Teofil Szopa
Teofil Szopa (ur. 3 sierpnia 1884 – zm. 28 sierpnia 1929 w Wilnie) – polski inżynier technolog, polityk.
Życie edytuj
Ukończył gimnazjum w Olkuszu[1] a następnie Instytut Technologiczny w Petersburgu (1911)[2]. Podczas nauki szkolnej a następnie w Petersburgu utrzymywał się z dawania korepetycji[3]. W okresie studiów aktywny członek Związku Młodzieży Polskiej (Zet)[1] oraz Zjednoczenia Młodzieży Narodowej im. Adama Mickiewicza w Petersburgu[4].
Po studiach osiadł w Wilnie gdzie początkowo był kierownikiem Biura Technicznego inż. Mariana Lutosławskiego[5]. Od 1913 kierował pracami budowy Kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilnie, według projektu Antoniego Wiwulskiego[6] a od początku 1914 był zaangażowany w budowę na Wileńszczyźnie fortów wojskowych[3]. Następnie wraz z Kazimierzem Zimermanem prowadził Biuro Techniczno-Budowlane w Wilnie (1914-1929)[7] - które w 1916 wzniosło żelbetonowy pomnik Trzech Krzyży[5][8]. Będąc pod wpływem idei głoszonych przez Johanna Heinricha Hundta i Kajetana Krassowskiego był rzecznikiem odbudowy wsi litewskiej po I wojnie światowej przy wykorzystaniu tradycyjnych technologii bazujących na glinie i drzewie[7]. Swoje poglądy na ten temat wyłożył w artykule opublikowanym w "Kalendarzu Ostrobramskim" z 1917[9] - w której uzupełnił metodę Kajetana Krassowskiego o system pionowych kanałów, które wspomagały wysychanie dość grubych (70 cm) ścian, a gdy zostały połączone z kanałami komina, stale przesuszały ściany, konserwowały je i utrzymywały we właściwym stanie[3]. Tym samym stał się jednym z twórców i propagatorów specyficznego rodzaju budownictwa z gliny i chrustu, zwanego drzewogliną[3]. W latach I wojny światowej kierował wileńskim skautingiem[5]. W 1916 należał do założycieli i działaczy Polskiego Związku Niepodległościowego Litwy[10].
U zarania II Rzeczypospolitej w grudniu 1918 był współtwórcą Polskiego Zjednoczenia Ludowego[11]. Działacz i członek Komisji Organizacyjnej Komisji Organizacyjnej Straży Kresowej oraz kierownikiem jej wileńskiej ekspozytury(1919)[12]. Po zajęciu Litwy Środkowej przez wojska gen. Żeligowskiego (bunt Żeligowskiego), 9 października 1920 był jednym z sygnatariuszy odezwy "Do ludności Litwy Środkowej", którzy jako członkowie Tymczasowej Komisji Rządzącej podpisali ją obok generała[13] (Szopa zasiadł w TKR jako przedstawiciel Straży Kresowej[14]). W strukturze Tymczasowej Komisji Rządzącej 12 października 1920 Teofil Szopa został mianowany przez Naczelnego dowódcę Wojsk Litwy Środkowej gen. Lucjana Żeligowskiego na stanowisko Dyrektora Departamentu Przemysłu Handlu i Odbudowy oraz tymczasowo na funkcję dyrektora Departamentu Skarbu[15]. Jako członek Tymczasowej Komisji Rządzącej stał konsekwentnie na stanowisku bezwzględnej konieczności inkorporacji Wilna i całej Litwy do Polski[12]. Następnie w latach 1922-1929 skoncentrował się na działalności swego biura w Wilnie[16]. Jego firma m.in. wykonała w latach 1926-1928 budynek Szkoły Powszechnej nr 7 im. Gabriela Narutowicza[5].
Pochowany na cmentarzu na Antokolu w Wilnie[17].
Życie prywatne edytuj
Syn chłopa spod Olkusza Mikołaja i Barbary. Ożenił się z Ireną z Bergerów. Jego córką była malarka Barbara Houwalt (1911-2005)[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Historia życia koleżeńskiego technologów Polaków, [w:] Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933, s. 46
- ↑ Spis Inżynierów Technologów Polaków, [w:] Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933, s. 98
- ↑ a b c d e Jarosław Szewczyk, Glinodrzewne budownictwo wiejskie na Wileńszczyźnie, ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2009 [dostęp 31.08.2023]
- ↑ Rawicz-Szczerbo Władysław - Polski Petersburg [dostęp 31.08.2023]
- ↑ a b c d Waldemar Wołkanowski, Budownictwo w Wilnie międzywojennym – przewodnik chronologiczny (cz. 2), "Wilnoteka" [dostęp 31.08.2023]
- ↑ Aleksander Vile Radczenko, Niezrealizowane Sacré-Cœur w Wilnie, Blogerzy Org. [dostęp 31.08.2023]
- ↑ a b Jarosław Szewczyk, Łączenie drewna z kamieniem, zaprawą glinianą lub betonem jako technologia, jako zamysł architektoniczny i jako wytwór kultury materialnej. T. 1 - Dawne rozwiązania systemowe na tle rozwiązań wernakularnych, Białystok 2020, s. 149-150
- ↑ Aleksander Srebrakowski, Spotkania na Wschodzie. Trzy krzyże, "Spotkania z Zabytkami" 1989 nr 6, s. 21
- ↑ Teofil Szopa, W sprawie odbudowy wsi. Z czego budować?, w: Kalendarz Ostrobramski na rok 1918 (rok III), Wilno 1917, s. 51-60.
- ↑ Przemysław Dąbrowski, Struktura i program Polskiego Związku Niepodległościowego Litwy („Penzel”) – przyczynek do dziejów POW na Litwie i Białorusi, "Przegląd Historyczno-Wojskowy" t. 15, 2014, s. 201
- ↑ Wieści ze stolicy Litwy. „Ziemia Lubelska”, s. 2, Nr 606 z 14 grudnia 1918.
- ↑ a b Joanna Gierowska-Kałłaur, Straż kresowa wobec kwestii białoruskiej. Deklaracje i praktyka, "Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej", t. 44, 2009, s. 25, 33, 47
- ↑ Odezwa rządu Litwy środkowej. „Kurjer Warszawski”, s. 1-2, Nr 296 z 25 października 1920.
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur. Straż Kresowa wobec kwestii białoruskiej. Deklaracje i praktyka. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”. XLIV, s. 32, 2009. ISSN 1230-5057.
- ↑ Dekret no 2 Naczelnego dowódcy Wojsk Litwy Środkowej. „Dziennik Urzędowy Tymczasowej Komisji Rządzącej”, s. 2, Nr 1 z 17 listopada 1920. Tymczasowa Komisja Rządząca.
- ↑ Janczewski Wacław sierżant - Historia Ząbek [dostęp 32.08.2023]
- ↑ Teofil Szopa Antakalnio kapinės [dostęp 32.08.2023]