokumentacji działalności duszpasterskiej ks. Jerzego Popiełuszki[53]. W 2013 organizował opiekę nad polskim cmentarzem w ukraińskim Złoczowie[54].

Był wiceprezesem Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy im. św. Brata Alberta oraz Starszym Batiarem Stowarzyszenia Miłośników Lwowa. Udzielał się charytatywnie[33]. Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Terrarystycznego, członkiem Towarzystwa Ochrony Zwierząt, Płockiego Towarzystwa Muzycznego im. Wacława Lachmana, a także członkiem Stowarzyszenia Historycznego im. 11 Grupy Operacyjnej Narodowych Sił Zbrojnych[55].

Odznaczenia edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ W czasie przesłuchania przez funkcjonariuszy UB został „skatowany”[20].
  2. ↑ Był inicjatorem akcji uzyskiwania kart rowerowych przez dzieci i powiedział: „byłem inspektorem ruchu, a nie członkiem zwartego oddziału ORMO”[32].
  3. ↑ W pierwszych wyborach do rady miejskiej „Jakub Chmielewski i Tadeusz Taworski bili rekordy, mieli po 1,5 tys. głosów”[37].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 5, 20, 88, 117, 119.
  2. ↑ Katolickie Stowarzyszenie Pomocy im. św. Brata Alberta. monitorfirm.pl. [dostęp 2015-12-23].
  3. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 507.
  4. ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 1, s. 28, 20 stycznia 1931. 
  5. ↑ Jolanta Ziobro. Pani profesor, pamiętam. „Tygodnik Sanocki”. Nr 4 (794), s. 6, 26 stycznia 2007. 
  6. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 6, 11, 13.
  7. ↑ Pasja – praca – patriotyzm... o Tadeuszu Taworskim. mlodzirazem.pl. [dostęp 2015-12-23].
  8. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 5.
  9. ↑ Halszka Więcek. Przy kawie. Rozmowa z Tadeuszem Taworskim. „Tygodnik Sanocki”. Nr 32 (404), s. 5, 6 sierpnia 1999. 
  10. ↑ Więcek 2007 ↓, s. 18.
  11. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 11, 37.
  12. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 20, 22, 27, 88.
  13. ↑ a b Taworscy 2013 ↓, s. 88.
  14. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 22.
  15. ↑ a b c d e f g Puchała 1996 ↓, s. 6.
  16. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 88–89.
  17. ↑ a b c Więcek 2007 ↓, s. 17.
  18. ↑ Ciekawe spotkania z absolwentem Gimnazjum. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 16 (181), s. 2, 1–10 czerwca 1980. 
  19. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 90–91.
  20. ↑ Ewa Górska, Pasje dyrektora z Argentyną w tle, „Tygodnik Solidarność” (14/1682), 2021, s. 86–89, ISSN 0208-8045 [dostęp 2023-08-16].
  21. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 89.
  22. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 89, 94.
  23. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 95.
  24. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 97, 119.
  25. ↑ a b Taworscy 2013 ↓, s. 97.
  26. ↑ Więcek 2007 ↓, s. 17, 18.
  27. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 114, 119.
  28. ↑ 60 lat płockiego ZOO. turystykaplock.eu. [dostęp 2015-12-23].
  29. ↑ a b c Taworscy 2013 ↓, s. 119.
  30. ↑ Wiktoria Guzmańska, Wywiad z Dyrektorem Zoo w Płocku [online], Szkoła Podstawowa Nr 18 w Płocku - portal, 2021 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  31. ↑ Historia ZOO Płock – ZOO Płock [online], www.zoo.plock.pl [dostęp 2023-08-16].
  32. ↑ Zbigniew Buraczyński, Czy Solidarność nie straci zaufania?, „Tygodnik Płocki” (35/937), 1990, 1, 3 i 4, ISSN 0208-6972 [dostęp 2023-08-16] (pol.).
  33. ↑ a b c d e f g Taworscy 2013 ↓, s. 114.
  34. ↑ Lista internowanych. solidarnosc.lodz.pl. [dostęp 2015-12-23].
  35. ↑ Inwentarz archiwalny – Sygnatura IPN: Gd 162/106 [online], inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2023-08-16].
  36. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 119, 120.
