Tatra 138
Tatra 138 – rodzina samochodów ciężarowych wysokiej ładowności produkowanych w latach 1959–1971 przez czechosłowacką firmę Tatra[1]. Pojazdy tej serii wykorzystują tradycyjną dla producenta koncepcję sztywnej ramy szkieletowej i wahliwych półosi zapewniających niezależne zawieszenie[2]. Tatra 138 dostępna była w wariantach 4x4 i 6x6. Całkowita produkcja pojazdu przekroczyła 45 900 egzemplarzy[3][4].
 Tatra 138 jako wóz strażacki | |
| Producent | |
|---|---|
| Zaprezentowany |
1956 |
| Okres produkcji |
1959–1971 |
| Miejsce produkcji | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane techniczne | |
| Segment |
samochód ciężarowy wysokiej ładowności |
| Silniki |
wysokoprężny Tatra 928 o pojemności 11 762 cm³ i mocy 180 KM |
| Napęd |
4x4 lub 6x6 |
| Długość |
8,57 m |
| Szerokość |
2,45 m |
| Wysokość |
2,44 m |
| Rozstaw osi |
4550 mm (T138 4x4) |
| Masa własna |
9400 kg |
| Zbiornik paliwa |
150 l |
| Liczba miejsc |
3 |
| Ładowność |
12 000 kg |
| Dane dodatkowe | |
| Pokrewne | |
| Konkurencja | |
Historia edytuj
Tatra 138 była bezpośrednim następcą produkowanego od 1942 roku modelu Tatra 111[1]. Pierwsze prototypy nowego pojazdu powstały w 1950 roku, jednak ostateczna decyzja, aby zastąpić stary model zapadła dopiero dwa lata później, jako część centralnego planowania komunistycznej czechosłowackiej gospodarki państwowej, w której zakłady Tatry miały produkować ciężarówki o ładowności 10–12 ton[4]. Premiera Tatry 138 odbyła się w 1956 roku na II wystawie przemysłu czechosłowackiego w Brnie, firma Tatra wystawiła wówczas dwa nowe modele, T137 (4x4) i T138 (6x6). Oba pojazdy posiadały około 70% części wspólnych. W nowych ciężarówkach w porównaniu do Tatry 111 wprowadzono wiele zmian polepszających środowisko pracy kierowcy, m.in. hydrauliczne wspomaganie kierownicy, sprzęgło wspomagane sprężonym powietrzem i elektro-pneumatyczne sterowanie wyborem biegów w skrzyni biegów[5]. Ponadto pojazd posiadał nowoczesną jak na tamte czasy kabinę i wnętrze zaprojektowane przez profesora Zdeněka Kovářa[1].
Pomimo dobrej prezentacji obu modeli Tatra 137 stała się przedmiotem sporu między dwoma czechosłowackimi przedsiębiorstwami motoryzacyjnymi – libereckie zakłady samochodowe LIAZ złożyły oficjalny protest przeciwko zamiarowi wejścia Tatry na rynek z siedmiotonowym pojazdem. Zgodnie z dalekosiężnymi centralnymi planami spór został rozstrzygnięty na korzyść libereckiego producenta, co doprowadziło do ostatecznego wycofania się Tatry z produkcji typu T137. Po pewnym czasie samochód oparty na Tatrze 137 powrócił jednak do produkcji seryjnej pod nazwą T138 4x4 jako dwuosiowy ciągnik siodłowy[4]. Produkcję seryjną pojazdu w podstawowej wersji 6x6 rozpoczęto w 1959 roku, a wersji wojskowej 4 lata później[6][1]. Ciężarówka szybko zyskała popularność na świecie i była eksportowana do wielu krajów m.in. ZSRR, Egiptu, Bułgarii, Rumunii, Francji, Austrii, Jugosławii oraz Holandii[4]. W Polsce pierwsze Tatry 138 pojawiły się pod koniec lat 60. i były wykorzystywane np. w roli ciężkich wozów pożarniczych[7].
