Teodor Chrząński (ogrodnik)
Teodor Józef Chrząński[1] (ur. 9 lipca 1858 w Warszawie[2], zm. prawdopodobnie 1932[3]) – polski ogrodnik i planista[4], projektant kilkudziesięciu parków dworskich[5].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość | |
| Praca | |
| Projekty | |
Życiorys edytuj
Chrząński pochodził z Warszawy[4]. Urodził się w 1958 jako syn Teodora Stanisława Aleksandra Chrząńskiego i Marii z domu Kuhnke[2]. Uczył się w szkole ogrodniczej przy Ogrodzie Pomologicznym[6]. Następnie studiował we Francji[6][7], gdzie pracował w ogrodach wersalskich[6] i u Édouarda André[8]. Projektował i zakładał liczne ogrody i parki miejskie, m.in. w Łodzi. Współpracował głównie z Walerianem Kronenbergiem. Był członkiem, a w latach 1895–1899 także sekretarzem Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego[6][4]. Posiadał własny zakład ogrodniczy w Bródnie, w którym hodował rośliny do zakładanych przez siebie parków[9]. Był także profesorem szkoły ogrodniczej w Warszawie[7] oraz sędzią konkursowym w konkursach na projekty ogrodów[10]. W 1933 był wymieniany jako członek Komitetu Plantacyjnego Miast Rzeczypospolitej[11].
W 1911 ożenił się z Antoniną Godowską[1].
Niektóre realizacje edytuj
- Park w Radoryżu (pow. Łuków, 1891),
- Park w Krzyżanówku (pow. Kutno, 1892),
- Park w Chojnowie (pow. Przasnysz, 1893–1895),
- Park w Głoszycach (pow. Przasnysz, 1893–1895),
- Park w Mosznie (pow. Warszawa, 1894),
- Park w Skanyczu (1896) na 3 morgi[12][13],
- Park Stary w Białymstoku (1895–1897, wraz z W. Kronenbergiem)[14],
- Park Świętokrzyski w Łodzi (późn. Park im. Henryka Sienkiewicza, 1896–1897[15][5], wraz z Piotrem Hoserem. Łódzki magistrat początkowo błędnie umieścił tablicę, że autorem projektu parku był F. Chełmiński)[16],
- Park Gulczewie (pow. Płock, 1897–1900),
- Park w Nadułkach (pow. Płock, 1882),
- Park w Skolimowie (pow. Warszawa, 1899),
- Park w Przysusze (pow. Opoczno, 1900–1901),
- Park w Filipowicach (pow. kazimierski, 1902)[12][13],
- Prace melioracyjne w parku im. Stanisława Staszica w Kielcach (1905)[17],
- Park im. ks. Józefa Poniatowskiego w Łodzi (wspólnie z W. Kronenbergiem, 1904–1910)[18][19][20],
- park w Milanówku przy willi Oskara Saengera (pow. pruszkowski, 1910)[12][13],
- Park Miejski im. Augusta Krzyżanowskiego w Tomaszowie Lubelskim (1931)[17].
Projekty niezrealizowane edytuj
- Park na Zdrowiu w Łodzi (1904), zrealizowany wg koncepcji Stefana Rogowicza[21].
Przypisy edytuj
- ↑ a b 3684/D- Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Najświętszego Zbawiciela w Warszawie. Jednostka: 1911. Katalog: Małżeństwa, 1911.
- ↑ a b Akta stanu cywilnego parafii św. Jana w Warszawie.
- ↑ Grażyna Ojrzyńska, Rola Ogrodnika Miasta w zarządzaniu zielenią Łodzi w latach 1916–2021, [w:] Stefan Rogowicz i zieleń miejska Łodzi, 2021, s. 40.
- ↑ a b c Biblioteka Cyfrowa UMCS – Ogrodnik Polski. Dwutygodnik poświęcony wszystkim gałęziom ogrodnictwa T. 23, Nr 12 (1901), 1901 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b Historia sztuki polskiej: Sztuka nowoczesna, Wyd. Literackie, 1965 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ a b c d Edmund Jankowski, Wspomnienia ogrodnika. Oprac. Aniela Szwejcerowa i Andrzej Brachfogel, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ a b Demil., Dla ozdobienia Łodzi, „Świat” (32), 6 sierpnia 1910.
- ↑ Agata Zachariasz, Modernizm w kształtowaniu ogrodów i terenów zieleni – przyczynek do historii architektury krajobrazu w Polsce, „Architektura pierwszej połowy XX wieku i jej ochrona w Gdyni i w Europie”, Gdynia 2011.
- ↑ 4niTZf8, Śladami miejskich ogrodników [online], PortalKomunalny.pl [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Jerzy Warchałowski (red.), Konkursy, „Architekt. Miesięcznik poświęcony architekturze, budownictwu i przemysłowi artystycznemu.”, 1912.
- ↑ Samorząd Miejski. 1933, nr 16/17, Związek Miast Polskich, 1933 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ a b c Stanisław Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Budownictwo i Architektura, 1954 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ a b c Gerard Ciołek, Witold Plapis, Materiały do słownika twórców ogrodów polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe [Oddz. w Łodzi], 1968 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Małgorzata Dolistowska, Park Stary w Białymstoku – ewolucja formy a przeobrażenia tożsamości miejsca, „Park miejski – znaczenie w przestrzeni zurbanizowanej, Monografia”, 2016.
- ↑ Anna Kaniewska, Najstarsze łódzkie parki [online], 3 kwietnia 2009.
- ↑ #ŁódźzKanapy – Mikołajewski Ogród Miejski, miejsce wypoczynku i zabaw. [online], Turystyczny Portal Łodzi [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ a b Park Miejski im. Stanisława Staszica – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-10-07] (pol.).
- ↑ Parki i zieleńce [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Jakub Mowszowicz, Parki Łodzi: praca zbiorowa, Łódzkie Tow. Nauk., 1962 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Izabela Durecka, Parki jako element struktury przestrzennej miast Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego.
- ↑ Zielona Łódź – – Park Im. JÓzefa PiŁsudskiego (na Zdrowiu) [online], zielonalodz.pl [dostęp 2022-10-07].
