Theodor Heuss

prezydent Niemiec

Theodor Heuss (ur. 31 stycznia 1884 w Brackenheim, zm. 12 grudnia 1963 w Stuttgarcie) – niemiecki polityk i publicysta, pierwszy prezydent RFN (1949–1959), założyciel i pierwszy przewodniczący Wolnej Partii Demokratycznej (FDP). Uważany za jednego z ojców niemieckiej Ustawy Zasadniczej[1].

Theodor Heuss
Ilustracja
Znaczek pocztowy z okazji 125. rocznicy urodzin Theodora Heussa (2009)
Data i miejsce urodzenia

31 stycznia 1884
Brackenheim

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1963
Stuttgart

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec
Okres

od 13 września 1949
do 12 września 1959

Przynależność polityczna

FDP

Poprzednik

pierwszy prezydent RFN

Następca

Heinrich Lübke

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi RFN Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001) Łańcuch z Gwiazdą Krzyża Wielkiego Orderu Sokoła (Islandia)

Życiorys edytuj

Syn mistrza budowlanego Ludwiga Heussa (1853–1903) i jego żony Elisabeth Gümbel (1853–1927)[2]. Miał dwóch starszych braci lekarza Ludwiga (1881–1932) i architekta Hermanna (1882–1959)[3]. Po maturze Heuss studiował ekonomię i historię sztuki na uniwersytetach w Monachium i w Berlinie. W 1905 uzyskał tytuł doktora nauk politycznych, pod kierunkiem Lujo von Brentano, za pracę naukową o uprawach i producentach win w regionie Heilbronn nad Neckarem[4].

 
Portret Theodora Heussa z 1905 roku, autorstwa Alberta Weisgerbera.

Po studiach został współpracownikiem Friedricha Naumanna, publikując od 1905 do 1912 w prowadzonym przez niego liberalnym tygodniku Die Hilfe[5]. W 1910 roku zaczął współpracę z Postępową Partii Ludową[4].

Następnie przeniósł się do Heilbronn, gdzie w latach 1912–1918 był redaktorem naczelnym Neckarzeitung, dodatkowo pisał felietony do ukazującego się w Monachium czasopisma Der Kunstwart oraz fachowego pisma o sztuce dekoracyjnej Dekorative Kunst, gdzie pisał o architekturze i projektowaniu[6].

W 1918 powrócił do Berlina, gdzie wstąpił do Niemieckiej Partii Demokratycznej (DDP) i został członkiem zarządu Deutscher Werkbund (pol. Niemiecki Związek Twórczy). W latach 1918–1922 był redaktorem tygodnika Deutsche Politik. W 1919 roku został wybrany do rady dzielnicy Berlina – Schönebergu, a rok później został zatrudniony na stanowisku docenta w berlińskiej Hochschule für Politik. Od 1923 do 1926 wydawał pismo Die Deutsche Nation.[7]

W latach 1924-1928 i 1930-1933 był posłem do Reichstagu z list DDP[2]. W swojej publikacji Hitlers Weg, krytykował Hitlera i nazizm, a książka ta była publicznie palona w Berlinie podczas zorganizowanej przez narodowych socjalistów akcji palenia książek w 1933 roku[4][8].

Po dojściu Hitlera do władzy zwolniony z pracy na uczelni i pozbawiony mandatu posła[7]. Ograniczył działalność publicystyczną (w 1936 roku otrzymał zakaz publikowania), skupiając się na pisaniu biografii - w 1937 napisał biografię Friedricha Naumanna, w 1940 Antona Dohrna oraz w 1942 Justusa von Liebiga. Pod pseudonimem Thomas Brackheim nawiązał współpracę z tygodnikiem Frankfurter Zeitung[9], a w 1940 roku napisał osiem niepolitycznych artykułów do kontrolowanego przez Ministerstwo Propagandy tygodnika Das Reich[10]. W czasie wojny utrzymywał stałe kontakty z działaczami antyhitlerowskiego ruchu oporu, w tym z Julisem Leberem[9].

 
Konrad Adenauer i Theodor Heuss (z prawej) podczas spotkania w Bonn (1959)

W 1945 Heuss został powołany przez amerykańskie władze okupacyjne na stanowisko ministra kultury w Wirtembergii-Badenii. W tym samym roku był jednym z założycieli tygodnika Rhein-Neckar-Zeitung[2]. W 1946 został członkiem landtagu i przewodniczącym nowo powołanej w amerykańskiej strefie okupacyjnej partii liberalnej - Demokratische Volkspartei (DVP). Rok później uzyskał posadę profesora honorowego na Technische Hochschule w Stuttgarcie i został wybrany do Rady Parlamentarnej Niemiec[4].

12 grudnia 1948 w Happenheim zainicjował powstanie Wolnej Partii Demokratycznej (FDP) i został wybrany jej pierwszym przewodniczącym[11]. W sierpniu 1949 zdobył mandat deputowanego do Bundestagu, a 12 września tegoż roku został wybrany przez Zgromadzenie Federalne na pierwszego Prezydenta Republiki Federalnej, w 1954 roku bez głosów przeciwnych wybrany na drugą pięcioletnią kadencję[2]. W 1951 roku ustanowił nowe niemieckie odznaczenie państwoweOrder Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[12].

 
Grób Theodora Heuss i jego żony w Stuttgarcie.

Po zakończeniu drugiej kadencji zamieszkał w Stuttgarcie. W 1963 roku opublikował swoje wspomnienia, w grudniu tego samego roku zmarł wskutek komplikacji po operacji amputacji kończyny dolnej. Został pochowany na Cmentarzu leśnym w Stuttgarcie[13].

W 1957 imieniem Theodora Heussa nazwano statek ratownictwa morskiego. W 1987 ten 23-metrowy statek został przeprowadzony morzem, rzekami i lądem z Bremerhaven do Monachium, gdzie na dziedzińcu Deutsches Museum udostępniono go do zwiedzania[14].

Życie prywatne edytuj

11 kwietnia 1908 Heuss zawarł związek małżeński z Elly Knapp (1881–1952), z którą miał syna Ernsta Ludwiga (1910-1967). Ślubu udzielił im Albert Schweitzer, z którym Elly Knapp była zaprzyjaźniona[2].

Przypisy edytuj

  1. Theodor Heuss [online], www1.wdr.de, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  2. a b c d e Deutsche Biographie, Heuss, Theodor - Deutsche Biographie [online], deutsche-biographie.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  3. Im Schatten des berühmten Bruders - STIMME.de [online], stimme.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  4. a b c d Stiftung Deutsches Historisches Museum, Stiftung Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie: Theodor Heuss [online], hdg.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  5. Heuss Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-03-18].
  6. Heuss [online], adk.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  7. a b Article: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  8. Theodor Heuss | German statesman | Britannica [online], britannica.com [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  9. a b Gedenkstätte Deutscher Widerstand - Biografie [online], gdw-berlin.de [dostęp 2023-03-18].
  10. Heuss an Oskar Stark, 25. Februar 1941. w: Elke Seefried: Theodor Heuss; In der Defensive. Briefe 1933-1945. Monachium 2009, s. 399.
  11. Personal Information: Theodor Heuss (1884-1963) [online], Willy Brandt Biografie [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  12. Artikel: Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  13. Artikel: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  14. Schreiber-Bogen Kartonmodellbau [online], schreiber-bogen.de [dostęp 2023-03-18].