Teresa Tyszkiewicz (1953–2020)
Teresa Tyszkiewicz (ur. 28 grudnia 1953 roku w Ciechanowie, zm. 22 stycznia 2020 w Paryżu) – polska artystka, autorka filmów krótkometrażowych, tworząca w polu fotografii, rysunku, performance i malarstwa. Tworzyła też obiekty przestrzenne, rzeźby[1]. Jej mężem był artysta Zdzisław Sosnowski[2][3].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Studia i początek twórczości edytuj
W latach 1974-1978 studiowała na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym Politechniki Warszawskiej (dyplom 1978). Była współzałożycielką Związku Twórców Filmowych "Remont" (1980)[4].
Teresa Tyszkiewicz rozpoczęła pracę twórczą w 1978 roku. W latach 1978-1981 działała w kręgu artystów skupionych wokół Galerii Współczesnej w Warszawie. Pierwsze filmy robiła ze swoim mężem Zdzisławem Sosnowskim ("Goalkeeper" – 1975/77; "Stałe zajęcie" (Permanent Position)[5] – 1978/79; "Druga strona"[6] – 1979/90). Poza filmem wykonywała też performance, malowała obrazy i rysowała[1][7].
Filmy Teresy Tyszkiewicz na taśmie 16 mm: "Stałe zajęcie" 1978/79[5]; "Druga strona" 1980[6]; "Dzień po dniu" 1980[8]; "Ziarno" 1980[9]; "Oddech" 1981[10]; "Obraz i gry" 1981[11]; "Stadium" 1981; "Epingle" 1994.
Wyjazd do Paryża edytuj
Od 1982 roku mieszkała w Paryżu wraz z mężem Zdzisławem Sosnowskim (artystą), z którym zrealizowała wspólnie kilka filmów. Po wyjeździe do Francji artystka była przez wiele lat nieobecna na polskiej scenie artystycznej. Jej twórczość została przypomniana dopiero na wystawie "Jesteśmy" w Zachęcie w 1991 roku. Pokazała na niej m.in. takie prace, jak "Płótno ze szpilkami skrępowane sznurem" oraz "Szpilki i pismo"[7].
Paryski okres twórczości Tyszkiewicz charakteryzuje się zmianą warsztatu pracy, zaczęła wykorzystywać szpilki krawieckie, które łączyła z różnymi materiałami (płótno, olej, akryl, blacha, fotografia), tworząc obiekty-obrazy. Początkowo wbijała w podłoże 800-1000 szpilek dziennie.
We Francji zaczęłam rozwijać pomysł, który przywiozłam z kraju, czyli komponowanie obrazów ze szpilek. One po prostu mnie ścigały. Ten biedny przedmiot stał się dla mnie magiczny. Ukłucie, opór i chęć, aby go zwalczyć. Szpilka prowokuje mnie i wywołuje nowe propozycje. Jest łagodna po ujarzmieniu, ale w trakcie pracy boję się, bo jest niebezpieczna, atakująca. Może symbolizuje zmaganie z przeszkodami.
W wielu realizacjach używała również swojego ciała:
Moje ciało jest medium, źródłem i kreacją problemu. Jest niezbędne. Jest bazą, \'domem\', który chroni moją osobowość. Odgrywa funkcję \'łącznika\' miedzy rzeczywistością i wyobraźnią". "W moich filmach nie bardzo mogę znaleźć inne narzędzie jak moje fizyczne ja, ponieważ pomysł zawsze chce nakreślać sobą.
W 2020 przygotowano duża wystawę monograficzną artystki Teresa Tyszkiewicz. Dzień po dniu, w ms2 / Muzeum Sztuki w Łodzi. Specjalnie na potrzeby prezentacji w Muzeum Sztuki, artystka zmontowała swój ostatni, nigdy nie pokazywany film ARTA (1984-85 / 2019)[12]. Artystka zmarła tuż przed otwarciem wystawy, przesuniętym dodatkowo o kilka miesięcy ze względu na pandemię Covid-19[13].
Kolekcje edytuj
Jej prace znajdują się w zbiorach publicznych i prywatnych, m.in. w Fonds National d'Art Contemporain w Paryżu, Musée Ville de Paris i Fondation Camille w Paryżu[14].
