Wikipedia

Tim Burton

amerykański reżyser filmowy

Tim Burton, właśc. Timothy Walter Burton[1][2] (ur. 25 sierpnia 1958 w Burbank) – amerykański reżyser, scenarzysta, producent filmowy i animator[1]. Wyreżyserował takie filmy jak: Edward Nożycoręki, Jeździec bez głowy czy Batman[1].

Tim Burton
Ilustracja
Tim Burton (2012)
Prawdziwe imię i nazwisko

Timothy Walter Burton

Data i miejsce urodzenia

25 sierpnia 1958
Burbank

Zawód

reżyser, producent, scenarzysta, animator

Współmałżonek

Lena Gieseke
(1989–1991; rozwód)

Lata aktywności

od 1971

Odznaczenia
Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Życiorys edytuj

Wczesne lata edytuj

Urodził się w Burbank w Kalifornii jako syn Jean Burton (z domu Erickson), późniejszej właścicielki sklepu z pamiątkami o tematyce kotów, oraz Williama „Billa” Burtona, byłego piłkarza ligi małoletniej, który pracował dla Departamentu Parków i Rekreacji Burbank[3]. Jako nastolatek Burton kręcił krótkometrażowe filmy na swoim podwórku przy Evergreen Street przy użyciu prymitywnych technik animacji poklatkowej lub kręcił je na filmie 8 mm bez dźwięku. W wieku 13 lat nakręcił Wyspę Doktora Agora (The Island of Doctor Agor). Burton uczęszczał do Providencia Elementary School w Burbank. Naukę kontynuował w Burbank High School, ale nie był szczególnie dobrym uczniem. Grał w drużynie piłki wodnej w Burbank High. Czerpał przyjemność z malowania, rysowania i oglądania filmów, a także czytając dzieła Edgara Allana Poego[4]. Na jego przyszłe prace duży wpływ miały prace takich bohaterów z dzieciństwa, jak dr. Seuss i Roald Dahl. W 1981 ukończył studia na wydziale animacji w California Institute of the Arts[5] w Walencji w Kalifornii. Jako student CalArts Burton wykonał krótkometrażowe filmy – Spodenki z łodyg selera potwora (Stalk of the Celery Monster) i Król i ośmiornica (King and Octopus).

Kariera edytuj

Po studiach, w latach 70. rozpoczął pracę w jako animator w studiu Walta Disneya, współpracując przy animacji kilku kreskówek, w tym Rox i Rouky[6]. Po tym doświadczeniu zrealizował dwa filmy krótkometrażowe – animowany Vincent (1982) i Frankenweenie (1984).

Stał się znany ze swoich mrocznych, gotyckich, makabrycznych i dziwacznych filmów grozy i fantasy[7], takich jak Sok z żuka (1988), Edward Nożycoręki (1990), Miasteczko Halloween (1993), Ed Wood (1994), Jeździec bez głowy (1999), Gnijąca panna młoda (2005), Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007), Mroczne cienie (2012) i Frankenweenie (2012). Jest także znany z takich przebojów kasowych, jak komedia przygodowa Wielka przygoda Pee Wee Hermana (1985), filmy o superbohaterach – Batman (1989) i kontynuacja Powrót Batmana (1992), filmie fantastycznonaukowym Planeta małp (2001), muzycznym filmie przygodowym Charlie i fabryka czekolady (2005) oraz filmie fantastycznym Alicja w krainie czarów (2010), który zarobił na całym świecie ponad 1 miliard dolarów[8].

W 1989 artysta otworzył własną firmę produkcyjną Tim Burton Productions. W 1997 wydał książkę The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories, będącą zbiorem 23 historii pełnych czarnego humoru.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 50. MFF w Cannes (1997) oraz w jury sekcji „Cinéfondation” na 59. MFF w Cannes (2006). Przewodniczył obradom jury na 63. MFF w Cannes (2010).

Cechy charakterystyczne twórczości[potrzebny przypis] edytuj

  • Często pracuje z aktorami Johnnym Deppem i Heleną Bonham Carter oraz twórcą muzyki filmowej Dannym Elfmanem.
  • Często pokazuje w filmach martwe psy, klaunów, owce, poskręcane drzewa, latarnie z wydrążonej dyni i strachy na wróble.
  • W większości filmów umieszcza scenę przy stole.
  • Jego filmy najczęściej mają gotycki podtekst.
  • Indywidualizuje logo początkowe filmu.
  • W jego filmach można zauważyć wpływ grafik Edwarda Goreya.
  • Często używa cieni, by stworzyć straszny, złowieszczy klimat filmu.
  • Jego dzieła zawierają dość dużo czarno-białych pasków, krętych spiral i zakręconych krawędzi.
  • Postacie z jego filmów często mają długie nogi i małe stopy oraz bladą skórę. Często w jego filmach pojawiają się bohaterowie z podkrążonymi oczami (Miasteczko Halloween, Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street, Gnijąca panna młoda Tima Burtona, Edward Nożycoręki, Alicja w krainie czarów, Mroczne cienie).
  • W swoich filmach pokazuje często głównych bohaterów jako postacie, które nie radzą sobie z otaczającą ich rzeczywistością i z problemami dotyczącymi normalnego życia. Z tego powodu są oni odrzucani i nieakceptowani. Burton potrafi w ten sposób pokazać problemy dręczące też jego.
  • Jego filmy zazwyczaj mają morał lub pouczenie, które można wywnioskować z treści, np.: Edward Nożycoręki – „inność” Edwarda powoduje lęk u ludzi i strach oraz nieakceptowanie takim jakim jest.

