Theriosuchus
Theriosuchus – rodzaj krokodylomorfa z grupy Neosuchia żyjącego od środkowej jury do wczesnej kredy na obecnych terenach Europy i Azji. Został formalnie opisany w 1879 roku przez Richarda Owena w oparciu o skamieniałości pochodzące z Purbeck Shale w Dorset[1]. Nazwa Theriosuchus została jednak po raz pierwszy użyta przez Owena w publikacji z 1878 roku[2].
| Theriosuchus | |||
| Owen, 1879 | |||
 Skamieniałości T. pusillus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| (bez rangi) | Mesoeucrocodylia | ||
| (bez rangi) | Neosuchia | ||
| Rodzaj |
Theriosuchus | ||
| Gatunki | |||
| |||
Theriosuchus był niewielkim krokodylomorfem – mierzącym przeważnie poniżej 1 m długości[2]. Nieco większe rozmiary osiągały jedynie T. ibericus i formy późnokredowe, o czaszce o długości ok. 20 cm[3]. Gatunki Theriosuchus cechowały się szeroką czaszką, stosunkowo dużymi oczodołami, podzielonymi nozdrzami i względnie dużymi otworami nadskroniowymi[2]. Prawdopodobnie prowadziły raczej lądowy aniżeli wodny tryb życia[3]. Tradycyjnie zaliczany do rodziny Atoposauridae; z analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Tennanta, Manniona i Upchurcha (2016) wynika jednak jego bliższe pokrewieństwo z rodziną Paralligatoridae[4].
Gatunkiem typowym jest T. pusillus, którego szczątki odkryto w Purbeck Shale w pobliżu pozostałości krokodylomorfów z rodzaju Goniopholis i małych ssaków[1][5]. Fragmentaryczne szczątki odnajdowano również w innych krajach Europy[2][3]. Skamieniałości przypisywane do Theriosuchus odnaleziono również w Tajlandii, skąd w 2011 roku opisano T. grandinaris. Pojedyncze zęby odkryte w Ameryce Północnej również zaliczano do Theriosuchus[6].
Rodzaj Theriosuchus ma duży zasięg stratygraficzny – najstarsza skamieniałość przedstawiciela tego rodzaju o niepewnej przynależności gatunkowej (niekompletna prawa kość zębowa oznaczona NMS G. 2014.52.1) pochodzi ze środkowojurajskich (późny bajos lub baton) osadów w Szkocji[7]. Szczątki T. pusillus datuje się na berrias, T. grandinaris na berrias–barrem[6]. Skamieniałości pochodzące z przełomu kampanu i mastrychtu Francji mogą również należeć do rodzaju Theriosuchus lub formy blisko z nim spokrewnionej[3].
W przeszłości do rodzaju zaliczano także późnojurajski (kimeryd) gatunek T. guimarotae, opisany w 2005 roku przez Schwarz i Salisbury'ego, znany ze skamieniałości odkrytych w Portugalii (Guimarota)[2], żyjący we wczesnej kredzie gatunek T. ibericus z Hiszpanii, nazwany w 1992 roku przez Brinkmanna[8] oraz opisany w 2010 roku T. sympiestodon, znany ze skamieniałości z terenów Basenu Hațeg[9]. Żyjący w mastrychcie T. sympiestodon, młodszy od pozostałych znanych gatunków o około 58 mln lat, do 2016 roku uważany był za najmłodszego przedstawiciela rodzaju[9]. Tennant, Mannion i Upchurch (2016) przenieśli jednak gatunki T. ibericus i T. sympiestodon do odrębnego rodzaju Sabresuchus[4], zaś Schwarz, Raddatz i Wings (2017) przenieśli T. guimarotae do rodzaju Knoetschkesuchus[10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Richard Owen. Monograph on the fossil Reptilia of the Wealden and Purbeck Formations. Supplement IX, Crocodilia (Goniopholis, Brachydectes, Nannosuchus, Theriosuchus, and Nuthetes). „Palaeontographical Society of London Monograph”. 33, s. 1–19, 1879. (ang.).
- ↑ a b c d e Daniela Schwarz, Steven W. Salisbury. A new species of Theriosuchus (Atoposauridae, Crocodylomorpha) from the Late Jurassic (Kimmeridgian) of Guimarota, Portugal. „Geobios”. 38 (6), s. 779–802, 2005. DOI: 10.1016/j.geobios.2004.04.005. (ang.).
- ↑ a b c d Jeremy E. Martin, Márton Rabi, Zoltán Csiki-Sava, Ştefan Vasile. Cranial morphology of Theriosuchus sympiestodon (Mesoeucrocodylia, Atoposauridae) and the widespread occurrence of Theriosuchus in the Late Cretaceous of Europe. „Journal of Paleontology”. 88 (3), s. 444–456, 2014. DOI: 10.1666/13-106. (ang.).
- ↑ a b Jonathan P. Tennant, Philip D. Mannion i Paul Upchurch. Evolutionary relationships and systematics of Atoposauridae (Crocodylomorpha: Neosuchia): implications for the rise of Eusuchia. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 177 (4), s. 854–936, 2016. DOI: 10.1111/zoj.12400. (ang.).
- ↑ Richard Owen. On the association of dwarf Crocodiles (Nannosuchus and Theriosuchus pusillus, e.g.) with the diminutive mammals of the Purbeck Shales. „Quarterly Journal of the Geological Society”. 35 (1-4), s. 148–155, 1879. DOI: 10.1144/GSL.JGS.1879.035.01-04.02. (ang.).
- ↑ a b Komsorn Lauprasert, Chalida Laojumpon, Wanitchaphat Saenphala, Gilles Cuny, Kumthorn Thirakhupt, Varavudh Suteethorn. Atoposaurid crocodyliforms from the Khorat Group of Thailand: first record of Theriosuchus from Southeast Asia. „Paläontologische Zeitschrift”. 85 (1), s. 37–47, 2011. DOI: 10.1007/s12542-010-0071-z. (ang.).
- ↑ Mark T. Young, Jonathan P. Tennant, Stephen L. Brusatte, Thomas J. Challands, Nicholas C. Fraser, Neil D. L. Clark i Dugald A. Ross. The first definitive Middle Jurassic atoposaurid (Crocodylomorpha, Neosuchia), and a discussion on the genus Theriosuchus. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 176 (2), s. 443–462, 2016. DOI: 10.1111/zoj.12315. (ang.).
- ↑ Winand Brinkmann. Die Krokodilier-Fauna aus der Unter-Kreide (Ober-Barremium) von Uña (Provinz Cuenca, Spanien). „Berliner Geowissenschaftliche Abhandlungen (E)”. 5, s. 1–123, 1992. (niem.).
- ↑ a b Jeremy E. Martin, Márton Rabi, Zoltán Csiki. Survival of Theriosuchus (Mesoeucrocodylia: Atoposauridae) in a Late Cretaceous archipelago: a new species from the Maastrichtian of Romania. „Naturwissenschaften”. 97 (9), s. 845–854, 2010. DOI: 10.1007/s00114-010-0702-y. (ang.).
- ↑ Daniela Schwarz; Maik Raddatz i Oliver Wings. Knoetschkesuchus langenbergensis gen. nov. sp. nov., a new atoposaurid crocodyliform from the Upper Jurassic Langenberg Quarry (Lower Saxony, northwestern Germany), and its relationships to Theriosuchus. „PLoS ONE”. 12(2): e0160617, 2017. DOI: 10.1371/journal.pone.0160617. (ang.).