Galeria prac edytuj
Wystawy edytuj
Źródło[15]:
- 1979 – "Sztuka ekstremalna", BWA Poznań
- 1979 – "Porównania", BWA Sopot
- 1979 – "Stałe zajęcie", BWA Kalisz
- 1980 – "Prace i słowa", De Appel Gallery, Amsterdam
- 1980 – "Pokaz filmów", Galeria Krytyków, Warszawa
- 1981 – Galeria Studio, Warszawa
- 1981 – Festival International du Jeune Cinéma, Hyères, Francja
- 1982 – Galeria Diferença, Lizbona
- 1982 – XII Biennale de Paris (Section Cinema Experimental)
- 1982 – Festival de Cinéma et Vidéo, Paryż
- 1983 – Festival International d'Art Performance, Lyon, Francja
- 1983 – "Présences Polonaises" (film), Centre Georges Pompidou, Paryż
- 1983 – "Grands et jeunes d'aujourd'hui", Grand Palais, Paryż
- 1985 – Galerie Lara Vincy, Paryż
- 1986 – "Aspects de la jeune peinture abstraite", Paryż
- 1988 – "Comparaison", Grand Palais, Paryż
- 1989 – Galerie W. Dunikowski, Kolonia, Niemcy
- 1991 – "Jesteśmy", Galeria Zachęta, Warszawa
- 1994 – "Ars Erotica", Muzeum Narodowe, Warszawa
- 1998 – "Szpilki", Galeria Zachęta, Warszawa
- 2001 – "Espace des Beaux-Arts", Ateny (Nagroda Jury Exposition Fondation Camille
- 2004 – "Epingle", Kiron Galerie, Paryż
- 2005 – "Teresa Tyszkiewicz. Twarze", Galeria Krytyków Pokaz, Warszawa
- 2004 – Films of Polish Women Artists in the 1970s and 1980s, Tate Modern, Starr Auditorium, Londyn
- 2004 – "Z archiwum polskiego filmu eksperymentalnego", Centrum Sztuki Łaźnia, Gdańsk
- 2004 – Films of Polish Women Artists in the 1970s and 1980s, pokaz towarzyszący wystawie "Architekture of Gender: Contemporary Woman's Art in Poland", Sculpture Center, Nowy Jork
- 2006 – "1,2,3...awangarda", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2008 – "Teraz, Artyści Galerii Foto-Medium-Art.", Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, Radom
- 2020 – "Teresa Tyszkiewicz. Dzień po dniu", ms2, Łódź
Przypisy edytuj
- ↑ a b Teresa Tyszkiewicz. Życie i twórczość. Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Teresa Tyszkiewicz (1953-2020) – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Zdzisław Sosnowski | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ ARS Teresa Tyszkiewicz ARTYŚCI [online], 2012.biennalearspolonia.pl [dostęp 2020-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-06].
- ↑ a b Zdzisław Sosnowski, Teresa Tyszkiewicz – Stałe zajęcie – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ a b Zdzisław Sosnowski, Teresa Tyszkiewicz – Druga strona – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ a b Teresa TYSZKIEWICZ [online], artinfo.pl [dostęp 2020-07-05].
- ↑ Teresa Tyszkiewicz – Dzień po dniu – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Teresa Tyszkiewicz – Oddech – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Teresa Tyszkiewicz – Obraz i gry – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ CG2, Teresa Tyszkiewicz: dzień po dniu [online], Muzeum Sztuki w Łodzi [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Telewizja Polska S.A, Wystawa Teresa Tyszkiewicz: dzień po dniu w ms2. Wernisaż tylko online [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Teresa Tyszkewicz. Szpilka zwykła i niezwykła – wystawa w Galerii Piekary – Związek Polskich Artystów Fotografików [online], zpaf.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Teresa Tyszkiewicz | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Ewa Gorządek: Teresa Tyszkiewicz. culture.pl. [dostęp 2020-07-05].
Linki zewnętrzne edytuj
- FILMOTEKA MUZEUM: Wideo Teresy Tyszkiewicz na Filmotece Muzeum. artmuseum.pl. [dostęp 2020-07-05].
- Bożena Czubak: Teresa Tyszkiewicz. Rytuały sztuki. vogue.pl.