Thorfinn Karlsefni
Thorfinn Karlsefni (staronord. Þorfinnr Karlsefni; isl. Þorfinnur Karlsefni) – islandzki żeglarz, który ok. 1010 roku podjął się próby kolonizacji Winlandii odkrytej przez Leifa Erikssona.
Życiorys edytuj
Karlsefni urodził się prawdopodobnie w drugiej połowie X wieku. Był synem zamożnego kupca Thorda Horseheada i Thorunn. Dzieciństwo spędził w posiadłości ojca zwanej Stad w Reyniness w pobliżu zatoki Skagafjord[1].
Według sag winlandzkich po śmierci Thorsteina Erikssona (brata Leifa) Karlsefni przybył na Grenlandię z Norwegii. Tam zakochał się w Gudridur, byłej żonie Thorsteina i wziął z nią ślub[2]. Dalej pojawiają się rozbieżności w jego historii, ponieważ Saga o Grenlandczykach wspomina, że Gudridur, jak i wiele innych osób namawiało go do poprowadzenia wyprawy do Winlandii. Karlsefni zgodził się i wraz z 60-osobową załogą wyruszył w podróż. Po dotarciu do celu osiadł w dawnym obozie Leifa Erikssona, gdzie pozostał do końca zimy. Saga o Eryku Rudym mówi z kolei, że Karlsefni wraz ze Snorrim Thorbrandssonem postanowili odszukać ziemię, na którą przypadkowo natknął się Leif, gdy jego statek zboczył z kursu. W opisie wyprawy przypisuje mu się również nadanie nazw nowo odkrytym terenom takim jak: Helluland, czy Markland choć są to zasługi Erikssona. Teksty wspominają także o wrogiej rdzennej ludności, którą wikingowie nazwali Skrælingami. Początkowo przyjazne stosunki handlowe z tubylcami przemieniły się w konflikt, po którym Karlsefni opuścił Winlandię.
W Winlandii Gudridur urodziła chłopca o imieniu Snorri Thorfinnsson[3], które jako pierwszym znane dziecko europejskiego pochodzenia urodziło się w Nowym Świecie. Dokładna lokalizacja kolonii Thorfinna jest nieznana. Być może znajdowała się w L’Anse aux Meadows, gdzie odnaleziono pozostałości osady wikingów.
Sagi kończą się po powrocie Karlsefniego z Winlandii, który wraz z rodziną osiada na Islandii. Niektórzy z ich potomków zostają później pierwszymi islandzkimi biskupami.
Rozbieżności w tekstach edytuj
Wyprawy Thorfinna zostały dość dobrze udokumentowane w Sadze o Grenlandczykach i Sadze o Eryku Rudym, jednakże obie relacje znacząco się od siebie różnią[4]. Według Sagi o Grenlandczykach Karlsefni za namową żony, wyruszył wraz z 60-osobową załogą w podróż do Winlandii trasą Leifa Erikssona. Z kolei Saga o Eryku Rudym mówi, że wyprawa liczyła trzy statki i 140 ludzi, a Karlsefni wyruszył, by odnaleźć ziemię, na którą przypadkowo natknął się Eriksson, kiedy zboczył z kursu podczas sztormu. Saga zawiera również wiele szczegółów, które zniekształcają fakty i bagatelizują znaczenie Erikssona, przedstawiając go jako przypadkowego odkrywcę Winlandii. Główne zasługi przypisuje natomiast Karlsefniemu. Niektórzy historycy uważają, że została ona nieco ubarwiona ze względów propagandowych. Saga została napisana bowiem w XIII wieku, kiedy to jeden z potomków Thorfinna był kanonizowany. Jego zwolennicy mogli więc wyolbrzymić rolę słynnego przodka w ważnych odkryciach[5].
W popkulturze edytuj
Postacią Karlsefniego silnie inspirowany był Thorfinn, główny bohater Sagi winlandzkiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Magnus Magnusson, Hermann Pálsson: The Vinland Sagas. 1965, s. 91–93.
- ↑ Magnus Magnusson, Hermann Pálsson: The Vinland Sagas. 1965, s. 64–67.
- ↑ Alana Mitchell: Legend that begins in Newfoundland ends with a 'fantasy' discovery in field. vanderkrogt.net. [dostęp 2014-05-09]. (ang.).
- ↑ Gwyn Jones: A history of the Vikings. 1989 (1968), s. 300.
- ↑ K. Kris Hirst: Vinland Sagas. archaeology.about.com. [dostęp 2014-05-09]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Saga o Grenlandczykach. Saga o Eryku Rudym. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2006. ISBN 83-7188-806-6.
- Magnus Magnusson, Hermann Pálsson: The Vinland Sagas. Penguin, 1965. ISBN 0-14-044154-9.
- Gwyn Jones: A history of the Vikings. Oxford University Press, 1989 (1968). ISBN 978-0-19285139-0.
Linki zewnętrzne edytuj
- THORFINNR karlsefni THORDARSON. Dictionary of Canadian Biography Online. [dostęp 2012-07-21]. (ang.).