Życie prywatne edytuj

24 lutego 1989 poślubił Lenę Gieseke, jednak 31 grudnia 1991 doszło do rozwodu. W latach 1993–2001 był związany z Lisą Marie Smith. W 2001 związał się z aktorką Heleną Bonham Carter, z którą ma syna Billy’ego Raya (ur. 4 października 2003) oraz córkę Nell (ur. 15 grudnia 2007). Po 13 latach para rozstała się pod koniec 2014[9].

Filmografia edytuj

Rok Tytuł Reżyser Scenarzysta Producent Obsada aktorska (rola)
1971 Wyspa Doktora Agora (The Island of Doctor Agor, film krótkometrażowy)     doktor Agor
Prehistoric Caveman (film krótkometrażowy)  
Houdini: The Untold Story (film krótkometrażowy)  
1972 Tim’s Dreams (film krótkometrażowy)  
1974 1997 (film krótkometrażowy)  
1976 Houdini: The Untold Story Harry Houdini
1979 Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie) Muppet
Doctor of Doom (film krótkometrażowy)     Don Carlo
Stalk of the Celery Monster (film krótkometrażowy)       dr Maxwell Payne
King and Octopus Animation (film krótkometrażowy)  
1982 Vincent (film krótkometrażowy)    
Luau (film krótkometrażowy)   Najwyższa Istota / Mortie
1983 Hansel and Gretel (TV)  
1984 Frankenweenie    
1985 Wielka przygoda Pee Wee Hermana   bandyta w zaułku
Nowa seria Alfred Hitchcock przedstawia (serial TV)
odc.: „The Jar” 		 
Faerie Tale Theatre (serial TV)
odc.: „Aladyn i jego cudowna lampa” 		 
1988 Sok z żuka  
1989–1991 Żukosoczek (serial TV)  
1989 Batman  
1990 Edward Nożycoręki      
1992 Powrót Batmana    
Hoffa trup leżący w trumnie
Samotnicy (Singles) Brian
1993 Miasteczko Halloween  
Pies Binfordów (serial TV)  
1994 Ed Wood    
Chłopiec okrętowy  
1995 Batman Forever  
1996 Marsjanie atakują!    
Jakubek i brzoskwinia olbrzymka  
1999 Jeździec bez głowy  
2001 Planeta Małp  
2003 Duża ryba  
2005 Charlie i fabryka czekolady  
Gnijąca panna młoda    
2007 Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street  
2009 – 9  
2010 Alicja w Krainie Czarów  
2012 Abraham Lincoln: Łowca wampirów  
Faceci w czerni III kosmita na ekranie telewizora
Frankenweenie      
Mroczne cienie    
2014 Wielkie oczy (Big Eyes)    
2016 Osobliwy dom pani Peregrine[10]   pasażer na atrakcję
Alicja po drugiej stronie lustra  
2019 Dumbo    
2022 Wednesday (serial)    

Teledyski edytuj

Rok Tytuł Wykonawca
2008 „Bones” The Killers
2012 „Here with Me”
„Powerless” Linkin Park

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Tim Burton. Listal. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  2. ↑ Personalidade: Tim Burton (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2020-02-02]. (port.).
  3. ↑ Joe Morgenstern (1999-04-09): Tim Burton, Batman and The Joker. „The New York Times”. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  4. ↑ Hal Erickson: Tim Burton Biography. AllMovie. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  5. ↑ Tim Burton Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  6. ↑ Tim Burton biographie. AlloCiné. [dostęp 2020-02-02]. (fr.).
  7. ↑ Tim Burton. MYmovies. [dostęp 2020-02-02]. (wł.).
  8. ↑ Tim Burton. Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-02-02]. (ang.).
  9. ↑ Helena Bonham Carter i Tim Burton potwierdzili rozstanie. Fakt.pl. [dostęp 2020-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-02)]. (pol.).
  10. ↑ Osobliwy dom pani Peregrine w bazie Filmweb

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tim_Burton&oldid=73181980”