Dane techniczne edytuj
Podstawowe dane techniczne pojazdu:
| Nazwa | Wartość | Źródło |
|---|---|---|
| Parametry silnika | ||
| Typ | Tatra 928 | [4][3][8] |
| Paliwo | olej napędowy | [4][3] |
| Pojemność skokowa | 11 762 cm³ | [4][3][1] |
| Moc maks. | 132,5 kW przy 2000 obr./min | [4][3][1] |
| Liczba cylindrów | 8 | [4][3] |
| Maks. moment obrotowy | 720 Nm przy 1200 obr./min | [4][3] |
| Średnica tłoka | 120 mm | [4][3] |
| Skok tłoka | 130 mm | [4][3] |
| Kompresja | 1:16,5 | [4][3] |
| Zużycie paliwa | 36 l/100 km | [4][3] |
| Poj. zbiornika paliwa | 150 litrów | [4][3] |
| Masa silnika | 595 kg | [4][3] |
| Zużycie oleju silnikowego | 0,2 l/100 km | [4][3] |
| Akumulatory | 2 × 12 V/165 Ah | [4][3] |
| Parametry podwozia i układu przeniesienia napędu | ||
| Długość | 8,57 m | [6][8] |
| Wysokość | 2,44 m | [6][8] |
| Szerokość | 2,45 m | [6][8] |
| Rozstaw kół przednich | 1930 mm | [4] |
| Rozstaw kół tylnych | 1752 mm | [4] |
| Rozstaw pomiędzy osiami | 4260+1320 mm, 3690+1320 mm (dla wersji T138 6x6 PR14, PPR S3, PR S1, P19) oraz 4550 mm (T138 4x4) | [4] |
| Prześwit | 290 mm | [4][6] |
| Skrzynia biegów | 5 + 1, zsynchronizowany 2 – 5 biegu | [4] |
| Ładowność | 12 000 kg | [4][1] |
| Masa własna | 9400 kg (wersja skrzyniowa) | [4] |
| Liczba miejsc | 3 | [7][6] |
| Prędkość maks. | 71 km/h | [6][4][1] |
Wersje edytuj
Tatra 138 występowała w kilku standardowych wariantach produkcyjnych[5][8]:
- T138 S1 – wywrotka jednokierunkowa
- T138 S3 – wywrotka trójstronna
- T138 V, VN – cywilna oraz wojskowa platforma (zabudowy skrzyniowe i inne)
- T138 P1V – specjalna wersja wojskowa
- T138 CAS – jednostka gaśnicza
- T138 PP6V – koparka
- T138 PP5, PP4V, PP7 – cysterna
- T138 P3, P11, P18, PP2, PP5, PP6, PP7, PP8V – żuraw
- T138 PP7 – betoniarka
Galeria edytuj
-
Wóz strażacki -
Dźwig -
Betoniarka -
Wywrotka -
Tatra 138 na czele egipskiego konwoju podczas wojny Jom Kipur (1973) -
Tatra 138 uczestnicząca w ekspedycji do Lambaréné (1968), eksponat w muzeum samochodów ciężarowych Tatra w Kopřivnicach
Informacje dodatkowe edytuj
- W 1968 roku Tatra 138 VN brała udział w ekspedycji mającej na celu dostarczenie leków do szpitala w Lambaréné w Gabonie, w czasie jej trwania pojazd pokonał odległość 38 000 km[1].
- Przy konstrukcji czechosłowackiego transportera opancerzonego OT-64 SKOT wykorzystano liczne podzespoły ciężarówki Tatra 138, w tym m.in. silnik T-928[9].
- Tatra 138 dzięki zastosowaniu systemu podgrzewania zbiornika paliwa świetnie sprawdzała się w chłodnym klimacie np. Syberii. Z powodu wyżej wymienionej cechy, a także prostoty i ogólnej trwałości konstrukcji była chętnie używana do ciężkich prac w krajach o słabo rozwiniętej infrastrukturze drogowej np. Polsce czy ZSRR. O jej trwałości może świadczyć fakt, że pojazdy te pomimo ładowności wynoszącej 12 ton były często wykorzystywane do przewożenia ładunków dwukrotnie cięższych niż zalecone przez producenta[10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Ondřej Pavlůsek, Tatra 138: Podívejte se, co všechno zvládl legendární dříč i dobrodruh [online], auto.cz, 30 października 2017 [dostęp 2023-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-19] (cz.).
- ↑ Ivan Margolius, John G. Henry, Tatra – The Legacy of Hans Ledwinka: Updated & Enlarged Collector’s Edition of 1500 copies, Veloce Publishing Ltd, 13 listopada 2015, str. 166, ISBN 978-1-84584-799-9 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Tatra 138, 1956 – 1971 [online], Tatraportal [dostęp 2023-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-06-30] (słow.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Letheko, Ciężarówka Tatra 138 [online], letheko.pl, 8 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10] (pol.).
- ↑ a b Tatra 138 następca legendarnej Tatry 111 [online], aso.pl [dostęp 2023-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-07] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Tatra 138 (Czechoslovakia), [w:] Russell Phillips, Artillery of the Warsaw Pact, Shilka Publishing, 22 sierpnia 2018, str., ISBN 978-0-9955133-9-6 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ a b Adrian Kozieł, Tatra 138 Rosenbauer SLF 8500 – GCBA 8,5/32 [online], prl998.pl [dostęp 2023-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10] (pol.).
- ↑ a b c d e Ralf Christian Kunkel, DDR-Lastwagen: Importe aus der Tschechoslowakei, Polen, Rumänien und Ungarn, Stuttgart: Paaul Pietsch Verlage GmbH & Co. KG, 11 lipca 2023, str. 49-55, ISBN 978-3-613-31239-5 [dostęp 2023-12-09] (niem.).
- ↑ Rozwój konstrukcji, [w:] Dawid Kalka, Transporter opancerzony OT-64 SKOT, Muzeum Techniki Wojskowej w Zabrzu, 14 października 2023 [dostęp 2023-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10] (pol.).
- ↑ Łukasz Pieniążek, Tatra 138: Mocarz wiatrem chłodzony [online], geekweek.interia.pl, 31 stycznia 2019 [dostęp 2023-12-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-11] (pol.).