Tempe (dolina)

Tempe (gr. Τέμπη, Tembi) – głęboki wąwóz w greckiej prowincji Tesalia pomiędzy Olimpem a górami Ossa, którego dnem płynie rzeka Pinios. Stanowi naturalną granicę między Macedonią a Tesalią. Jego długość to prawie 10 km; w najwęższym miejscu ma 25 m, zaś jej brzegi stanowią urwiska sięgające 500 m wysokości. Wysokie brzegi doliny porastają stare platany i bujna roślinność.

Dolina Tempe

Dolina Tempe jest głównym przejściem przez góry z miasta Larisa na wybrzeże, ma więc duże znaczenie strategiczne. Z tego powodu była świadkiem wielu starć w bogatej historii Grecji. Widoczne jeszcze z autostrady w gminie Ambelakia tureckie fortyfikacje i duży meczet wciąż ulegają dalszej, szybkiej destrukcji, zarówno wskutek braku zabezpieczenia konstrukcji jak i wstrząsów sejsmicznych.

Nad rzeką, płynącą dnem doliny, przerzucono wiszący most dla pieszych, który prowadzi do ulubionego greckiego sanktuarium - Agia Paraskewi. Maleńki XIII-wieczny kościółek pw. św. Paraskewii znajduje się w cieniu drzew, jest doskonale wkomponowany w masyw górski, a lita skała stanowi element konstrukcyjny niektórych kaplic. Nad wejściem powiewają dwie flagi: biało-niebieska (grecka) i żółta (z dwugłowym, czarnym orłem cesarskim, flaga Greckiego Kościoła ortodoksyjnego (prawosławnego)). Wnętrze zdobią bizantyńskie malowidła. Charakterystyczna jest ikona przedstawiająca świętą z oczami na tacy - podobno umarła męczeńską śmiercią, wcześniej własnoręcznie się oślepiając, by uniknąć pohańbienia.

Od jesieni 2017 r. udostępniono odkrywkę archeologiczną, zespół sakralny z okresów od hellenistycznego po bizantyjski i przylegające doń warsztaty artystów.

Legendy związane z doliną Tempe

Legenda głosi, że dolina powstała po kłótni braci – Zeusa i Posejdona. Zeus cisnął grom, który głęboko przeorał góry, zaś Posejdon uderzył w ziemię trójzębem i wypłynęła woda.

W otoczeniu sanktuarium znajdują się dwa legendarne źródła. Pierwsze, Źródło Afrodyty, tryska ze skały blisko mostu, tworząc romantyczną sadzawkę w otoczeniu drzew laurowych. Według mitologii to właśnie tu kąpała się Afrodyta przed spotkaniami z Adonisem. Podobno woda stąd przywraca młodość i zapewnia szczęście w miłości. Aby dostać się do drugiego źródła, trzeba pokonać wąską skalną szczelinę – pieczarę z wykutym w niej przed wiekami lub tysiącleciami kilkunastometrowym, krętym chodnikiem. Na jej końcu znajduje się ujęcie wody, którego patronką jest nimfa Dafne. Podobno wpływa korzystnie na wzrok.

Aktualne znaczenie doliny Tempe jako szlaku transportowego

Przez dolinę Tempe wciąż prowadzi – pomimo wąskiej jezdni oraz dużego zagrożenia stale aktywnym geologicznie górotworem – główny grecki szlak samochodowy, tzw. Autostrada Egejska. Często dochodzi tu do niebezpiecznych, także śmiertelnych wypadków, a kierowcy zobligowani są do redukcji prędkości do 60 km/h. W roku 2017 oddano do użytku autostradowe tunele drogowe omijające te niebezpieczne miejsca, co skróciło standardowy czas przejazdu z Aten do Salonik do 4 godzin.

Przebiegający przez Tempe stary, malowniczy szlak kolejowy Ateny-Saloniki, oddany do użytku w 1909 roku, silnie ufortyfikowany w trakcie II wojny światowej i wojny domowej, został zdemontowany w 2004 roku i zastąpiony nowoczesną, przebiegającą w tunelu, przecinającą lity masyw Olimpu i pozwalającą składom na rozwijanie prędkości podróżnej do 250 km/h trasą. Stary szlak - nasypy, tunele, mosty, bunkry - służy pieszym jako ścieżka spacerowa z najdogodniejszym wejściem od strony zespołu świątynnego Św. Paraskevi. Część dawnego torowiska zachowano w ramach ekspozycji muzeum kolejnictwa.

Galeria zdjęć

• 
  Dolina Tempe
• 
  Pozostałości dawnych umocnień na zboczach doliny Tempe
• 
  Kościół świętej Pareskiewi
• 
  Przedsionek sanktuarium

Bibliografia

• Dolina Tempe. Strona prefektury Larissa. [dostęp 2010-04-18].
• Vale of Tempi. Oficjalna strona o turystyce w Grecji. [dostęp 2010-04-16].
• Vale of Tempe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2010-04-18]  (ang.).
• Vale of Tempe. Dolina Tempi na stronie Planetware.com. [dostęp 2010-04-16].