Talar Marii Teresy (niem. Maria-Theresien-Taler) – najsłynniejsza srebrna moneta świata[1], emitowana od roku 1741 do dziś (jako moneta bulionowa). Nazwa pochodzi od Marii Teresy Habsburg, królowej Czech, Węgier, cesarzowej Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Talar Marii Teresy (z produkcji współczesnej)

Opis monety edytuj

Emitowane od roku 1780 monety zawsze mają podaną na nich tę datę (rok śmierci cesarzowej). Średnica monety – 39,5 mm, grubość – 2,5 mm, waga wynosi 28,0668 grama przy zawartości 23,3890 grama (0,752 uncji jubilerskiej = troy) czystego srebra.

Na awersie talar nosi portretowe popiersie cesarzowej wraz z legendą "M. THERESIA D. G. R. IMP. HU. BO. REG.", a rewersie – herb imperium Habsburgów (dwugłowy orzeł z herbami i koronami) otoczony inskrypcją "ARCHID. AVST. DUX BURG. CO. TYR. 1780 X." Są to skróty łacińskiego zapisu: Maria Theresia, Dei Gratia Romanorum Imperatrix, Hungariae Bohemiaeque Regina, Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Comes Tyrolis. 1780 X. (Maria Teresa, z Bożej Łaski Cesarzowa Rzymska, Królowa Węgier i Czech, Arcyksiężna Austrii, Księżna Burgundii, Hrabina Tyrolu). Znak "X" to krzyż świętego Andrzeja. Inicjały "S.F." poniżej popiersia odnoszą się do nazwisk dwóch ówczesnych urzędników mennicy Günzburg: Tobiasa Schoebla (S) oraz Josepha Faby (F). Na obrzeżu umieszczono inskrypcję "IUSTITIA ET CLEMENTIA" (łac. sprawiedliwość i przebaczenie) – motto rządów Marii Teresy.

Emisja edytuj

W latach 1751–2000 wybito ok. 389 milionów egzemplarzy tej monety. Wytwarzano ją przede wszystkim w mennicach Cesarstwa Habsburgów (potem Austro-Węgier): Bruksela, Hall in Tirol, Günzburg, Karlsburg, Kremnica (Kremnitz), Mediolan, Praga, Utrecht oraz w Wiedniu (po zamknięciu w 1805 mennicy w Günzburgu); później również za granicą: w Birmingham, Bombaju, Londynie, Paryżu, Rzymie, Wenecji. Do 31 października 1858 r. była ona legalnym środkiem płatniczym w Cesarstwie; dzięki patentowi (dekretowi) cesarskiemu z r. 1757 i aktualnie obowiązującym przepisom Republiki Austrii wytwarzana jest dotychczas w Wiedniu przez Münze Österreich AG jako moneta handlowa i w charakterze pamiątki. Poza Austrią talar Marii Teresy najdłużej był wytwarzany w Wielkiej Brytanii, gdzie w lutym 1962 roku wyrażono formalną zgodę na zaprzestanie tej produkcji w wyniku zabiegów dyplomatycznych Austrii.

Obieg edytuj

Zasięg i długotrwałość obiegu tej XVIII-wiecznej monety nie znajduje odpowiednika w światowej historii pieniądza. Od powstania miała ona istotne znaczenie w handlu Cesarstwa z krajami Lewantu (płd. część Turcji, Syria, Liban) i w ten sposób stała się najbardziej znaną i najwiarygodniejszą monetą w świecie arabskim. Dla sprostania popytowi cesarz Józef II Habsburg wydał dekret zezwalający na dalszą emisję talara swej matki z wykorzystaniem ostatnich stempli z mennicy w Günzburgu. Dzięki temu zaczął pełnić on rolę nieoficjalnej waluty w wielu krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, gdzie w odróżnieniu od amerykańskiego nazywano go "dolarem lewantyńskim". Do 1900 r. uznawany był w całym imperium tureckim i w Afryce aż po Niger i Madagaskar, a na zachodzie – aż po Azory ; na wschodzie jego rozpowszechnienie w handlu sięgało do Jawy (Indonezja). Do 1930 r. pełnił rolę oficjalnego środka płatniczego w handlu (zwłaszcza na bazarach) w Dżedda, Adenie, Omanie, Izmirze i Stambule, do 1945 r. – w Etiopii. Jeszcze w 1980 r. miał ustalony kurs w Jemenie (równowartość 200 szylingów austriackich)[2]. W XXI w. kontrasygnowana moneta nadal pozostaje w obiegu w Indonezji i na niektórych obszarach świata arabskiego.

Przypisy edytuj

  1. Według Der Maria-Theresien-Taler (folder), wyd. Kunsthistorisches Museum, Wien b.d.
  2. Maria-Theresien-Taler als offizielle Währung, "Salzburger Nachrichten" 23.12.1980.

Bibliografia edytuj

  • H. Kahnt: Das große Münzenlexikon von A bis Z. Regenstauf 2005, s. 271-272
  • C. C. Chamberlain: Guide to Numismatics. London 1965, s. 92-93

Linki zewnętrzne edytuj