Tilletia indica Mitra – gatunek grzybów z klasy płaskoszy (Exobasidiomycetes)[1]. Grzyb mikroskopijny, obligatoryjny pasożyt roślin, u pszenicy i pszenżyta wywołujący chorobę o nazwie śnieć indyjska pszenicy[2].

Tilletia indica
Ilustracja
Zarodniki Tilletia indica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

płaskosze

Rząd

śnieciowce

Rodzina

śnieciowate

Rodzaj

śnieć

Gatunek

Tilletia indica

Nazwa systematyczna
Tilletia indica Mitra
Ann. appl. Biol. 18: 178 (1931)
Morfologia i cykl rozwojowy grzybów Tilletia

Systematyka i nazewnictwo

edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum
Tilletia, Tilletiaceae, Tilletiales, Exobasidiomycetidae, Exobasidiomycetes, Ustilaginomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Gatunek ten po raz pierwszy opisał w 1831 r. Manoranjan Mitra w Indiach[1] Synonim: Neovossia indica (Mitra) Mundk. 1941[3].

Morfologia i rozwój

edytuj

Endobiont, którego strzępki rozwijają się między komórkami zaatakowanych roślin. W zalążniach porażonych kwiatów zbóż powstają kupki teliospor całkowicie ukryte przez plewy. Zwykle w kłosie zainfekowane są tylko niektóre ziarniaki i zwykle zmiany chorobowe ograniczają się do obszaru szwu, niszcząc tkankę zarodka i przylegające bielmo. Masa zarodników sproszkowana, brązowo-czarna, złożona z zarodników wymieszanych ze sterylnymi komórkami, w stanie świeżym wydzielająca nieprzyjemny zapach śledzi. Jałowe komórki kuliste do wydłużonych, często o kształcie łezki, żółtawe do żółtawo-brązowych, o gładkiej, grubej (3-8 µm grubości), laminowanej ściance, zazwyczaj z trzonkiem. Mają wymiary, 18-61 × 11-31 µm. Zarodniki bez otoczki, choć czasami z krótkim trzonkiem, kuliste lub półkuliste, ciemnoczerwono-brązowe (prawie nieprzejrzyste), o średnicy średn. 25-43 (średnio 34,6) µm i brodawkowatej ściana, brodawki o wysokości 1,5-5 µm[4].

Żywiciele: pszenica (Triticum) i pszenżyto (x Triticosecale)[4]. Sztucznie udało się zainokulować różne gatunki traw[5].

Teliospory Tilletia indicasą uwalniane podczas zbiórki zbóż, zanieczyszczając nasiona i glebę. Zarodniki z nasion wydają się być głównym źródłem inokulum. Kiełkują wiosną, tworząc na powierzchni gleby przedrośla, które z kolei wytwarzają sporydia. Są one przenoszone przez wiatr i dokonują infekcji młodych kłosów pszenicy. Patogen nie jest ogólnoustrojowy, a każde chore ziarno reprezentuje osobną infekcję[4].

Organizm kwarantannowy

edytuj

W Polsce Tilletia indica został umieszczony na liście organizmów kwarantannowych, w grupie organizmów, których występowania na terenie Unii Europejskiej dotąd nie stwierdzono[6]. Podlega obowiązkowemu zwalczaniu, gdyż warunki klimatyczne i obecność roślin żywicielskich umożliwiają mu zaaklimatyzowanie się w Europie i rozprzestrzenienie. W Polsce stwierdzono też jego obecność w ziarnach pszenicy konsumpcyjnej sprowadzonej z Indii. Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej ziarno siewne podlega obowiązkowej kontroli. W przypadku jakichkolwiek podejrzeń co do obecności Tilletia indica w importowanym materiale roślinnym oraz w krajowych uprawach pszenicy, żyta i pszenżyta, należy poinformować o tym fakcie najbliższą jednostkę organizacyjną Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN)[5].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-06-27].
  2. Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2022-06-27].
  4. a b c Chatrath & Adlakha, Tillieta indica Mitra, „Agricultural Research”, 3, Mycobank, 1963, s. 260 [dostęp 2022-06-27].
  5. a b Śnieć indyjska pszenicy (Tilletia indica), agrofag podlegający obowiązkowemu zwalczaniu [online] [dostęp 2017-06-19].
  6. DZ.U.R.P. Z 25 sierpnia 2015 r, poz. 1227 [online] [dostęp 2022-07-04].