  37. ↑ Milena Orłowska, Niezwykła kobieta. Szanowni państwo, oto Hanna Witt-Paszta od A do Z! [online], Gazeta Wyborcza Płock, www.orkiestraplock.pl, (patrz „R – Rada miasta”) [dostęp 2023-08-16] (pol.).
  38. ↑ Dariusz Pawlikowski, Troski płockich zwierząt, „Tygodnik Płocki” (1/1205), 1996, s. 5, ISSN 0208-6972 [dostęp 2023-08-17].
  39. ↑ Miłość na kilogramy. filmpolski.pl. [dostęp 2015-12-23]. Cytat: Po latach ... pojął, że nie miejsce urodzenia, nawet nie Płock, a właśnie zoo jest jego małą ojczyzną.
  40. ↑ Już w „niebiańskim ogrodzie” [online], Instytut Gość Media, 8 lipca 2021 [dostęp 2023-08-16].
  41. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 37, 97.
  42. ↑ Karolina Burzyńska: Nie żyje Tadeusz Taworski, wieloletni dyrektor płockiego zoo, działacz solidarnościowej opozycji. plock.wyborcza.pl, 2021-07-03. [dostęp 2021-07-04].
  43. ↑ W środę odbędzie się pogrzeb Tadeusza Taworskiego. Pożegnamy wyjątkowego płocczanina. tp.com.pl, 2021-07-05. [dostęp 2021-07-27].
  44. ↑ Karolina Burzyńska: Ostatnia droga Tadeusza Taworskiego. Prezydent: Żył dla Polski wolnej i demokratycznej. I dla Płocka. Kochał ludzi i zwierzęta. plock.wyborcza.pl, 2021-07-05. [dostęp 2021-07-27].
  45. ↑ a b Krzysztof Cena, Alojzy Rojkowski, Tadeusz Taworski, Badania porównawcze temperatury skóry u lwa, pantery i kota domowego, „Ekologia Polska Seria B”, IX (3), 1963, s. 237–245, ISSN 0424-7205 (pol.).
  46. ↑ Krzysztof Cena, Alojzy Rojkowski, Tadeusz Taworski, Pomiary temperatury skóry u wielbłąda i lamy guanako, „Ekologia Polska Seria B”, IX (3), 1963, s. 247–253, ISSN 0424-7205 (pol.).
  47. ↑ Krzysztof Cena, Alojzy Rojkowski, Tadeusz Taworski, Badania nad wahaniami dobowymi temperatury skóry u bydła i jego krzyżówek z żubrem, „Ekologia Polska Seria B”, IX (3), 1963, s. 255–260, ISSN 0424-7205 (pol.).
  48. ↑ Tadeusz Taworski, Wczoraj i jutro działalności dydaktyczno-naukowej Ogrodu Zoologicznego w Płocku (17 grudnia 1976), [w:] Zbigniew Paweł Kruszewski, Towarzystwo Naukowe Płockie podmiot życia publicznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 244, ISBN 978-83-01-16893-3 (pol.).
  49. ↑ Wspólnota Dominikańska – Franciszkanie Sanok [online], 7 maja 2007 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  50. ↑ Taworscy 2013 ↓, s. 1.
  51. ↑ Jarosław Kozanecki, Udział Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Płocku w wyborach do Sejmu i Senatu 4 czerwca 1989 r., „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, 7, 2015, s. 167, ISSN 0860-5637 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  52. ↑ Więcek 2007 ↓, s. 17–19.
  53. ↑ Marek Mroczkowski, Przed beatyfikacją. Wystawa o księdzu Jerzym Popiełuszce w I Prywatnym Liceum Plastycznym [online], plastyk-plock.pl, 2018 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  54. ↑ Agnieszka Małecka, Serdeczny obowiązek [online], www.gosc.pl, 2013 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  55. ↑ Grzegorz Majchrzak, Taworski Tadeusz Maria [online], Encyklopedia Solidarności [dostęp 2023-08-16] (pol.).
  56. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 852.
  57. ↑ Order Odrodzenia Polski dla śp. Tadeusza Taworskiego [online], prezydent.pl [dostęp 2021-07-27].
  58. ↑ M.P. z 1998 r. nr 46, poz. 650.
  59. ↑ M.P. z 2012 r. poz. 549.
  60. ↑ a b Taworscy 2013 ↓, s. 122.
  61. ↑ Tadeusz Taworski. orderusmiechu.pl. [dostęp 2015-12-23].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Taworski&oldid=71780944”